ظرفیت تجدیدپذیرها در خاورمیانه بررسی شد
قطب جدید انرژیهای پاک
امارات متحده عربی، به عنوان پرچمدار انرژیهای تجدیدپذیر در منطقه، قصد دارد سهم انرژی پاک در کل انرژی را به 50درصد تا سال 2050 افزایش دهد. در کنار انرژیهای خورشیدی، بادی و زیست‌توده این کشور سهم 25 درصدی از بازار جهانی هیدروژن کم‌کربن تا سال 2030را هدف قرار می‌دهد. عربستان سعودی تا سال 2030 هدف بلندپروازانه تولید 50 درصدی انرژی خود را از منابع پاک تعیین کرده است. مزارع خورشیدی نیروی محرکه انتقال پادشاهی خواهند بود و این کشور همچنین سرمایه‌گذاری زیادی در فناوری‌‌‌های ضبط و ذخیره کربن (CCS) میکند.
در جای دیگر، قطر از جمله کشورهایی است که فناوری‌‌‌های وسیله نقلیه الکتریکی (EV) را اتخاذ میکند و قصد دارد تا سال 2030 گذار به یک سیستم حمل و نقل عمومی بدون انتشار گاز گلخانهای را محقق سازد. مصر و عمان همچنین تا سال 2050 اقدام به دستیابی کربن خالص صفر می‌کنند و هزاران شغل انرژی تجدیدپذیر را برای بومیان خود ایجاد می‌کنند. در ادامه به برخی از اهداف و پروژه‌‌‌های اجرا‌شده و در دست اجرا در این منطقه اشاره خواهیم کرد.
امارات متحده عربی قصد دارد به قطب بزرگ تجارت انرژی تبدیل شود
طرح امارات متحده عربی برای صنعت برق و انرژی خود بر زیرساخت‌‌‌های شبکه موجود استوار است که همه کشورهای شورای همکاری خلیج‌‌‌فارس را به هم متصل میکند. امارات متحده عربی در حال بررسی توسعه یک شبکه اتصال گسترده برق است که این اتفاق این کشور را به عنوان یک مرکز حیاتی برای تجارت انرژی معرفی میکند. اگرچه این طرح در مرحله اولیه خود قرار دارد، اما هدف این طرح اتصال شبکه‌‌‌های ملی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به شبکه‌‌‌های دیگر کشورهای آفریقا، اروپا و آسیاست. سهیل بن محمد المزروعی، وزیر انرژی و زیرساخت امارات متحده عربی در این خصوص اظهار کرد: ما باید بدانیم که هیچ انتقال انرژی بدون اتصال کشورها به یکدیگر امکان‌پذیر نخواهد بود.
امارات اهداف انرژی پایدار را در سال 2030 افزایش می‌دهد
در ماه نوامبر دولت امارات متحده عربی اعلام کرد که استراتژی ملی انرژی بهروزشده را تصویب کرده است که اهدافی را برای سه برابر کردن ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر و افزایش سهم انرژی پاک (از جمله انرژی هستهای) در ترکیب انرژی خود تا سال 2030 و رساندن آن به 30درصد در نظر گرفته است. این استراتژی، برنامه‌‌‌های موجود در سطح امارات را گرد هم می‌‌‌آورد و منعکس‌‌‌کننده پیشرفت سریع با توسعه ظرفیت انرژی خورشیدی و هستهای امارات متحده عربی است که عمدتا ناشی از تمایل به حفظ ذخایر گاز طبیعی آن برای صادرات است.
همچنین امارات متعهد شد از سال 2021 تا سال 2050 نسبت به کربن خنثی شود و طبق استراتژی ملی انرژی اصلی این کشور که در سال 2017 منتشر شد، خواستار ترکیبی از انرژی شامل 50درصد انرژیهای تجدیدپذیر و هستهای تا آن تاریخ شد. طرح جدید یک فرآیند اجرایی و اهداف کوتاه‌مدت را برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای، حداقل در داخل کشور تعیین میکند. در همین حال، انتخاب امارات متحده عربی، صادرکننده بزرگ و رو به رشد نفت، برای میزبانی اجلاس آب و هوای COP28 بسیار بحث‌برانگیز بوده است.
