دنیای اقتصاد، رها بخشایش- اوایل سال ۹۴ بود که طرح احداث جایگاه‎های تک پمپی عرضه سوخت در کلان‌شهرهای کشور کلید خورد و حالا مشهد، بعد از اصفهان، دومین کلان‌شهری است که قرار است در فاز اول، تا پایان سال جاری، ۱۵ جایگاه تک پمپی عرضه بنزین در آن ایجاد شود. توزیع مناسب جایگاه‎های سوخت در مناطق مختلف شهر به منظور کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا و آلودگی‎های زیست محیطی و ارائه خدمات بهتر و بیشتر به شهروندان از اهداف اجرای این طرح عنوان شده است؛ نکته قابل توجه در این طرح، جانمایی صحیح جایگاه‎های جدید است که باید مورد توجه مجریان آن قرار گیرد زیرا بی‎توجهی به این مسأله باعث سرشکن شدن درآمد جایگاه‎های عرضه بنزین موجود در شهر مشهد خواهد شد و این همان مسأله‎ای است که دغدغه جایگاه‎داران بنزین نیز هست.

15 جایگاه برای مشهد در فاز اول

«دنیای اقتصاد» با رئیس هیأت مدیره شرکت پادینا شرق و مدیرعامل سابق شرکت گاز خراسان رضوی در کشور گفت‏وگویی درباره جزئیات این طرح داشته است. علیرضا معراجی در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: مجری طرح احداث جایگاه‌های تک پمپ در سراسر کشور توافقنامه‎ای با شرکت پادینا شرق دارد که بر اساس آن قرار است ۸۴ جایگاه تک پمپ در کلان‎شهرهای کشور احداث کنیم. وی با بیان اینکه در فاز اول ایجاد ۱۵ جایگاه برای مشهد تا پایان سال جاری در نظر گرفته شده است، خاطرنشان می‎کند: این طرح از اوایل سال ۹۴ کلید خورد و از اهداف آن می‎توان به توزیع مناسب جایگاه‎های سوخت در مناطق مختلف شهر برای کاهش آلودگی هوا و آلودگی‏های زیست محیطی و ارائه خدمات بهتر و بیشتر به شهروندان اشاره کرد؛ در حال حاضر مردم برای رسیدن به جایگاه‎های سوخت باید هزینه‎ای را به لحاظ زمان و طی مسافت صرف کنند که با ایجاد این جایگاه‌ها، هزینه‎ها کاهش خواهد یافت. رئیس هیأت مدیره شرکت پادینا شرق با تأکید بر اینکه احداث جایگاه‎های تک پمپ در کاهش ترافیک نیز مؤثر است، تصریح می‎کند: همچنین با آزادسازی قیمت بنزین، فرصت درآمدزایی نیز فراهم است؛ زمانی تجمع خودروها در جایگاه‎های سوخت و فروش بالا برای جایگاه‎داران سودآوری داشت اما اکنون با توجه به افزایش قیمت‎ها به ویژه با مصوبه اخیر و آزادسازی به قیمت فوب خلیج فارس، کاملا توجیه‎پذیر به نظر می‎رسد که جایگاه‎های سوخت در محلات مختلف توزیع شوند و به نوعی مبلمان شهری تغییر کند. معراجی این نکته را نیز یادآور می‎شود که ایجاد جایگاه‌های سوخت تک پمپی شاید از حدود ۱۰ یا ۱۵ سال پیش در وزارت نفت مطرح بوده اما عملیاتی نمی‌شده است و از دلایل آن هم می‌توان به قیمت پایین و کارمزد اندک جایگاه‎داران اشاره کرد که در آن زمان اجرای این طرح توجیه‌پذیر نبوده است اما اکنون داریم به رقم‌هایی می‌رسیم که طرح را توجیه‌پذیر می‌کند. مدیرعامل سابق شرکت گاز خراسان رضوی با اشاره به فرهنگ مصرف مردم و عادت آن‎ها به سیستم سنتی سوختگیری، عنوان می‎کند: باید دوره گذاری را طی کنیم و اکنون وقت آن است که این دوره گذار را پشت سر بگذاریم.

