چرا بهره‌‌‌برداری از منابع طبیعی مهم است؟
اقتصاد سبز؛ دستاورد انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر
تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر نسبت به سوزاندن سوخت‌‌‌های فسیلی انتشار کربن بسیار کمتری ایجاد می‌‌‌کند. گذار از سوخت‌‌‌های فسیلی، که در حال حاضر سهم عمده‌‌‌ای از انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای را تشکیل می‌‌‌دهند، به انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر برای مقابله با بحران آب و هوا امری بسیار کلیدی است. این در حالی است که انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر اکنون در بیشتر کشورها ارزان‌‌‌تر هستند و سه برابر بیشتر از سوخت‌‌‌های فسیلی شغل ایجاد می‌‌‌کنند.
دلایل رشد پرسرعت تولید و عرضه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر
انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، از جمله انرژی خورشیدی، بادی، نیروگاه‌‌‌های آبی، سوخت‌‌‌های زیستی و...، در مرکز انتقال به سیستم‌های انرژی کم‌‌‌کربن و پایدارتر قرار دارند. ظرفیت تولید این انرژی‌‌‌ها در سال‌‌‌های اخیر به‌‌‌سرعت رشد کرده است که این رشد قابل‌توجه عمدتا به دلیل حمایت از سیاست‌‌‌های آب و هوایی و کاهش شدید هزینه‌‌‌ها برای فتوولتائیک‌‌‌های خورشیدی و به‌‌‌ویژه انرژی بادی صورت پذیرفته است. استقرار انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در بخش‌‌‌های برق، گرمایش و حملونقل یکی از عوامل اصلی نگه‌‌‌داشتن افزایش متوسط دمای جهانی زیر ۵/ ۱ درجه سانتی‌‌‌گراد است. در سناریوی انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر اجازه می‌‌‌دهد تا تولید برق تقریبا به طور کامل کربن‌زدایی شود. در همین حال، استفاده از سوخت‌‌‌های تجدیدپذیر در حملونقل و گرمایش به کاهش قابل‌توجه انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در صنایع حملونقل، ساختمان‌‌‌ها و کل صنعت کمک می‌‌‌کند.
چالش‌‌‌ها
صنعت برق، با رشد قوی برق خورشیدی و بادی در سال‌‌‌های اخیر، روشن‌‌‌ترین نقطه برای انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر است که باتوجه به سهم قابل‌توجه برق آبی در این صنعت در حال حاضر اهمیت آن بیش از پیش نمایان می‌شود. این در حالی است که الکتریسیته تنها یک‌پنجم مصرف جهانی انرژی را به خود اختصاص می‌‌‌دهد و یافتن نقش بیشتر برای منابع انرژی تجدیدپذیر در حملونقل و گرمایش برای انتقال انرژی امری حیاتی است.
رشد انرژی تجدیدپذیر در حال افزایش است
انتظار می‌‌‌رود که افزایش جهانی ظرفیت انرژی تجدیدپذیر در سال‌جاری به یک‌سوم افزایش یابد، زیرا شتاب سیاستگذاری‌‌‌های رو به رشد، قیمت‌های بالاتر سوخت‌‌‌های فسیلی و نگرانی‌‌‌های امنیتی در خصوص انرژی، موجب افزایش استقرار نیروگاه‌‌‌های خورشیدی فتوولتائیک (PV) و بادی می‌شود. ظرفیت PV خورشیدی، شامل سیستم‌های توزیع‌‌‌شده مقیاس کوچک و بزرگ، دو‌سوم افزایش پیش‌بینی‌‌‌شده امسال در ظرفیت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جهانی را تشکیل می‌‌‌دهد. در سال آینده این رشد قرار است با افزایش ظرفیت تولید کل برق تجدیدپذیر جهان به ۴۵۰۰ گیگاوات، ادامه یابد که برابر با مجموع تولید برق چین و ایالات‌متحده است.
