رویه قضایی برای گرفتن انحصار وراثت محدود و نامحدود و کاربرد آنها

اگر متوفی قبل از سال ۱۳۹۵ فوت کرده باشد و تاکنون اقدامی انجام نشده باشد یکی از مدارک لازم برای ثبت دادخواست انحصار ورثه داشتن گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی یا تسویه حساب کامل مالیاتی است.

گواهی فوت

انسان را از مرگ گریزی نیست و البته تبعات حقوقی آن هم برای بازماندگان کم نیست و بخصوص اگر متوفی دارای دارایی بوده و بدهکار و یا طلبکار باشد مطابق قوانین کشور بایستی فوت متوفی به تأیید رسمی برسد و گواهی فوت صادر شود.

امروزه با یک پارچه شدن سیستم های ثبت احوال، دفاتر اسنادرسمی، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و غیره به محض اینکه کد ملی شخص فوت شده وارد می شود فوت یا عدم فوت مشخص خواهد شد. اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت کرده باشد در گام اول بایستی فوت او در سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل فوت به تایید برسد.

وراث چه کسانی هستند؟

برخلاف بعضی کشورها که متوفی می تواند ورثه را خود تعیین  و میزان سهم ایشان را مشخص کند مطابق قانون مدنی کشورمان و قواعد حقوقی، تعیین وراث و نحوه تقسیم ارث و وصیت از قواعد آمره است و همه را قانون مشخص کرده است و فقط این اجازه به متوفی داده شده است که نسبت   اموال خود بتواند وصیت تملیکی کند. اقلیت های دینی شناخته شده و به رسمیت شناخته شده در قانون در مباحث ارث مطابق   مقررات خود عمل می کنند اما تقسیم ارث و طبقات ارث ایرانیان شیعه چنین است:

ماده ۸۶۲ قانون مدنی: اشخاصی که بموجب نسب ارث میبرند سه طبقه‌اند:

۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.- همسر

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها- همسر

۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها -همسر

خوب است بدانیم هیچ کس نمی تواند دیگری (یکی از ورثه) را از ارث محروم کند.

گواهی انحصار وراثت چیست؟

مرجعی که مشخص می کند ورثه مطابق قانون چه کسانی هستند شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت شخص فوت شده است و گواهی که این شورا در خصوص اسامی وراث و میزان سهم آن از ماترک (ترکه) صادر کند. گواهی انحصار وراثت  نامیده می شود.

گواهی انحصار وراثت را از کجا بگیریم؟

از شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی. آنچه اهمیت دارد اینکه محل فوت ملاک تعیین صلاحیت نیست بلکه آخرین اقامتگاه او تعیین کننده شورای حل اختلاف صالح است.

مدت زمان انحصار وراثت بعد از فوت

در قانون مدت مشخص با ضمانت اجرای الزام آوری در این خصوص نیست بنابراین بعد از فوت متوفی هر زمان بدون شرط مدت می توان برای گرفتن گواهی حصر وراثت اقدام کرد.

کاربرد و اعتبار گواهی انحصار وراثت چیست؟

وراث قائم مقام قانونی شخص فوت شده محسوب می شوند بنابراین برگه قانونی برای شناسایی ایشان بسیار اهمیت دارد. تمام ادارات دولتی و غیردولتی و دفاتر اسنادرسمی بوسیله انحصار وراثت است که وراث را شناسایی می کنند و تا زمانی که آن اخذ نشود امکان تقسیم ارث و تصرف حقوقی مثل اجاره یا فروش میسر نیست.

انحصار وراثت نامحدود چیست و انحصار وراثت محدود چیست؟

اگر اموال باقیمانده شخص فوت شده بیش از ارزش مبلغ 50 میلیون تومان باشد باید دادخواست انحصار وراثت نامحدود به شورای حل اختلاف داد تا بتوان از مزایای آن استفاده کرد و اگر متوفی کمتر از این مبلغ مذکور ماترک داشته نیاز به اخذ گواهی انحصار وراثت محدود است.

چند نکته مهم :

• اگر متوفی مالی ندارد الزامی به گرفتن گواهی انحصار وراثت نیست. 

• اگر صرفا میخواهید که حقوق و مستمری را برای بازماندگان (ورثه دارای شرایط قانونی) برقرار شود صرف انحصار وراثت محدود کافی است.

•  فرق دیگر انحصار وراثت نامحدود و محدود اولاً در تشریفات صدور است زیرا شورای حل اختلاف اختلاف بایستی یک نوبت آگهی در روزنامه کثیرالانتشار محلی یا رسمی در خصوص اسم شخص فوت شده و وراث او چاپ کند که این الزام در انحصار وراثت محدود وجود ندارد ثانیاً پرداخت مالیات بر ارث در گواهی انحصار نامحدود الزامی است.

پس در جواب سئوال انحصار وراثت چقدر طول میکشه باید گفت که اخذ گواهی انحصار وراثت محدود حدود یک هفته تا 10 روز و در انحصار وراثت نامحدود حدود 40 تا 50 روز 

نکته: شروع مراحل انحصار وراثت و ثبت دادخواست از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی است و همانطور که گفته شد شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی میتواند به دادخواست انحصار رسیدگی کند. خوب است بدانید از هر دفتر خدمات قضایی در هر کجا میتوان ثبت دادخواست کرد و لزومی ندارد به دفاتر نزدیک شورای حل اختلاف مراجعه کرد.

چه مدارکی برای انحصار وراثت لازم است؟

• گواهی فوت

• شهادت 2 نفر یا استشهادیه

• وصیت نامه رسمی در صورتی که باشد

• عقدنامه

• گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای فوت شدگان قبل سال 1395

• شناسنامه وراث

با توجه به اینکه یکی از اختلاف برانگیزترین مباحث همه جوامع ارث است ممکن است برای کسی سئوال باشد که اگر ورثه با هم در ارتباط نباشند یا یکی خارج از کشور باشد و یا با هم اختلاف داشته باشند تکلیف مدارک انحصار وراثت چه می شود؟

اولاً اقدام هریک از ورثه به تنهایی برای دادخواست گواهی مذکور یا توسط وکیل انحصار وراثت که وکالت یکی از ورثه اخذ می کند کافی است ثانیاً نواقص مدارک را می توان طی درخواستی از شورای حل اختلاف از اداره ثبت احوال استعلام کرد.

مالیات بر ارث

اگر متوفی قبل از سال 1395 فوت کرده باشد و تاکنون اقدامی انجام نشده باشد یکی از مدارک لازم برای ثبت دادخواست انحصار ورثه داشتن گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی یا تسویه حساب کامل مالیاتی است. اما برای فوت شدگان بعد از این تاریخ و مطابق اصلاحات جدید قانون مالیات های مستقیم اولاً محدودیت زمانی برای دادن اظهارنامه مالیاتی نیست ثانیاً برای انحصار وراثت داشتن آن لازم نیست ثالثاً دیر پرداخت کردن جریمه ندارد رابعاً هر ورثه – اگر بخواهد – میتواند به قدرالسهم خود و فقط برای یک مال از ماترک اظهارنامه مالیاتی بدهد.

برای مشاوره حقوقی و اعطای وکالت در خصوص کلیه موارد انحصار وراثت و همچنین دعاوی مربوط به خانواده خصوصا انجام مراحل طلاق توافقی و دانستن اطلاعات کاملتر به سایت تخصصی وکلای پارسای مراجعه کنید. 

منبع : گروه وکلای پارسای