تعداد جایگاه‎ها بر اساس اهداف

معراجی به این مطلب نیز اشاره می‎کند که تعداد جایگاه‎های پیش‎بینی شده در این طرح برای شهر مشهد به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت آن بستگی دارد و می‎افزاید: با اجرای این طرح، در کوتاه‎مدت به دنبال برطرف کردن نیاز مردم و کاهش ترافیک در کلان‎شهرها هستیم؛ با امکان‎سنجی انجام شده این طرح در مشهد برای فاز اول ۱۵ جایگاه سوخت تک پمپی در نظر گرفته شده است. وی ادامه می‎دهد: در بلندمدت تعداد ایستگاه‎ها را میزان عرضه و تقاضا مشخص می‏کند؛ باید ساختار را فراهم کنیم و قرار نیست ما تعداد ایستگاه‏ها را مشخص کنیم. رئیس هیأت مدیره شرکت پادینا شرق در خصوص زمان دقیق ایجاد و بهره‎برداری از این جایگاه‎های تک پمپی در مشهد، اینطور می‎گوید: قطعا تا پایان سال جاری فاز اول این جایگاه‎ها در مشهد اجرا خواهد شد اما زمان دقیق آن را می‌توان شش ماه بعد از زمانی دانست که سرمایه‎گذاران به نقطه شروع برسند. وی اضافه می‎کند: توسعه این فازها به آزادسازی قیمت بنزین برمی‌گردد؛ قرار نیست با افزایش تعداد جایگاه‎ها، درآمد جایگاه‎های فعلی سرشکن شود و کاهش یابد بلکه قرار است بخش خصوصی وارد شود اما اگر درآمدزایی نداشته باشد، بخش خصوصی رغبتی نخواهد داشت. وی با اشاره به اینکه آزادسازی قیمت بنزین و میزان عرضه و تقاضا نشان می‌دهد که فازهای بعد از چه زمانی و با چه گستره‎ای اجرا شود، اظهار می‎کند: سیاست‎گذاری‎ها می‎تواند به گونه‎ای باشد که با اجرای این طرح جایگاه‎داران متضرر نشوند اما مردم راحت‎تر به جایگاه‎های سوخت دسترسی داشته باشند. دولت باید نفع جایگاه‎داران را لحاظ کند اما به گونه‎ای که تعداد جایگاه‎ها به اندازه‌ای زیاد باشد که انحصاری وجود نداشته باشد و مردم هم منتفع شوند.

هزینه ایجاد هر جایگاه 400 تا 600 میلیون تومان

معراجی هزینه ایجاد هر یک از این جایگاه‎های کوچک را بدون در نظر گرفتن قیمت زمین حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان اعلام و خاطرنشان می‎کند: اعتبار مورد نیاز این طرح باید توسط بخش خصوصی تأمین شود و برای ورود بخش خصوصی باید این طرح به لحاظ اقتصادی توجیه‎پذیر باشد. وی ادامه می‏دهد: جانمایی مناسب و نیازسنجی جایگاه‎ها وظیفه وزرات نفت است که برای شهر مشهد این مسائل بررسی و به ستاد ایجاد جایگاه‎های کوچک در کلان‎شهرها که زیرمجموعه وزارت نفت است، اعلام شده و از این زاویه تمام زیرساخت‎های اولیه فراهم است و سرمایه‎گذار می‎تواند با درصد خطای بسیار کم به این اطمینان برسد که با ورود به این طرح، بازگشت سرمایه وی معقول و منطقی است. وی با بیان اینکه پیش‎بینی ما از فروش هر یک از جایگاه‎ها ۲۰ تا ۳۰ هزار لیتر بنزین در شبانه‎روز است، در خصوص نحوه انتخاب سرمایه‌گذاران نیز اینطور می‎گوید: هیچ محدودیتی برای حضور سرمایه‎گذاران در این زمینه وجود ندارد؛ همه متقاضیان می‌توانند ورود پیدا کنند و انحصاری برای کسی وجود ندارد و قرار نیست فیلترینگی در این زمینه وجود دارد؛ روح غالب این طرح، توسعه است و توسعه با بومی بودن همزاد است اما الزامی هم برای بومی بودن سرمایه‌گذاران وجود ندارد. مدیرعامل سابق شرکت گاز خراسان رضوی با اشاره به اینکه مکان‎یابی این جایگاه‎ها انجام شده است، تصریح می‌کند: در حال مذاکره با شهرداری هستیم؛ قرار است شهرداری زمین در اختیار اجرای این طرح قرار دهد؛ اگر با شهرداری به نتیجه نرسیم، سراغ متقاضیان بخش خصوصی می‌رویم.