کشورهای دارای بیشترین انرژی تجدیدپذیر
روند تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر به عنوان جایگزینی پایدار برای سوخت‌‌‌های فسیلی در کشورهای سراسر جهان شتاب قابل‌توجهی گرفته است. بسیاری از کشورها در تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر پیشرفت کرده‌‌‌اند. درصد بالای این کشورها عمدتا به منابع طبیعی فراوان آنها مانند انرژی زمین گرمایی، آبی و بادی نسبت داده می‌شود. به عنوان مثال، پتانسیل انرژی زمین گرمایی ایسلند به آن اجازه می‌‌‌دهد تا بخش قابل‌توجهی از برق خود را به طور پایدار از این منبع تولید کند. به طور مشابه، ظرفیت عظیم برق آبی نروژ این کشور را قادر می‌‌‌سازد تا به شدت به منابع تجدیدپذیر متکی باشد.
بسیاری از کشورها اهمیت کاهش انتشار کربن و کاهش تغییرات آب و هوایی را با‌گذار به گزینه‌‌‌های انرژی پاکتر درک کرده‌‌‌اند. پیشرفت در فناوری، سیاست‌‌‌های مطلوب دولتها و افزایش آگاهی عمومی، به رشد انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در سراسر جهان کمک کرده است. همان‌طور که کشورها به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های تجدیدپذیر و کشف راه‌‌‌حل‌‌‌های نوآورانه ادامه می‌‌‌دهند، انتظار می‌‌‌رود نسبت برق تولید شده از منابع تجدیدپذیر در سال‌‌‌های آینده در کشورهای مختلف بیشتر افزایش یابد.
۱۰ کشور دارای بیشترین انرژی تجدیدپذیر عبارتند از: ایسلند، نروژ، سوئد، برزیل، نیوزیلند، دانمارک، اتریش، سوئیس، فنلاند و کلمبیا. ایسلند کشوری است که بیشترین انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را دارد و براساس آمار و ارقام منتشر شده بالغ بر ۸۷/ ۸۶درصد انرژی آن از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود. نروژ دومین کشوری است که بیشترین انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را دارد و ۵۶/ ۷۱درصد انرژی آن از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود. سوئد نیز سومین کشور با بیشترین تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر است که انرژی پایدار ۹۲/ ۵۰درصد را در این کشور به خود اختصاص می‌‌‌دهد. در جدول زیر ۱۰کشور برتر تولیدکننده انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را مشاهده می‌‌‌کنید:
کشوری با بیشترین انرژی‌‌‌های تجدید پذیر
ایسلند با داشتن 87/ 86درصد انرژی از منابع تجدیدپذیر به عنوان کشوری با بیشترین انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در جهان متمایز است. این تا حد زیادی به مزایای منحصر به فرد جغرافیایی آن نسبت داده می‌شود. ایسلند در خط‌الراس میانی اقیانوس اطلس واقع شده است، یک مرز صفحه تکتونیکی که منابع انرژی زمین گرمایی فراوانی را فراهم می‌‌‌کند. این کشور با بهره‌‌‌برداری از گرمای آتشفشانی از طریق نیروگاه‌‌‌های زمین گرمایی، از این پتانسیل زمین گرمایی استفاده می‌‌‌کند و این امکان را به آن می‌‌‌دهد تا بخش قابل‌توجهی از برق خود را به طور پایدار تولید کند. تعهد ایسلند به انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر فراتر از انرژی زمین گرمایی است، زیرا از نیروی برق آبی و بادی نیز برای تنوع بخشیدن به مجموعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر خود استفاده می‌‌‌کند.
نکات برجسته کشوری و منطقه ای
انتظار می‌‌‌رود سیاست‌‌‌های جدیدی که در سال 2022 در بزرگ‌ترین اقتصادهای جهانی به اجرا در آمد، استفاده از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را افزایش دهد. در ادامه به کشورها و مناطقی که پیشرفت قابل‌توجهی در پیشبرد انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر دارند اشاره خواهیم کرد:
چین همچنان از نظر افزایش ظرفیت برق تجدیدپذیر پیشتاز است و 160 گیگاوات در سال 2022 به آن افزوده شد که تقریبا نیمی‌‌‌از کل استقرار انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جهانی است. چهاردهمین برنامه پنج ساله این کشور برای انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر که در سال 2022 منتشر شد، اهداف بلندپروازانه‌ای را برای استفاده از این منابع ارائه می‌‌‌کند که باید سرمایه‌گذاری را در سال‌‌‌های آینده تشویق کند. اتحادیه اروپا با افزایش بیش از 50 گیگاواتی در سال 2022، افزایش تقریبا 45 درصدی نسبت به سال 2021، استقرار نیروگاه‌‌‌های خورشیدی و بادی را در پاسخ به بحران انرژی تسریع می‌‌‌بخشد. انتظار می‌‌‌رود سیاست‌‌‌ها و اهداف جدید پیشنهاد شده در طرح REPowerEU و طرح صنعتی معامله سبز، محرک‌‌‌های مهم سرمایه‌گذاری در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در سال‌‌‌های آینده باشند.
