5/ 1 میلیارد دلار صادرات سالانه دور از دسترس نیست

جمشید مغازه‌ای دبیر انجمن شیرینی، شکلات و بیسکویت اظهار می‌کند که این صنعت در ایران توان بالایی در تولید و صادرات دارد و جدا از حدود ۵/ ۱ میلیون تن تولید سالانه می‌تواند نقش بزرگی در صادرات به منطقه داشته باشد. وی با اشاره به صادرات ۵۰۰ میلیون دلاری شیرینی و شکلات کشور در سال ۹۴ تاکید می‌کند: می‌توان با‌اندکی برنامه‌ریزی این رقم را به ۵/ ۱ میلیارد دلار در سال رساند. به گمان او، این صنعت در ده سال اخیر تغییر ات چشمگیری داشته که مسیر پیشرفت آن را هموار کرده است. گفت‌وگو با دبیر انجمن شیرینی، شکلات و بیسکویت ایران را در ادامه می‌خوانید:

در حال حاضر تولید شیرینی در کشور چه وضعیتی دارد و تا چه میزان کمتر از ظرفیت تولید می‌شود؟

برای پاسخ به این سوال باید آمار سال گذشته را بیان و تفکیک کنم که از نظر تولید سنتی یا صنعتی فرق می‌کند. در اینجا وارد مقوله شیرینی‌های سنتی نمی‌شویم چون ارتباطی به ما ندارد. البته کارگاه‌ها و کارخانه هایی هستند که شیرینی‌های سنتی را به روش صنعتی تولید می‌کنند. آنها طبیعتا صنعتی محسوب می‌شوند و عضو یا غیرعضو، جزو تولیدات و کالاهای صنعتی به حساب می‌آیند. سال گذشته یک‌میلیون و ۴۸۰ هزار تن تولید در کشور داشتیم. از این رقم حدود ۲۰۰ هزار تن‌ به ارزش تقریبی ۵۰۰ میلیون دلار صادر شده و بقیه‌ به مصرف داخلی رسیده است. به این ترتیب نسبت به سال ۹۳، حدود ۱۸ درصد کاهش تولید و به همان نسبت تقریبا ۶ یا ۷ درصد کاهش صادرات داشتیم که دلایل مختلفی دارد.

چه دلایلی ؟

خب، مشکلات متعددی وجود دارد از جمله نقدینگی؛ یعنی صنایع کشور از نظر نقدینگی مشکل دارند. صنعت ما هم این مشکل را دارد و گردش سرمایه نسبت به سال‌های گذشته افت پیدا کرده است. شاید این مشکلات ریشه در مساله تهیه مواد اولیه و نوسانات ارز داشته باشد و یا به کشورهای منطقه حوزه خلیج فارس و کشورهای همجوار مثل عراق، افغانستان مربوط شود. به هر حال در حال حاضر حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن ظرفیت خالی داریم. ظرفیت کل صنعت شیرینی و شکلات در کشور حدود ۲/ ۲ میلیون تن است. اگر ظرفیت اسمی سال گذشته را معیار قرار دهیم، حدود ۶۰۰ هزار تن ظرفیت خالی داریم. اگر حمایت نشویم، در تهیه مواد اولیه هم دچار مشکل می‌شویم و به خصوص در نوسانات ارزی دچار مشکل هستیم. این در حالی است که پیش از برجام مشکلات تحریم، ارسال پول و گشایش اعتبارات اسنادی را داشتیم. اکنون بعد از گذشت یک سال از برجام، کماکان مشکل‌ها به قوت خود باقی است، اعتبارات دلاری مشکل است و فاینانس‌ انجام نمی‌گیرد.

در حال حاضر میزان واردات محصولات شیرینی و شکلات و مواد اولیه چقدر است؟

در مقابل ۵۰۰ میلیون دلاری که سال گذشته صادر کردیم، این قدرت را داریم که فقط در منطقه حدود ۵/ ۱ میلیارد دلار صادرات داشته باشیم. با بررسی‌‌های که انجام دادیم، متوجه شدیم یک بازار ۵/ ۱ میلیاردی در اطراف ما وجود دارد. اگر دچار حاشیه‌ها نشویم، رسیدن به این رقم دور از ذهن نیست. بستگی به این دارد که مواد اولیه را به موقع دریافت کنیم و موانعی مثل تعیین عوارض و موانع تولیدی و صادراتی نداشته باشیم. دولت هم باید ما را پشتیبانی و حمایت کند که بتوانیم به بازار منطقه دست یابیم. در حال حاضر به ۶۶ کشور دنیا صادرات داریم و به خاطر مشکلاتی که در منطقه وجود دارد، یکی دو سال است به کشورهای اروپایی صادر می‌کنیم. البته در اروپا زمینه رقابت کمتر و مشکلات بیشتر است، اما اگر به اهدافمان برسیم که تا حدودی رسیده ایم، می‌توانیم بازارهای هدفمند و محکمتری را داشته باشیم.