استراتژی بهروزشده امارات حاکی از افزایش ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر تا سال 2030 از 3.7 گیگاوات در حال حاضر به 14.2 گیگاوات است که با توجه به سرعت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در امارات، یک هدف قابل دستیابی است. شرکت آب و برق امارات (متعلق به دولت ابوظبی) در اوایل ژوئیه پیشنهادهایی را از توسعه‌دهندگان احتمالی سومین نیروگاه فتوولتائیک خورشیدی 1.5 گیگاواتی خود دریافت کرد و انتظار می‌رود تا پایان سال فرآیند چهارمین نیروگاه با اندازه مشابه را آغاز کند.
مقامات ابوظبی خرید حداقل یک گیگاوات سالانه ظرفیت خورشیدی در دهه آینده را هدف قرار داده‌اند. دولت دبی در ابتدا هدف خود را برای رسیدن به ظرفیت 5 گیگاواتی تا سال 2030 در پارک خورشیدی محمد بن راشد آل مکتوم تعیین کرد. در حال حاضر پس از تکمیل فاز پنجم 900 مگاواتی، توان آن به 2427 مگاوات رسیده است. همچنین شرکت مصدر (ابوظبی) و ACWA Power (عربستان سعودی) برای توسعه فاز ششم 1.8 گیگاواتی با یکدیگر رقابت می‌کنند.
اگرچه انرژی خورشیدی منبع اصلی انرژی جایگزین در امارات باقی خواهد ماند، اما سهم جزئی در ظرفیت برق غیرهیدروکربنی از زباله حاصل خواهد شد، به طوری که فاز نخست تاسیسات 220 مگاواتی در محل دفن زباله وارسان دبی در اوایل ژوئیه به بهره‌برداری رسید و 250 مگاوات پروژه نیروگاه آبی تلمبه‌‌‌ای نیز در دبی در حال ساخت است. چهارمین و آخرین رآکتور (1.2 گیگاواتی) نیز در نیروگاه هستهای برکه ساخت کره‌جنوبی برای راهاندازی پیش‌بینی شده تا در سال 2024 به مرحله آزمایش برسد.
بخش‌‌‌های اصلی امارات به توسعه تسریع انرژیهای تجدیدپذیر خود همان‌طور که در طول دوره پیش‌بینی-2027 ۲۰۲۳برنامه‌‌‌ریزی شده‌‌‌اند، ادامه خواهند داد و گاز را برای صادرات و مصارف صنعتی آزاد می‌کنند و حتی با کاهش قیمت‌های بین‌المللی نفت، از رشد قوی تولید ناخالص داخلی و تعادل خارجی خود حمایت می‌کنند. انتظار می‌رود که هدف ملی این کشور برآورده شود و ظرفیت نصب‌شده خورشیدی و هستهای امارات تا پایان دهه به حدود 20 گیگاوات برسد.
امارات متحده عربی از رویکردی مثبت و عمل‌‌‌گرایانه برای انتقال انرژی پیروی میکند، زیرا همچنان به تامین نیازهای انرژی جهانی امروز ادامه می‌دهد و در عین حال سرمایه‌گذاری زیادی در سیستم‌های انرژی جدید انجام می‌دهد. سال 2023 که سال انرژی امارات لقب گرفته، نشان‌‌‌دهنده سفر بی‌امان این کشور برای پذیرش فعال انتقال انرژی از طریق پروژه‌‌‌های انرژی پاک پیشگام در زمینه‌‌‌های خورشیدی، هستهای و هیدروژن است.