ایالات متحده نیز بودجه جدید مهمی را در سال 2022 تحت نظارت IRA اعلام کرد که انتظار می‌‌‌رود استقرار انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را در میانمدت پیش ببرد و سرمایه‌گذاری را هم در نیروگاه‌‌‌ها و هم در تولید تجهیزات افزایش دهد. از طرف دیگر هند اعلام کرد که به هدف بلندپروازانه خود برای رسیدن به 500 گیگاوات ظرفیت انرژی غیرفسیلی در سال 2030 متعهد است. در آوریل 2023، دولت برنامه‌‌‌ای را برای حراج سالانه 50 گیگاوات ظرفیت جدید برای تحقق این هدف اعلام کرد.
چشم‌‌‌انداز بازار تجدیدپذیرها
ظرفیت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جهانی با 107 گیگاوات (GW) افزایش مواجه خواهد شد که بزرگ‌ترین افزایش مطلق تاکنون است و به بیش از 440 گیگاوات در سال 2023 خواهد رسید. گسترش پویا در سراسر بازارهای بزرگ جهان در حال وقوع است. انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در خط مقدم واکنش اروپا به بحران انرژی هستند و رشد آنها را در آنجا تسریع می‌‌‌کنند. اقدامات سیاستی جدید همچنین به افزایش قابل‌توجه تولید آنها در ایالات‌متحده و هند طی دو سال آینده کمک می‌‌‌کند.
در همین حال، چین در حال تثبیت موقعیت پیشرو خود است و قرار است تقریبا 55درصد از افزایش ظرفیت جهانی انرژی تجدیدپذیر در سال‌‌‌های 2023 و 2024 را به خود اختصاص دهد. انرژی خورشیدی و بادی منجر به گسترش سریع اقتصاد جدید انرژی جهانی می‌‌‌شوند. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی می‌‌‌گوید: امسال، جهان قرار است حجم بی‌سابقه‌ای از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را به سیستم‌های برق اضافه کند که بیش از مجموع ظرفیت برق آلمان و اسپانیا خواهد بود.
به گفته وی، بحران جهانی انرژی نشان داده است که انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر نه تنها برای پاکتر کردن، بلکه برای امن‌‌‌تر کردن و مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه‌‌‌تر کردن منابع انرژی حیاتی هستند و دولتها با تلاش برای تسریع استقرار آنها واکنش نشان می‌‌‌دهند، اما دستیابی به رشد قوی‌‌‌تر به معنای مواجهه با برخی چالش‌‌‌های کلیدی است. سیاست‌‌‌ها باید با شرایط متغیر بازار تطبیق داده شوند و ما باید شبکه‌‌‌های برق را ارتقا داده و گسترش دهیم تا اطمینان حاصل کنیم که می‌توانیم از پتانسیل عظیم خورشید و باد استفاده کامل کنیم.
بر اساس گزارش جدید، نیروگاه‌‌‌های جدید فتوولتائیک خورشیدی دو سوم افزایش ظرفیت انرژی تجدیدپذیر امسال را تشکیل می‌‌‌دهند و انتظار می‌‌‌رود در سال ۲۰۲۴ به رشد خود ادامه دهند. گسترش نیروگاه‌‌‌های PV خورشیدی در مقیاس بزرگ با رشد سیستم‌های کوچک‌تر همراه است. قیمت‌های بالاتر برق باعث رشد سریع‌‌‌تر نصب پنل خورشیدی روی پشت‌‌‌بام می‌شود که مصرف‌کنندگان را قادر می‌‌‌سازد تا قبوض انرژی خود را کاهش دهند. در عین حال، انتظار می‌‌‌رود ظرفیت تولید برای تمام بخش‌‌‌های برق PV خورشیدی تا سال 2024 با بیش از دو برابر شدن به 1000 گیگاوات برسد، که این مهم با رهبری چین و افزایش تنوع عرضه در ایالات متحده، هند و اروپا تحقق می‌‌‌یابد.
