«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا بررسی کرد
حاشیه‌های کرونا برای بخش آب
با شیوع ویروس کرونا، مصرف آب در سطح کشور با افزایش چشمگیری روبه‌رو شد. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد میزان بارندگی‌ها نسبت به سال آبی گذشته افت را تجربه کرده است. به اعتقاد تحلیلگران، این تصویر گویای آن است که سال آبی جاری، با توجه به حضور مهمان ناخوانده این روزها یعنی کووید- ۱۹، سال متفاوتی نسبت به سال‌های قبل برای بخش آب کشور خواهد بود. حال این سوال مطرح است که چالش‌های محتمل برای بخش آب با در نظر گرفتن شیوع کرونا و کاهش بارندگی‌ها، در سال ۹۹ چه خواهد بود؟
وضعیت بارندگی در سال جاری نسبت به سال گذشته ۷ درصد و نسبت به متوسط ۵۱ ساله ۳۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این کاهش بارش‌ها بیشتر در استان‌هایی است که در سال قبل، سیل‌های بزرگ در آن اتفاق افتاد مانند خوزستان، لرستان، کرمانشاه، گلستان، ایلام و آذربایجان. اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ذخایر آبی در مخازن سدها نسبت به سال گذشته فقط ۴درصد کاهش را تجربه کرده‌اند. البته عمده این افت به دلیل تاثیرپذیری از کاهش مخازن سدهای ۱۰گانه استان خوزستان رخ داده است. طبق برآوردها، آب کشور ۹۰درصد در بخش کشاورزی، ۷درصد در شرب و ۳درصد هم در بخش صنعت مصرف می‌شود، بنابراین در حوزه کلان، افزایش مصرف آب خانگی نمی‌تواند تاثیر زیادی در کاهش مخازن آبی ما داشته باشد. اما آنچه موجب نگرانی است این مساله است که آب شرب برای تصفیه هزینه‌بر است و با قیمت گران به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این در حالی است که ظرفیت تصفیه‌خانه‌های آب در کشور محدود است و در این میان قیمت تمام شده آب شرب هم بیشتر از ۳برابر قیمت دریافتی از مصرف‌کنندگان است. بنابراین در صورت افزایش مصرف به دلیل شیوع کرونا، ممکن است برخی از نقاط کشور دچار افت فشار و با کمبود آب شرب مواجه شوند. اما در بخش کشاورزی و صنعت، خصوصا کشاورزی با وضعیت آب موجود، ان‌شاءالله کشور نسبت به سال گذشته تولید بیشتری خواهد داشت. ما ضمن توصیه به رعایت بهداشت به دلیل شیوع کرونا، مصرف درست را از مردم انتظار داریم.
آیا کرونا بر منابع آب و فاضلاب تاثیر می‌گذارد؟ براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، ویروس کرونای جدید می‌تواند در آب شرب وجود داشته باشد و حتی از طریق آن نیز منتقل شود، اما در حال حاضر شواهدی مبنی‌بر انتقال کرونا از آب‌های سطحی و زیرزمینی به انسان وجود ندارد. شما در این مورد چه نظری دارید؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد روش‌های معمول تصفیه آب از جمله گذراندن از فیلتر، همچنین گندزدایی تا حد زیادی در از بین بردن این ویروس موثر خواهد بود. در این راستا گندزدایی به‌وسیله کلر و استفاده از نور ماوراءبنفش موثر است. همچنین شواهدی مبنی بر انتقال ویروس کرونای جدید از فاضلاب به انسان وجود ندارد. براساس نتایج تحقیقات فعلی، انتقال و بیماری‌زایی ویروس کرونای جدید از طریق فاضلاب، درصورت رعایت صحیح دستورالعمل‌های تصفیه فاضلاب به‌عنوان یک عامل مهم و نگران‌کننده مطرح نیست.