مهندس عوایده مرشد علی المرار، رئیس اداره انرژی ابوظبی می‌‌‌گوید: ما در حال انجام یک ابتکار قوی انتقال انرژی هستیم که انتشار گازهای گلخانهای مرتبط با انرژی را از طریق به کارگیری فناوری‌‌‌های انرژی پاک مانند خورشیدی، هیدروژن، ذخیره‌‌‌سازی و هستهای کاهش می‌دهد. کارشناسان می‌‌‌گویند عملیات پایدار و فشار برای تولید محلی در نهایت امارات متحده عربی را به یک مرکز منطقهای تبدیل میکند.
ترکیه آماده تبدیل شدن به مرکز منطقهای انرژی بادی است
مصطفی وارانک، وزیر صنعت و فناوری ترکیه هفته گذشته اعلام کرد که کشورش آماده است تا به قطب انرژی بادی برای اروپا و آسیای مرکزی تبدیل شود. اظهارات وارانک در سخنرانی افتتاحیه کنفرانس و نمایشگاه WindEnergy در هامبورگ آلمان بیان شد که بیش از 40 شرکت ترک در آن حضور دارند. او از پتانسیل‌‌‌های ترکیه در زمینه انرژی بادی و توانمندی‌‌‌های تولیدی آن و اینکه این کشور فرصت و محیط مناسبی برای سرمایه‌گذاری است، سخن به میان آورد.
وی خاطرنشان کرد: در دوران گذار به انرژی پاک، موضوع تامین مواد اولیه به چالش جدیدی برای امنیت انرژی تبدیل شده است. وارانک به سلطه جهانی چین در بخش برق خورشیدی اشاره کرد و خواستار پرهیز از اشکال جدید وابستگی به انرژی شد که در بازارهای نفت و گاز دیده می‌شود. این مقام ترکیه‌‌‌ای با بیان اینکه کشورش در حال برداشتن گام‌‌‌های محکمی برای توسعه توانمندی‌‌‌های خود در زمینه انرژی خورشیدی و بادی است، گفت: ترکیه چهارمین تولیدکننده پنل‌‌‌های خورشیدی در جهان و پنجمین تولیدکننده تجهیزات انرژی بادی در اروپاست. این تجهیزات با مزیت نزدیکی ترکیه به بازارهای جهانی به 45 کشور صادر می‌شود.
پتانسیل مصر به عنوان یک رهبر منطقهای انرژیهای تجدیدپذیر
در سال‌های 2022 و 2023 خشکسالی در شاخ آفریقا تشدید شد، 19 کشور در غرب آفریقا سیل شدید را ثبت کردند و آتش‌‌‌سوزی در چند کشور در سراسر قاره اروپا رخ داد. این حوادث اتفاقی نبودند، آنها در نتیجه بدتر شدن وضعیت آب و هوا به وجود آمدند. بر اساس گزارش تجزیه و تحلیل دمای جهانی که توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی (ناسا) انجام شده است، ژوئن 2023 برخی از گرم‌ترین دماهایی را که تا به حال در طول آن ماه در تاریخ ثبت شده است، ثبت کرد.
اما مصر که ازسوی جامعه بین‌المللی به دلیل فراوانی منابع طبیعی مورد ستایش قرار گرفته است، موقعیت مکانی و شرایط آب و هوایی ایده‌آلی دارد تا به طور بالقوه تبدیل به یک قطب انرژی تجدیدپذیر شود که این کشور به عنوان بخشی از برنامه پایداری خود آن را هدف قرار داده است. طی سال‌ها، این کشور با راهاندازی چند نیروگاه و پروژه انرژیهای تجدیدپذیر و بستن تعدادی قرارداد برای تولید و صادرات انرژی پاک، تغییر مسیر خود را به سمت انرژی پاک آغاز کرد.
