توسعه آب شیرین کن خورشیدی راهکار بهینه مقابله با بحران آب آشامیدنی

افشین ماهوشی

تیر ماه امسال بود که چیت چیان،وزیر نیرو گفت : ۴۰ سال قبل هر ایرانی بیش از ۷۵۰۰ مترمکعب در سال آب تجدید شونده در اختیار داشت ، اما امروز این میزان به کمتر از ۱۴۰۰ مترمکعب رسیده است.به گفته وی، کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا، افزایش تبخیر و افزایش جمعیت، منابعی آبی کشور را کاهش و مصرف آنها را افزایش داده است.طبق گفته وزیر نیرو مطابق گزارشهای سازمان ملل همه مناطقی که سالیانه کمتر از ۱۵۰۰ مترمکعب آب تجدید شونده داشته باشند وارد مرحله بحران شده اند و بااین اوصاف ایران هم اینک در وضعیت بحرانی آب قرار دارد، لذا آنچه فراروی مسئولان قرار گرفته استفاده بهینه از منابع محدود ایران با توجه به تهدید "کمبود آب " در اثر خشکسالی وکاهش شدید منابع آب زیر زمینی است .

مسلما با توجه به اینکه در کشور ایران از فرصت طلایی" وفور انرژی خورشیدی" برخورداریم ،جایگزینی انرژی فسیلی با انرژی خورشیدی به منظور کاهش و صرفه جویی در مصرف انرژی، کنترل عرضه و تقاضای انرژی فسیلی و کاهش گازهای آلاینده با استقبال زیاد مواجه شده است.کشور ایران بین مدارهای ۲۵ تا ۴۵ درجه عرض شمالی کره زمین واقع شده ،این منطقه جغرافیایی به لحاظ دریافت انرژی خورشیدی بین نقاط جهان در رده های بالا قرار دارد.میزان تابش خورشید در ایران بین ۱۸۰۰ تا ۲۳۰۰ کیلو وات ساعت بر متر مربع در سال تخمین زده شده است. هوا ی پاک و آب آشامیدنی سالم دو رکن اساسی و بسیار مهم برای سلامت زندگی می باشد و از آنجا که بسیاری از مناطق کشور از کمبود آب آشامیدنی رنج می برند،برای این گونه مناطق باید به دنبال تکنولوژی مناسب به جهت شیرین نمودن آب بود که البته متاسفانه روش های گوناگون شیرین کردن آب مانند روش های اسمز معکوس ،الکتریکی و .... با وجود مشکلات فراوان جوابگویی لازم را ندارند.

میزان تولید آب توسط هر واحد آب شیرین کن ۵ تا ۱۱ لیتر است و به دلیل انرژی خورشیدی بالایی که در این منطقه وجود دارد ، تولیدشان تقریبا ۲ برابر آب شیرین کن های موجود در بازار جهانی است.از اقداماتی که در کشور انجام شده تولید بزرگترین آب شیرین کن کشور با گنجایش یک میلیون متر مکعب در شبانه روز در شهرک صنعتی خلیج فارس در بندرعباس میباشد. این طرح ، واحدهای آبگیری از دریا به ظرفیت ۸/ ۴ میلیون متر مکعب در روز ، شیرین سازی آب به ظرفیت ۵۹۵ هزار متر مکعب در روز و واحد نیروگاهی به ظرفیت هزار و ۶۸ مگاوات است.شیرین سازی و انتقال آب از خلیج فارس به استانهای هرمزگان ، کرمان و یزد و بر طرف شدن نیازهای آبی هرمزگان در بخش های شرب ، صنعت و کشاورزی از اهداف ساخت این آب شیرین کن بوده است .استان هرمزگان از استان های خشک و کم باران کشور است و حدود ۶۰ درصد از روان آب حاصل از بارندگی ها در یک سال متوسط، به َدلیل وجود سازندهای آلوده کننده بالاخص گنبدهای نمکی، شور و غیر قابل استفاده می شود. دراستان هرمزگان حدود ۶۰۰ روستای فاقد آب آشامیدنی وجود دارد که معمولا از۱۰ تا ۶۰ خانوار تشکیل شده اند و نیازشان با حداکثر یک متر مکعب آب در شبانه روز برطرف می شود .

به همین دلیل استفاده از آب شیرین کن های معمولی به دلیل هزینه های بالایی که دارند برای روستاها مقرون به صرفه نیست.از دیگر فعالیتهای صورت گرفته ، طراحی و ساخت آب شیرین کن خورشیدی توسط شرکت فن آوران انرژی های سبز(آویسا) میباشد.یکی از پرسشها اینست که برای تهیه آب شیرین نیازمند چقدر انرژی خورشیدی هستیم؟ مدیر شرکت آویسا پاسخ می دهد : فرمول خاص تهیه آب شیرین کن خورشیدی یک به یک است یعنی ما برای تهیه هر یک متر مکعب آب شیرین در حدود یک کیلو وات ساعت مقادیر زیادی انرژی خورشیدی نیاز داریم. هر متر مربعی که در مقابل انرژی خورشیدی قرار گیرد در یک سال می تواند یک متر مکعب آب شیرین تولید کند. اگر این عدد را تقسیم بر ۳۶۰ روز سال کنیم ، می توانیم روزی معادل ۳ تا ۳.۵ لیتر به ازای هر متر مربع تهیه کنیم بنابراین برای اینکه بتوانیم آب شیرین بیشتری برای مصارف کشاورزی در مزارع به دست آوریم باید سطح این آب شیرین کن را زیاد کنیم.

درضمن برای تهیه آب شیرین از آب دریاها مراعات نکات اقتصادی هم از اهمیت زیادی برخوردار است مخصوصا در مورد کشاورزی باید دقت کنیم که قیمت تهیه آب شیرین از قیمت محصولات به دست آمده کشاورزی بیشتر نباشد یا محصولات کشاورزی بیش از اندازه گران تمام نشوند. همچنین در طراحی تاسیسات و دستگاه های تهیه آب شیرین در نظر گرفتن موقعیت های محلی از نظر زمان و مکان و مصرف هم از اهمیت فراوانی برخوردار است مثلا در نقاط گرمسیر برای برداشت یک تن یونجه حدود ۷۶۰ متر مکعب و برای یک تن گندم حدود ۸۰۰۰ مکعب آب لازم است. مقدار آب لازم برای هر نفر در نقاط مختلف دنیا و در کشورها متفاوت است مثلا در کشورهایی که کشاورزی در سطح گسترده دارند مانند ایران حدود ۹۰۰ متر مکعب در سال و در کشورهای صنعتی این رقم به حدود ۲۷۰۰ متر مکعب در سال برای هر فرد می رسد. در خاتمه آنچه در خصوص مزایای عمده آب شیرین کن های خورشیدی می توان بیان کرد عبارتند از: قابلیت تبدیل آب های بسیار شور به آب شیرین،کارکرد مناسب بدون نیاز به انرژی های فسیلی،کمترین (حداقل) پسآب،.نصب و نگهداری آسان، طول عمر بالا،.قیمت ارزان و اقتصادی