احداث بخش بخار نیروگاه‌ها، یک تیر و چند نشان

جمهوری اسلامی ایران با اندکی بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت در حال حاضر از ۷۷.۹۸۷ مگاوات ظرفیت اسمی و ۶۰.۳۱۴ مگاوات قدرت  عملی نیروگاه‌های نصب شده برخوردار است (براساس آمار منتشره تا تاریخ ۲۴ آذرماه ۱۳۹۶) همچنین با تولید ۲۸۶ هزار گیگاوات ساعت انرژی الکتریکی در سال ۲۰۱۶ کشورمان در بین کشورهای جهان رتبه پانزدهم تولید برق را از آن خود کرده است. این در حالی است که در اواخر برنامه اول توسعه، ظرفیت نامی نیروگاه‌های کشور در سال ۱۳۷۲ برابر با ۱۸۲۱۲ مگاوات بود. پس از ۲۰ سال و در اواسط برنامه پنجم، این ظرفیت به ۷۰۲۷۹ مگاوات در سال ۱۳۹۲ رسید. در طی این دو دهه بخش عمده ظرفیت اضافه‌شده به نیروگاه‌های کشور، توسط شرکت‌های ایرانی فعال در این صنعت ایجاد شده است و علاوه‌بر آن، شرکت‌های مورد اشاره در بازارهای خارج از کشور نیز حضور جدی یافته‌اند و از این مسیر، سهم بسیار تاثیرگذاری در شکل‌دهی به توان صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور ایفا کرده‌اند.

اما در حال حاضر این صنعت به‌دلیل تحولات متعدد رخ داده در حوزه‌های مختلف مرتبط با آن نظیر فناوری، اقتصاد، محیط زیست و... نیازمند اتخاذ تدابیر و راهکارهای نوین دیگری در امر توسعه است. ازجمله موضوعات مطرح در این صنعت، «بهبود راندمان تبدیل انرژی» است که علاوه‌بر تقویت ظرفیت تولید نیروگاه‌ها در پاسخ به نیاز فزاینده مصرف برق و بهبود تاب‌آوری آنها به‌دلیل ضرورت استفاده صیانتی از منابع سوخت فسیلی کشور و نیز الزامات زیست‌محیطی داخلی و جهانی در زمینه کاهش پسماند فرآیندهای تبدیل انرژی یک اصل بااهمیت در این صنعت محسوب می‌شود. ازسوی دیگر اجرای طرح‌های بهبود راندمان نیروگاه‌ها می‌تواند باعث ایجاد رونق اقتصادی برای فعالان این صنعت شده و تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را نیز در پی داشته باشد.

ازجمله روش‌های بهبود راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور، تبدیل نیروگاه‌های سیکل ساده به سیکل ترکیبی از طریق احداث بخش بخار برای این نوع نیروگاه‌ها است. این راه‌حل یکی از بهترین شیوه‌های بهبود راندمان در فرآیند تولید انرژی الکتریکی به‌شمار می‌رود. با افزودن بخش بخار به یک نیروگاه سیکل ساده گازی، راندمان تولید از حدود ۳۴ درصد به نزدیک ۵۰ درصد بالغ می‌شود. این بدان معنی است که به‌عنوان مثال با قرار دادن یک توربین بخار ۱۶۰ مگاواتی در امتداد دو توربین گازی ۱۵۹ مگاواتی (ظرفیت‌های اسمی) و تشکیل یک بلوک کامل سیکل ترکیبی، بدون نیاز به مصرف سوخت اضافی و از محل حرارت بازیافت‌شده برق تولید می‌شود.

براساس برآوردهای انجام‌شده در حال حاضر امکان افزوده‌شدن حدود ۱۴ هزار مگاوات ظرفیت جدید به همین روش در نیروگاه‌های کشور وجود دارد. طرحی با ابعاد مختلف راهبردی که نه‌تنها می‌تواند توان نیروگاه‌های کشور را به شکل چشمگیری متحول کند، بلکه به‌دلیل آنکه کلیه تجهیزات موردنیاز آن نظیر توربین بخار، بویلر بازیاب حرارت، ژنراتور، سیستم‌های برق و کنترل، احداث تاسیسات و نصب تجهیزات، بهره‌برداری و خدمات و قطعات آن در بلندمدت به‌طور کامل در داخل تامین و انجام می‌شود، رونق قابل‌ملاحظه‌ای برای شرکت‌های ایرانی که در زنجیره بومی این صنعت قرار دارند، به‌دنبال دارد. همچنین با اجرا و تکمیل این طرح استراتژیک علاوه بر آنکه ۱۴ هزار مگاوات ظرفیت جدید به ناوگان تولید برق کشور افزوده می‌شود، شاهد تاثیرات مثبت قابل‌توجهی در کاهش میزان تولید گازهای گلخانه‌ای حاصل از نیروگاه‌ها به‌ازای تولید میزان مشخص برق خواهیم بود.

در حال حاضر طرح تبدیل نیروگاه‌ گازی به سیکل ترکیبی در سه نیروگاه عسلویه، پرند و توس توسط گروه مپنا در حال انجام است و این نیروگاه‌ها پس از اتمام پروژه احداث بخش بخار به سیکل ترکیبی تبدیل خواهند شد. در این سه پروژه که توسط شرکت‌های تابعه گروه مپنا در حال انجام هستند، کلیه تجهیزات اصلی در کارخانجات مپنا تولید شده و فرآیند احداث نیز توسط شرکت‌های مجری طرح زیرمجموعه همین گروه و دیگر شرکت‌های ایرانی همکار اجرا می‌شود.

باید گفت تحقق این امر که هم مزایای متعدد آن به روشنی مشهود بوده و هم اجرای آن از دیدگاه فنی به‌طور کامل مسجل است، تنها به یک اراده جمعی و اجماع در سطوح کلان تصمیم‌سازی کشور نیاز دارد؛ درصورتی‌که سازوکار مناسبی برای تامین مالی این طرح تدوین شود، می‌توان انتظار داشت که ظرف مدتی حدود ۵ تا ۶ سال این ظرفیت اثرگذار و راهبردی به نیروگاه‌های کشور اضافه شود و بخش‌های مختلف اقتصادی و حاکمیتی کشور از مزایای چشمگیر آن بهره‌مند شوند.