تراز ما در واردات با صادرات همیشه مثبت است، یعنی ۵۰ درصد رقمی که صادر کرده ایم، نیاز به واردات نداریم. البته این به جز ۴ قلم کالای اساسی است که نیاز داریم و از داخل تهیه می‌کنیم که عبارتند از: آرد، شکر، روغن و شیر خشک. بقیه مواد را هم با مشتقات و انواع بهبوددهنده‌ها، اسانس‌ها و رنگ‌ها و ژلاتین که در داخل نیست و از نظر کیفیت نامناسب است، از خارج وارد می‌کنیم که حدودا به ۵۰ درصد صادرات می‌رسد. از این نظر کاملا بالانس هستیم و همیشه تراز ما مثبت بوده و امیدوارم در آینده هم مثبت باشد. هرچه تولید ما بالاتر می‌رود به همان نسبت صادرات مان افزایش پیدا می‌کند و این تراز مثبت تر می‌شود. در مورد محصولات آماده، آماری که از گمرک می‌گیریم بسیار ناچیز است. این به خاطر تعرفه بالای صنعت کشور در حمایت از صنایع داخلی است. واردات محصولات شیرینی وشکلات به کشور نیز با توجه به تعرفه‌ها و حمایتی که دولت اعلام کرده، بسیار ناچیز و کم است و محصولاتی که در بازار به وفور می‌بینیم اغلب به صورت قاچاق وارد می‌شود. قاچاق یکی از معضلات بزرگ ماست که تا الان هرچه سعی کرده‌ایم نتوانستیم این گلوگاه را ببندیم.

برنامه این صنعت برای امسال و سال آینده چیست؟

برای سال‌های ۹۵ و ۹۶ با توجه به مشکلاتی که عرض کردم، نمی توانیم برنامه ریزی محکمی انجام دهیم. دلار هر لحظه در حال نوسان است. بارها در نشستهایی که با مسوولین داشته ایم، اعلام کردیم که دلار را تک نرخی وثابت کنید تا لااقل دو سال خیالمان راحت باشد که دیگر تغییر آنچنانی نمی‌کند و بهای تمام شده تولیدمان در راستای صادراتمان باشد و بتوانیم رقابت مثبت و درست داشته باشیم. این مهم تاکنون محقق نشده و این در حالی است که نوسانات دلار در صادرات و واردات تاثیر بسزایی دارد. در هر حال این صنعت در ده سال اخیر رشد و شکوفایی چشم گیری در کشور داشته و کاملا متحول شده است. علاوه بر تحول در بسته‌بندی، کیفیت و ماندگاری کالا، در زمینه رقابت برای صادرات و حضور در بازارهای جهانی هم اتفاق نادری در صنعت ما افتاده که می‌تواند کماکان ادامه داشته باشد. از نظر فناوری و دانش فنی هم کاملا به روز هستیم و کیفیت‌ محصولاتمان تفاوت چندانی با نمونه‌های خارجی یا رقبای بزرگمان ندارد. بسته‌بندی‌مان شکیل‌تر شده و توانسته ایم به آمریکا، اروپا، ژاپن و استرالیا نیز کالا صادر کنیم. وقتی می‌توانیم استانداردهای لازم را برای ورود به بازارهای آمریکا بگیریم، نشان می‌دهد که از کیفیت نسبتا خوبی برخورداریم.

در مورد صادرات به آمریکا و اروپا، آیا شرکتی در این صنف برنامه‌ای برای قراردادهای طولانی دارد؟

در ۱۵ سال اخیر صاحب ده‌ها برند معروف شده ایم که سابق تنها یک یا دو شرکت بودند. الان تعداد برندهای شناخته شده ایران از انگشت‌های یک دست بیشتر است. وقتی در خارج تولیدات مطرح ما را می‌خرند و استفاده می‌کنند نشان می‌دهد که جایگاه خوبی در صنعت شیرینی و شکلات داریم.

برخی از مردم بالا بودن کیفیت محصولات خارجی را دلیل روی آوردنشان به آنها می‌دانند. نظرتان در این خصوص چیست؟

به نظر من این فرهنگ غلطی است که نه تنها در صنعت، بلکه در موارد دیگر نیز میان ما ایرانی‌ها وجود دارد؛ فرهنگ خارجی پسند. اما قاطعانه می‌گویم که واقعا کیفیت کالای ما چیزی از کالاهای خارجی کم ندارد. البته کیفیت هر کالا بستگی به مواد اولیه آن دارد. اگر ماده اولیه خوب وارد کنیم می‌توانیم محصول خوب تولید کنیم. مشتقات کاکائو از تولیدات فرانسه و ترکیه و سایر کشورها از لحاظ کیفیت تفاوت می‌کند.