ویروس کرونا ویروس جدیدی است، بنابراین هنوز تحقیقات زیادی در مورد تاثیر آن در آب و فاضلاب انجام نشده است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پژوهشی انجام داده که در بخشی از آن ذکر شده است که شواهدی مبنی بر انتقال ویروس کووید-۱۹ از طریق فاضلاب به انسان وجود ندارد. هنگام همه‌گیری بیماری سارس (نوع دیگری از کرونا ویروس‌ها) در سال ۲۰۰۳، نیز این بیماری از فاضلاب به تکنسین‌ها و کارگران در ارتباط با فاضلاب منتقل نشد. البته شرایط برای نتیجه‌گیری‌های انجام شده بر اساس شباهت‌های این ویروس و سایر ویروس‌ها از خانواده کرونا است.
آیا تنش‌های آبی با توجه به نزدیک شدن به فصل گرم سال بیشتر خواهند شد؟ راهکار شما برای فاصله گرفتن از چنین رخداد و کاهش تعداد شهرهای کم‌آب چیست؟
اکنون که وضعیت آب کشور مناسب است. تنش آبی بیشتر شهرها و مکان‌هایی را در‌برمی‌گیرد که از نظر انتقال آب مشکل دارند. هنوز در کشور بسیاری از روستاها هستند که دسترسی مناسب به آب پایدار ندارند، با اینکه این دولت در آبرسانی به روستاها رکورد زده است و تاکنون ۴۰ تصفیه‌خانه در این دولت احداث شده است، اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم. در ابتدای دولت یازدهم جمعیت روستایی تحت پوشش آبرسانی پایدار ۹۰۰ هزار نفر بوده است و در حال حاضر این عدد به بیشتر از ۷ میلیون نفر رسیده است. البته قرار است تا پایان این دولت به ۱۰ میلیون نفر آبرسانی پایدار صورت بگیرد که در این صورت میزان پوشش‌دهی به بیش از ۱۰ برابر خواهد رسید.
به نظر شما آیا درست است ایران با توجه به بارندگی‌های دو سال اخیر که منجر به وقوع برخی سیلاب‌ها هم شد، وارد دوره ترسالی شده باشد؟ برخی معتقدند با توجه به تغییرات اقلیم ممکن است خشکسالی‌ها دوباره بازگردند؟ شما در این مورد چه دیدگاهی دارید؟
ممکن است ما به ترسالی رسیده باشیم. اما اولا این ترسالی همراه با تغییر اقلیم است، یعنی جاهایی که همیشه خشک بوده‌اند مانند سیستان و بلوچستان و کرمان، بارندگی‌شان امسال از ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش را تجربه کرده است. در آن سو استان‌هایی که با بارندگی‌های همیشه زیاد همراه بوده‌اند مانند آذربایجان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری، امسال میزان بارش‌هایشان نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. بنابراین ما باید باور کنیم که در یک منطقه خشک و نیمه خشک زندگی می‌کنیم و مصرف را باید با این وضعیت سازگار کنیم. بنابراین ورود به سال‌های خشک در آینده دور از انتظار نخواهد نبود.
آیا سیلاب‌ها می‌تواند بحران آب در ایران را حل کند؟ اگر با این نظریه موافق هستید دلایل و چگونگی آن را تشریح کنید.
خیر. ما هنوز دو سال است که بارندگی مناسب را در کشور تجربه کرده‌ایم اما در آن سو باید این موضوع را در نظر داشت که ۱۰ سال خشکسالی پیاپی داشته‌ایم. جایگزینی خشکسالی با پرآبی به زمان و مصرف درست نیاز دارد.
امسال برای مدیریت مصرف آب چه برنامه‌هایی دارید؟
برنامه سال جاری ما در قالب پویش الف-ب- ایران، مصرف بهینه است. این کار باید از بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را دارد با ارائه الگوی کشت و آموزش کشاورزان آغاز شود. ضمن اینکه موضوع آب میان‌بخشی است و همه باید برای مصرف بهینه مصمم باشند.
