قصه‌هایی با رنگ زندگی

بهنام ناصح

کتاب‌ها، چه آنهایی که در پی شرح زندگی واقعی افراد هستند و چه آثار تخیلی، همگی برش‌هایی از حقیقت انسان را با خود حمل می‌کنند؛ آنچه در واقع اتفاق افتاده و آنچه ذات او میل دارد که اتفاق بیفتد. از این رو هر کتابی را که انتخاب کنیم احتمالا بخشی از واقعیت وجودمان در آن نهفته است. این هفته از تجسم حقایق عالم، سه کتاب را برگزیده‌ایم، شاید مخاطبان نیز با آنها احساس نزدیکی کنند.

درخت کهنسال پربار

اگرچه احمد سمیعی گیلانی، پدر فن ویراستاری از مسن‌ترین پژوهشگران در قید حیات به‌شمار می‌رود، اما این تنها خصوصیت وی نیست. او هم‌اکنون در سن ۹۸ سالگی با ذهنی هوشیار و نیروی جسمانی شایان توجه که به‌واسطه سالم زیستن حفظ کرده، ریاست گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی را به عهده دارد و همچنان مانند جوانان پرشور با صبر به کار تحقیق مشغول است. اگر همین مقدار اطلاعات شما را کنجکاو کرده تا سر از زندگی او درآورید بهتر است کتاب «گوهر نشان ادب: مصاحبه تاریخ شفاهی با احمد سمیعی (گیلانی)» را که از سوی انتشارات کتابخانه ملی به چاپ رسیده مطالعه کنید.

این کتاب به‌جز مقدمه، شامل هشت فصل است که عبارتند از فصل اول: خانواده و نوجوانی؛ فصل دوم: دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دوره دکترا و خدمت زیر پرچم؛ فصل سوم: بنگاه راه‌آهن دولتی ایران و فعالیت‌های سیاسی؛ فصل چهارم: یادگیری زبان فرانسه و ترجمه متون؛ فصل پنجم: مؤسسه فرانکلین، سازمان ویرایش، بنگاه ترجمه و رشته زبان‌شناسی؛ فصل ششم: مرکز نشر دانشگاهی، نشر دانش و فنّ ویرایش؛ فصل هفتم: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نامه فرهنگستان و تدریس؛ فصل هشتم: فرهنگ آثار (تالیفی و ترجمه‌ای). کارنامه (شامل کتاب‌ها و مقالات و سخنرانی‌ها) و گزیده تصاویر و نمایه و کتاب‌نامه، بخش‌های پایانی این مجموعه را تشکیل می‌دهند. کتاب «گوهرنشان ادب: مصاحبه تاریخ شفاهی با احمد سمیعی (گیلانی)»، به کوشش پیمانه صالحی گردآوری شده و به بهای ۱۴ هزار تومان به چاپ رسیده است.

طنز آمیختگی حماقت‌ و تاریخ

اگر به داستان‌های تاریخی علاقه‌‌مندید، ولی حوصله کتاب‌های عصا قورت‌داده استادان تاریخ را ندارید، اگر خواندن آثار طنز را دوست دارید ولی دلتان می‌خواهد اطلاعاتتان هم زیاد شود، خواندن کتاب «تخم مرغ چهارگوش» را به شما پیشنهاد می‌کنیم. «هکتور هیومونرو» در این کتاب با روایتی طنز آمیز دوران پادشاهی ادوارد هفتم را شرح می‌دهد. البته برخی از داستان‌هایش فضایی ترسناک دارند. حماقت‌ها و نامهربانی‌هایی که از آدم‌های دوره‌اش در داستان‌هایش می‌نویسد هنوز هم خواندنی‌اند. هیو مونرو هم یکی از روزنامه‌نگارانی است که به داستان‌نویس موفقی تبدیل می‌شود و امروزه او را بیشتر به‌عنوان داستان‌نویس می‌شناسند.

