این در شرایطی است که پیش‌تر، در پاییز گذشته قرار بر این شد سهام استقلال و پرسپولیس پس از ارزش‌گذاری توسط دولت در اسفندماه امسال از طریق مزایده واگذار شوند.  البته این اولین بار نیست که قطار خصوصی‌سازی سرخابی‌ها به ناگاه تغییر مسیر می‌د‌هد. نگاهی کوتاه به تاریخچه خصوصی‌سازی آبی و قرمزهای پایتخت نشان می‌دهد برای نخستین بار مطابق مصوبه هیات وزیران، دولت مجاز شد به استناد ماده ۱۴ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(مصوب ۱۳۷۹)، ۱۰۰ درصد سهام شرکت فرهنگی ورزشی پیروزی(پرسپولیس) را به روش مزایده واگذار کند. با وجود این، در سال‌های بعد و پس از ابلاغ اصل ۴۴ قانون اساسی، نام قرمز و آبی‌های فوتبال کشور بارها در کنار دیگر شرکت‌های دولتی در فهرست شرکت‌های مشمول واگذاری تکرار می‌شد تا اینکه قرار شد برنامه خصوصی‌سازی در دو باشگاه استقلال و پرسپولیس از طریق فرابورس دنبال شود. با این حال در بهمن‌ماه سال ۹۲، همزمان با بررسی بندهای لایحه بودجه سال ۹۳ در مجلس، نمایندگان با واگذاری سرخابی‌ها از طریق فرابورس مخالفت کردند تا قطار خصوصی‌سازی آنها مسیر دیگری را طی کند.

حالا پس از گذشت بیش از ۵ سال و پس از برگزاری چهار نوبت مزایده بی‌سرانجام، دوباره قرار بر این شده است تا قطار خصوصی‌سازی استقلال و پرسپولیس از جاده فرابورس گذر کند. بر این اساس باید گفت فرابورس ایران یکی از ارکان بازار سرمایه کشور به‌شمار می‌رود که تحت نظارت سازمان بورس مشغول فعالیت است. این بازار به منظور توسعه بازارها و ابزارهای مالی و پوشش خلأهای ناشی از نداشتن دسترسی بخش عمده‌ای از صاحبان صنایع به بازار سرمایه تشکیل شده ‌است. از این رو مهم‌ترین ویژگی آن، سهولت رویه‌ها در مراحل پذیرش و انجام معاملات اوراق بهادار است. همچنین دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، فعالیت این رکن بازار سرمایه را در قالب چند بازار مجزا به نام‌های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه تبیین کرده‌ است. از سوی دیگر نگاهی اجمالی به بازارهای فرابورس نشان می‌دهد در بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام می‌شود و در بازار دوم فرابورس معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام با انعطاف بیشتر نسبت به بازار اول انجام می‌شود.

افزون بر این پذیرش شرکت‌ها در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت و نیز مواردی همچون نداشتن زیان انباشته، ارائه عدم مردودی گزارش حسابرس برای آخرین دوره/ سال مالی منتهی به پذیرش درخصوص صورت‌های مالی، برخورداری از اطلاعات حسابداری مطلوب جهت افشای مناسب اطلاعات، سودآور بودن و داشتن چشم‌انداز روشنی از تداوم سودآوری و... است. با وجود این در شرایط فعلی نه امکان تهیه اسناد و مدارک شفاف برای دو باشگاه استقلال و پرسپولیس فراهم است و نه اینکه تا شهریور ۹۸، فرصت این کار وجود دارد تا سرخابی‌ها به بازار اول و دوم فرابورس بروند. ضمن اینکه شرایط حضور این دو باشگاه در بورس نیز آن‌قدر سخت و زمانبر است که در مدت تعیین‌شده حتی فکر پذیرش آنها و عرضه سهام‌شان در بورس به ذهن خطور نکند.

اما همان‌گونه که اشاره شد فرابورس ایران بازار دیگری دارد با نام بازار پایه که مطابق مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس قرار است تا شهریور ماه سال آینده استقلال و پرسپولیس در آن پذیرش شده و از آن طریق خصوصی‌سازی آنها انجام شود. درخصوص تفاوت بازار پایه با بازار اول و دوم فرابورس باید گفت ورود به بازار پایه برای شرکت‌های سهامی عام ثبت‌شده نزد سازمان بورس که شرایط پذیرش در بورس و فرابورس را ندارند، اتفاق می‌افتد. ضمن اینکه در بازار پایه سطح افشای اطلاعات نیز کمتر است که این موضوع شرایط حضور سرخابی‌ها در بازار سهام را آسان‌تر می‌کند. البته هر چند پذیرش استقلال و پرسپولیس در بازار پایه فرابورس حرکتی رو به جلو درخصوص تهیه و تدوین صورت‌های مالی و اطلاعات آنها به‌شمار می‌آید اما گزینه مطلوبی برای واگذاری آنها تلقی نمی‌شود؛ چراکه با توجه به شمار بالای هواداران این دو باشگاه و نیز گردش مالی گسترده‌ای که دارند، باید شرایطی فراهم شود تا اطلاعات و گزارش‌های شفاف‌تری از این دو باشگاه پیش‌روی مخاطبان و سهامداران قرار گیرد. ضمن اینکه سودآور بودن، به‌عنوان الزام پذیرش شرکت‌ها در بازار پایه فرابورس مطرح نیست و این موضوع خود عاملی برای ادامه فعالیت این دو باشگاه با شرایط کنونی تلقی شده و سهامداران احتمالی آنها در آینده نیز سهامدار باشگاهی سودآور نخواهند شد.

از سوی دیگر جدا از نوع بازار پذیرش‌شده و بستر واگذاری سرخابی‌ها از طریق بورس و فرابورس یا مزایده، موضوع قابل‌توجه و تامل در این زمینه را باید بیرون گود خصوصی‌سازی و جدای از نحوه واگذاری این دو باشگاه جست‌وجو کرد؛ چراکه موضوعات درآمدزایی باشگاه‌های فوتبال نکته مهمی درخصوص ادامه حیات و بهبود شرایط آنها پس از واگذاری است و به نوعی تضمین‌کننده موفقیت خصوصی‌سازی در ورزش به‌شمار می‌آید. وگرنه تغییر مسیر خصوصی‌سازی سرخابی‌ها به سمت فرابورس دردی از آنها دوا نخواهد کرد و تجربه تلخ واگذاری باشگاه راه‌آهن از طریق فرابورس ایران در سال ۹۰، این بار می‌تواند برای استقلال و پرسپولیس تکرار شود.