اعتراض جایگاه‎داران مشهد

سراغی هم از رئیس جایگاه‎داران بنزین خراسان رضوی گرفته‎ایم و نظر وی را درباره این طرح جویا شدیم. قاسم کامرانفر در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» در خصوص اعتراض برخی جایگاه‎داران مشهد به این طرح اینطور می‎گوید: با ایجاد این جایگاه‎ها مشکلی نداریم اما معتقد هستیم احداث آن‎ها در میزان فروش جایگاه قبل و بعد آن مؤثر است و باید برای جبران کاهش فروش سایر جایگاه‎ها، ایجاد این جایگاه‎‏ها به ما واگذار شود؛ معتقدیم ایجاد جایگاه‎های تک پمپی در مشهد از طریق رانت صورت گرفته و به این شکل درست نیست؛ آقای معراجی تاکنون جایگاه نداشته و در شرکت ملی پخش فراورده‎های نفتی فعالیتی نکرده است و سابقه کاری وی به شرکت گاز مربوط می‎شود.رئیس جایگاه‎داران بنزین خراسان رضوی ادامه می‎دهد: کمیته‎ای با نام کمیته جانمایی جایگاه‎های عرضه سوخت در مشهد داریم و در آن به بررسی این مسأله پرداخته می‎شود که آیا ایجاد جایگاه در کدام منطقه‎ از شهر مقرون به صرفه است؟

کامرانفر با اشاره به اینکه در حال حاضر ۵۶ جایگاه عرضه بنزین در مشهد و ۱۰۷ جایگاه در منطقه مشهد وجود دارد، خاطرنشان می‎کند: در مشهد روزانه سه میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر فرآورده سوختی عرضه می‎شود؛ چند نرخی شدن بنزین، ایجاد سامانه هوشمند، ایجاد پمپ‏های گاز و ... باعث کاهش چشمگیر فروش جایگاه‌های بنزین شده است؛ برای ایجاد یک جایگاه به صورت میانگین ۱۵ میلیارد تومان سرمایه نیاز است و نباید ایجاد جایگاه‎های جدید بدون بررسی‎های لازم صورت گیرد زیرا در این صورت باعث از بین رفتن سرمایه سرمایه‎گذاران این بخش خواهد شد. مکان این جایگاه‎ها نباید بدون حساب و کتاب باشد و باید در کمیته جانمایی درباره مکان‎یابی آن‎ها تصمیم‌گیری شود. رئیس جایگاه‎داران بنزین خراسان رضوی تأکید می‏کند: کارشناسان هزینه‎ و درآمدهای ما را نسبت به سرمایه‎گذاری انجام شده برآورد و کارمزد ما را تعیین و سپس برای افزایش تعداد جایگاه‎ها برنامه‎ریزی کنند؛ سرشکن شدن درآمد جایگاه‎های فعلی با ایجاد جایگاه‎های جدید ممکن است منجر به تعطیل شدن برخی جایگاه‌های فعلی شود. اگرچه برخی جایگاه‎داران ایجاد جایگاه‎های جدید را در مشهد از طریق رانت‎های صورت گرفته می‎دانند اما معراجی درباره مخالفت برخی از جایگاه‎داران عنوان می‏کند: آنها به دنبال منافع خود هستند اما ما تلاش می کنیم منافعی برای مردم ایجاد شود؛ دلیل ندارد مردم برای سوختگیری مدت زیادی در صف‎ها معطل شوند و به نظر ما این صف‎ها باید شکسته شود و مردم در رفاه باشند.