اشتغال در این صنعت چه میزان است؟

اشتغال مستقیم حدود۸۰ هزار نفر است، اما با توجه به حجم انبوه مصرف شکر، روغن، گندم، آرد و شیر خشک، و با توجه به اینکه از ۲میلیون تن شکر مصرف کل کشور، یک چهارم مصرف ما می‌باشد، طبیعتا شاغلان صنعت قند و شکر برای این صنعت هم کار می‌کنند.

دولت چگونه می‌تواند به حل مشکلات این صنعت کمک کند؟

همانطور که گفتم ما مشکل نقدینگی داریم، تسهیلات به روی ما بسته است یا اگر هم هست، بانکها با رقم و بهره بالایی در اختیارمان قرار می‌دهند که اصلا صرفه اقتصادی ندارد. مواد اولیه دو ماه است گران شده و قیمت شکر از کیلویی۲۳۰۰ تومان که دولت تعیین کرده، تا ۴۰۰۰ تومان هم بالا رفت. شکر هم یکی از مواد اولیه بسیار حیاتی ماست که اگر نباشد و به همین ترتیب گران شود، بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل می‌شوند. زیرا نمی توانیم قیمت‌ها را افزایش دهیم. این قضیه در موردگندم و روغن هم هست. در واقع رکود فعلی مانع از این است که قیمت هایمان را تغییر دهیم. به هر حال افزایش قیمت با توجه به قدرت خرید مردم به صلاح نیست. بر این اساس، بستگی به ماده اولیه دارد. ماده اولیه اگر درست به ما برسد، طبیعتا هم در صادراتمان مشکل نخواهیم داشت و هم در تولید داخلی قیمت‌هایمان تفاوت نخواهد کرد. اگر تهیه مواد اولیه و نقدینگی‌مان مشکل نداشته باشد و بانک‌ها بتوانند به ما کمک کنند؛ خب ما این امکان و ظرفیت را داریم که نه تنها به تعداد شاغلان و صادرات را بالا ببریم؛ بلکه می‌توانیم از نظر کیفی هم به مراتب نسبت به رقبا بهتر شویم.

با توجه به این مشکلاتی که هست آینده بازار صادرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

هر ساله ما رشد داشتیم. از سال ۸۰ که تقریبا شروع اولیه صادرات بود (از ۷۹-۸۰) و اولین سالی بود که این صنعت توانست مجدد احیا و صادرات را شروع بکند، تقریبا سال ۷۹-۸۰ بوده که با یک چیزی در حدود ۳۰ میلیون دلار شروع شد و به ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۹۳ رسید. این امکان و این قدرت برای این صنعت وجود دارد که روز به روز صادراتش را بالا ببرد ضمن اینکه بررسی ای که ما کردیم یک بازار یک تا ۵/ ۱ میلیاردی داریم که اصلا کاملا دور از ذهن نیست و در دسترس ماست مشروط بر اینکه ما بتوانیم تولیداتمان را به موقع انجام دهیم و به اصطلاح قیمت برای رقابت باشد و مسائل دیگر. از جمله اینکه از دولت هم حمایت می‌خواهیم. ما بر فرض به لبنان می‌رویم که لبنان یک بازار بسیار بسیار گسترده‌ای برای ماست. بازار لبنان به عنوان یک گلوگاه برای ورود به کشورهای آفریقایی است. خب اگر دولت حمایت بکند و بین لبنانی که این همه اشتراکات مذهبی و قومی و فرهنگی و ... داریم، بتواند تعرفه ترجیحی ایجاد بکند که سال‌ها ما صحبت کردیم و هنوز هم به نتیجه نرسیدیم، خب طبیعتا می‌تواند آن بازار را برای ما فعال کند و قدرت صادرات ما را بیشتر بکند و از طریق لبنان بتوانیم کالاهایمان را برای کل کشورهای آفریقایی صادر کنیم.

در آخر اگر موضوع خاصی هست مدنظرتان بفرمایید.

صنعت ما صنعت بزرگی در قیاس با صنایع دیگر است. باز هم تکرار می‌کنم که صنعت بزرگی است و باید حمایت بشود. ما صنایعی داریم که حمایت‌های زیادی می‌شود و هنوز هم نصف صادرات ما را ندارند، نیاز داریم که جلوی قاچاق گرفته بشود، نقدینگی را تقویت کنند. لااقل ما را یاری کنند برای آوردن کالاها به صورت ورود موقت که بتوانیم اینجا تولید و صادر کنیم.