البته نام نویسنده برای سینمادوستان ایرانی چندان ناآشنا نیست. علی مصفا فیلمنامه «پنجره باز» را براساس یکی از داستان‌های او به نگارش درآورده است. در بخشی از کتاب «تخم مرغ چهارگوش» می‌خوانیم: «آقای پنریکارد تازگی‌ها به جسی تمایل نشان داده است. اولش بسیار جزئی بود. اما حالا در آن تردید نمی‌توان کرد. منِ احمق زودتر متوجه نشدم. دیروز، در گاردن‌پارتی منزل کشیش، از جسی پرسید گل مورد علاقه‌اش چیست و جسی بهش گفت گل میخک و امروز یک دسته‌ بزرگ گل میخک برای‌مان رسیده است، میخک صدپر و مالمزون و میخک‌های سرخ تیره‌ قشنگ، گل‌های نمایشگاهی متعارف. همراه با جعبه‌ای شکلات که لابد از لندن خریده است و از او دعوت کرده است که فردا با او به زمین گلف برود.» «تخم‌مرغ چهارگوش» با ترجمه مزدک بلوری در ۱۷۴ صفحه و به قیمت ۱۲ هزار تومان از سوی نشر نی روانه بازار کتاب شده است.

سّر دلبران در حدیث دیگران

شرح موقعیت‌های انسانی در حکایاتی با شخصیت‌های حیوانات، کار جدیدی نیست و نمونه‌های موفقی چون «کلیله و دمنه» را در ادبیات کهن از این‌گونه داستان‌سرایی سراغ داریم. با این حال این شکل داستان‌نویسی به قدری جذاب و موثر است که در هر دوره و زمان می‌توان از این ترفند برای بیان افکار و اندیشه‌ها استفاده کرد؛ به‌ویژه که آمیخته با طنز باشد. کتاب طنز «جانورنامه» نوشته لایوش ناگ که به تازگی با ترجمه کمال ظاهری از سوی نشر چشمه منتشر شده از جمله این‌گونه آثار است. این اثر که نمونه‌ای از طنزهای کلاسیک اروپای مرکزی و شرقی محسوب می‌شود شامل بخش‌های مختلفی است که با نام حیوانات از هم جدا شده و هر کدام مطالب طنزی را درباره‌ این جانوران شامل می‌شود. در بخشی از کتاب درباره گربه می‌خوانیم: «گربه حیوان بی‌شیله پیله‌ای است. گرسنه‌اش که باشد می‌خورد، سیر که شد می‌خوابد، حالش خوب باشد خرخر می‌کند، نباشد به تلخی میومیو می‌کند.

اینها چنان اَشکالی از بیان صادقانه‌افکار و احوال است که‌انسان‌های متظاهر محال است آن را بفهمند، و چون نمی‌فهمند مدام دنبال حقه‌ای می‌گردند که به خیال شان پشت آن خوابیده‌است، و برای همین می‌گویند گربه حقه باز است. خیال می‌کنند گربه هم مثل آن یهودی گالیسیایی است که یک یهودی دیگر راجع به ‌او می‌دانست که دارد به تارنوپول می‌رود، و وقتی در ایستگاه قطار ازش پرسید کجا می‌رود و جواب شنید که به تارنوپول می‌رود، گفت «باز این چه حقه‌ای است که می‌گویی به تارنوپول می‌روی، وقتی واقعا داری به تارنوپول می‌روی!» آدم‌ها هم گربه را به کیش خود می‌پندارند و می‌خواهند ازش بپرسند چرا داری میو می‌کنی انگار که دردی داشته باشی، حال آن که واقعا یک دردی داری. مردم گربه را حقه باز می‌دانند، اما معنی آن این است که خودشان حقه بازند. هیچ معنایی جز این نمی‌توان به آن داد.» کتاب «جانورنامه» در ۱۰۷ صفحه و قیمت ۱۰ هزار تومان به چاپ رسیده‌است.