مصر منابع طبیعی موردنیاز برای میزبانی از تاسیسات انرژی تجدیدپذیر را به وفور دارد. آب و هوای این کشور که تقریبا در تمام طول سال آفتابی است، همراه با وسعت زیاد زمین‌‌‌های بلااستفاده در دسترس و بادهای شدید به پتانسیل این کشور برای تبدیل شدن به یک رهبر منطقهای در انرژی پاک کمک میکند. نیروگاه‌‌‌های انرژی خورشیدی که می‌توانند در هر مکانی که دسترسی به خورشید وجود دارد راهاندازی شوند، انرژی را از نور خورشید برداشت می‌کنند. از سال 2022، سه نیروگاه اصلی انرژی خورشیدی در مصر، پارک خورشیدی بنبان در اسوان، نیروگاه خورشیدی سیوا و نیروگاه خورشیدی Kuraymat متمرکز بودند.
پارک خورشیدی بنبان که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پارک‌‌‌های خورشیدی در آفریقا شناخته می‌شود، یک نیروگاه فتوولتائیک خورشیدی است که پیش‌بینی می‌شود در صورت توسعه کامل حدود 18درصد از کل برق مصر را تولید کند. با آرزوی به رسمیت شناخته شدن به عنوان بزرگ‌ترین پارک خورشیدی در سطح جهان، سهم 15 درصدی را در تولید برق در این کشور در سال 2022 به ثبت رساند.
از نظر قدرت باد، سرعت باد مصر به طور متوسط 10.5 متر در ثانیه است. در سال 2022، تولید نیروگاه‌‌‌های برق بادی مصر 500 مگاوات با ظرفیت اضافی 2.5 گیگاوات بود که توسط تولیدکنندگان مستقل برق (IPPS) ثبت شده است. علاوه بر این، اوایل ژوئن 2023، شرکت مصری حسن علام، همراه با یک شرکت اماراتی و اینفینیتی پاور، قراردادی را برای زمین خریداری‌شده برای ساخت بزرگ‌ترین مزرعه بادی خشکی در سطح جهان امضا کردند. انتظار می‌رود این مزرعه بادی سالانه 47790 گیگاوات ساعت انرژی پاک تولید کند که پیش‌بینی می‌شود انتشار کربن سالانه در مصر را حدود 9درصد کاهش دهد.
به عنوان بخشی از استراتژی یکپارچه انرژی پایدار (ISES) به‌روز شده در سال 2035، دولت مصر طرحی را ارائه کرده است که بر اساس آن تا سال 2030، بالغ بر 42درصد برق از منابع انرژی تجدیدپذیر تولید می‌شود. این منابع بین باد، خورشید و انرژی آبی تقسیم می‌‌‌شوند. پیش از این در سال 2023، کابینه مصر نیز پیش‌نویس قانونی را تصویب کرد که پروژه‌‌‌های هیدروژن سبز را تشویق و ترویج میکند. این قانون تلاشی برای تقویت ابتکارات سازگار با محیط‌زیست با تشویق پروژه‌‌‌هایی است که در محدوده تولید هیدروژن سبز و همچنین مشتقات آن کار می‌کنند.
همچنین در تلاش برای ادامه گذار خود به سمت انرژی سبز، مصر با تولیدکننده انرژی تجدیدپذیر نروژی، اسکاتک، توافق‌نامه‌‌‌ای را برای راهاندازی یک پروژه متانول سبز، «اولین در نوع خود» در این کشور، در اوایل سال 2023 امضا کرد. انتظار می‌رود این پروژه سالانه 40هزار تن متانول سبز تولید کند و این پروژه مصر را در ردیف تولیدکننده «سوخت سبز برای کشتی‌‌‌ها» در عرصه جهانی قرار می‌دهد. اینها تنها تعدادی از چند پروژه این پروژه هستند که به موقعیت مصر به عنوان یک قطب منطقهای انرژیهای تجدیدپذیر کمک می‌کنند. مصر با وفور منابع طبیعی در داخل مرزهای خود، کشوری پر از فرصت در بخش انرژی پاک است.