بر اساس این روندها، جهان در سال 2030 ظرفیت تولید PV خورشیدی کافی خواهد داشت تا بتواند به راحتی سطح تقاضای سالانه پیش‌بینی شده در سناریوی انتشار صفر خالص آژانس بین‌المللی انرژی تا سال 2050 را برآورده کند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که در سال 2023، پس از چند سال سخت که در آن رشد این صنعت کاهش یافته بود، افزوده‌‌‌های انرژی بادی به شدت افزایش یابد و تقریبا 70درصد به صورت سالانه رشد کند. رشد سریع‌‌‌تر عمدتا به دلیل تکمیل پروژه‌‌‌هایی است که به دلیل محدودیت‌‌‌های کووید-19 در چین و مشکلات زنجیره تامین در اروپا و ایالات متحده به تعویق افتاده بودند.
با این حال، رشد بیشتر در سال 2024 به این بستگی دارد که آیا دولتها می‌توانند حمایت بیشتری از سیاست‌‌‌های مشوقانه برای مقابله با چالش‌‌‌های این صنعت داشته باشند. برخلاف PV خورشیدی، زنجیره‌‌‌های تامین توربین‌‌‌های بادی به اندازه کافی سریع رشد نمی‌‌‌کنند تا با افزایش تقاضا در میانمدت مطابقت داشته باشند. این عمدتا به دلیل افزایش قیمت کالاها و چالش‌‌‌های زنجیره تامین است که باعث کاهش سودآوری تولیدکنندگان می‌شود. پیش‌بینی افزایش ظرفیت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در اروپا نسبت به قبل از حمله روسیه به اوکراین که باعث شد بسیاری از کشورها برای کاهش وابستگی خود به گاز طبیعی روسیه، جذب انرژی خورشیدی و بادی را افزایش دهند، 40درصد به سمت بالا اصلاح شده است.
این رشد ناشی از قیمت بالای برق است که سیستم‌های PV خورشیدی در مقیاس کوچک را از نظر مالی جذاب‌‌‌تر کرده است و با افزایش حمایت‌‌‌های دولتی در بازارهای کلیدی اروپا، به‌‌‌ویژه در آلمان، ایتالیا و هلند تقویت شده است. تخمین زده می‌شود که ظرفیت برق بادی و فتوولتائیک خورشیدی جدید نصب‌‌‌شده با جایگزین کردن تولید سوخت‌‌‌های فسیلی گران‌‌‌تر، 100 میلیارد یورو در هزینه مصرف‌کنندگان برق اتحادیه اروپا طی سال‌‌‌های 2021-2023 صرفه‌‌‌جویی کرده باشد. بر اساس گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی، قیمت عمده‌فروشی برق در اروپا در سال 2022 بدون ظرفیت اضافی تجدیدپذیر، 8درصد بیشتر می‌‌‌شد.
در حالی که رقابت‌‌‌پذیری نیروگاه‌‌‌های بادی و خورشیدی از سال گذشته بهبود یافته است، سیاست‌‌‌های دولتها باید با شرایط متغیر بازار، به‌‌‌ویژه برای مزایده‌‌‌های انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، سازگار شوند. علاوه بر این، سیاست‌‌‌ها باید بر برنامه‌‌‌ریزی و سرمایه‌گذاری به موقع در شبکه‌‌‌ها تمرکز کنند تا به طور ایمن و مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه سهم بالایی از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر متغیر را در سیستم‌های قدرت ادغام کنند. چند کشور در اروپا از جمله اسپانیا، آلمان و ایرلند تا سال 2024 شاهد افزایش سهم مجموع نیروگاه‌‌‌های بادی و خورشیدی در تولید برق سالانه خود به بالای 40درصد خواهند بود.