از طرف دیگر صباح مشعلی، رئیس شرکت انتقال برق مصر (EETC) می‌‌‌گوید که پروژه اتصال برق بین مصر و عربستان سعودی در اواسط ژوئن راهاندازی می‌شود. وی توضیح داد که هزینه پروژه حدود 1.6 میلیارد دلار برآورد شده است. طرف سعودی یک میلیارد دلار متحمل می‌شود و مصر مابقی را تامین میکند، زیرا هر کشوری ارزش کار انجام‌شده در زمین‌‌‌های خود را متحمل می‌شود. او گفت که هدف از این پروژه تبادل 3000 مگاوات (MW) برق روزانه در زمان اوج مصرف است.
عربستان سعودی قطب کلیدی انرژی سبز
عربستان سعودی در زمینه رشد انرژیهای تجدیدپذیر و پاک، فراتر از مرزهای آن نیز نقش کلیدی ایفا کرده است. برخی از اقدامات عربستان شامل ایجاد زیرساخت‌‌‌های پیشرفته، افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های تجدیدپذیر، تقاضای قوی در این زمینه و اهمیت استراتژیک آن ناشی می‌شود. عربستان سعودی در حال تقویت همکاری‌‌‌های کربن‌‌‌زدایی و انرژیهای پاک و همچنین سرمایه‌گذاری به‌‌‌ویژه در انرژیهای تجدیدپذیر کشورهای آسیایی است. در سال گذشته، پادشاهی سعودی قراردادهای مهمی با آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان به منظور گسترش کریدورهای انرژی در سراسر منطقه منعقد کرده است.
علاوه بر این، عربستان سعودی و کره‌جنوبی در زمینه صادرات فناوری زیرساخت و انرژی با یکدیگر همکاری می‌کنند. یون سوک یول، رئیس‌‌‌جمهور کره‌جنوبی و محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی ماه گذشته در یک مجمع سرمایه‌گذاری دوجانبه در این کشور شرکت کردند و در ماه ژوئن اعلام شد که پیمانکار مهندسی و ساختمانی هیوندای قراردادی 5 میلیارد دلاری برای همکاری با آرامکوی عربستان سعودی در یک کارخانه پتروشیمی در این کشور امضا کرده است. آرامکو همچنین قراردادی با شرکت نفت ملی کره برای یک تجارت مشترک ذخیره‌‌‌سازی نفت امضا کرده است و در پروژه تولید آمونیاک با شرکت کره‌‌‌الکتریک پاور و هلدینگ فولادسازی پوسکو همکاری خواهد کرد.
عربستان سعودی همچنین میلیاردها دلار در توسعه مراکز نوآوری با فناوری پیشرفته سرمایه‌گذاری کرده است که می‌تواند برای شرکت‌های جهانی که علاقه‌مند به توسعه فناوری پیشرفته هستند، جذاب باشد. این کشور در حال حاضر 13 پروژه انرژی تجدیدپذیر در دست توسعه دارد که بزرگ‌ترین آنها نیروگاه خورشیدی 2.6 گیگاواتی الشعیبه است. ظرفیت کل 13 پروژه در دست توسعه بالغ بر 11.3 گیگاوات برآورد شده است. پادشاهی عربستان همچنین بزرگ‌ترین کارخانه تولید هیدروژن سبز جهان را در یک سرمایه‌گذاری مشترک با ACWA پاور، ایر پروداکت و نئوم NEOM راهاندازی میکند.
شرکت NEOM Green Hydrogen نیز ماه گذشته اولین تحویل توربین‌‌‌های بادی خود را در بندر نئوم در شمال غربی عربستان سعودی دریافت کرد. البته نمی‌توان انتظار داشت که عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس بلافاصله هیدروکربن‌‌‌ها را به طور کامل از صنعت خود حذف کنند. این تغییر به تدریج رخ خواهد داد و به عنوان سنگ بنای اقتصاد آنها و یک منبع حیاتی جهانی، تولید نفت در آنها همچنان مهم خواهد بود و درآمدهای قابل‌توجه و ضروری را برای دولت‌‌‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس فراهم خواهد کرد.
عمان مرکز جدید انرژی سبز در خاورمیانه
انتظار می‌رود مرکز انرژی سبز عمان - یک پروژه غول‌پیکر سوخت سبز یکپارچه که در مه2021 برای توسعه در مناطق وسیع بیابانی استان الووستای سلطاننشین رونمایی شد - از نظر وسعت و ظرفیت، طرحی به همان اندازه بلندپروازانه برنامه‌‌‌ریزی‌شده در استرالیای غربی با سرمایه‌گذاری 36 میلیارد دلار آمریکا تخمینی را منعکس کند.
پیشتاز توسعه مرکز پیشنهادی انرژی تجدیدپذیر آسیایی شرکت InterContinental Energy مستقر در هنگ‌کنگ است، همان توسعه‌دهنده‌‌‌ای که در کنسرسیوم بین‌المللی پشت مرکز انرژی سبز عمان نام برده می‌شود. اینترکنتیننتال انرژی به عنوان بزرگ‌ترین شرکت در حوزه هیدروژن سبز جهان با سبد سرمایه‌گذاری در حدود 100 میلیارد دلار در سطح جهان معرفی می‌شود. ظرفیت تولید برق این مرکز در عمان 25 گیگاوات (GW) تخمین زده شده است که ترکیبی از مزارع خورشیدی و بادی است. تولید هیدروژن سبز و آمونیاک سبز میلیون‌‌‌ها تن در سال پیش‌بینی می‌شود.
با ارائه جزئیات بیشتر، گفته می‌شود مرکز انرژی سبز عمان سالانه 1.8 میلیون تن هیدروژن سبز و تا 10 میلیون تن در سال آمونیاک سبز تولید خواهد کرد، حجمی که نوید می‌دهد این سلطاننشین را به یک نیروگاه جهانی سوخت سبز تبدیل کند. از بسیاری جهات، مرکز انرژی سبز عمان، از نظر وسعت و بزرگی، با مرکز انرژی تجدیدپذیر آسیایی انرژی تجدیدپذیر اینترکنتیننتال در استرالیای غربی مشابهت دارد. واقع‌شده در زمینی به مساحت حدود 6500 کیلومترمربع، تقریبا شش برابر هنگ‌کنگ، این سرمایه‌گذاری دارای مزارع خورشیدی و بادی وسیع با ظرفیت تولید ترکیبی 26 گیگاوات خواهد بود.
مانند همتای عمانی خود، طرح استرالیایی قصد دارد سالانه 1.75 میلیون تن هیدروژن سبز تولید کند. هیدروژن برای انتقال به بازارهای داخلی و بین‌المللی به آمونیاک تبدیل می‌شود. هر دو پروژه تقریبا به صورت موازی اجرا خواهند شد. تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) برای سرمایه‌گذاری استرالیا در اواسط سال 2025 هدف‌‌‌گذاری شده است. طبق گزارش رسانه‌‌‌ها، FID برای همتای خود در عمان حدود سال 2026 است. انتظار می‌رود مرکز انرژی سبز عمان در سال 2028 تولید اولیه خود را آغاز کند، اگرچه این پروژه تنها تا حدود سال 2038 به ظرفیت کامل خواهد رسید. به طور قابل‌توجهی، مرکز انرژی سبز عمان بزرگ‌ترین پروژه از مجموعه پروژه‌‌‌های انرژی سبز در مقیاس جهانی است که برای اجرا در مکان‌‌‌های کلیدی در سراسر سلطاننشین برنامه‌‌‌ریزی شده است.
