نفت و پتروشیمی - محمدحسین بابالو: ثبات قیمت نفت و تمایل نسبی به افزایش آن از یک طرف و رونمایی از قراردادهای نفتی از سوی دیگر شرایط مناسبی را برای بازگشت ایران به بازار فراهم کرده است.

پس از کاهش حجم تولید نفت خام در آمریکا و کاهش حجم ذخایر این کشور، شاهد تثبیت نسبی قیمت‌های جهانی نفت خام هستیم که البته از دلایل بنیادین مهمی نیز تبعیت می‌کند. کاهش ادامه‌دار تعداد دکل‌های حفاری در شیل‌های نفتی در آمریکا، تقویت تقاضا در بازارهای جهانی با محوریت شرق آسیا، عدم تغییر در سیاست‌های پولی فدرال رزرو و تلاش‌های دولت چین برای بهبود اقتصاد این کشور و البته دور شدن از زغال سنگ برای محدودکردن تولید گازهای گلخانه‌ای و افزایش سطح رفاه در این کشور در کنار تقویت اقتصادی هند و کشورهای شرق آسیا مواردی است که می‌تواند جهت‌گیری افزایشی آرام فعلی قیمت‌ها را در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت ادامه دهد. اوج این روند صعودی دقیقا برابر خواهد بود با ورود ایران به بازارهای جهانی با برداشته شدن تحریم‌ها که می‌توان این اتفاق را در ماه دسامبر سال جاری یا ابتدای سال آینده تخمین زد که مولفه بسیار مهمی برای افزایش سودآوری ایران به شمار می‌رود.

از سوی دیگر همین زمان نیز مصادف خواهد شد با رونمایی از نسل جدید قراردادهای نفتی ایران که به تقویت قدرت چانه‌زنی کشورمان با رشد قیمت‌ها همراه می‌شود. تجمیع این موارد در کنار نیاز به مدیریت جدی اوضاع می‌تواند ایران را به برنده اصلی تقویت آرام قیمت‌ها در بازارهای جهانی یا قراردادهای نفتی تبدیل کند. آمارهای بلومبرگ نشان می‌دهد که در پایان هفته گذشته قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا با ۷۶/ ۱ درصد رشد به ۴۵ دلار و ۷۰ سنت رسیده که نشان دهنده رشدی مطلوب در این بازار به شمار می‌آید. این در حالی است که متوسط قیمت جهانی نفت خام از سال ۱۹۴۶ تاکنون برابر با ۴۰ دلار و ۶ سنت بوده که نشان‌دهنده بالاتر بودن قیمت‌های فعلی ازقیمت‌های میانگین نفت است. در این دوره زمانی کمترین قیمت ثبت شده ۱۷/ ۱ دلار مربوط به فوریه ۱۹۴۶ بوده و بیشترین رکورد نیز به جولای ۲۰۰۸ با قیمت ۱۴۵ دلار و ۳۱ سنت باز می‌گردد. از سوی دیگر قیمت این نوع نفت حداقل در ماه سپتامبر بالاتر از ۴۴ دلار در هر بشکه نوسان کرده که ثبات نسبی بهای این نوع نفت خام را نشان داده و همچنین پس از کف ۴۰ دلاری، کف ۴۴ دلاری را نیز می‌توان یکی از سطوح مقاومتی بنیادین قیمت‌ها در بازار برشمرد که از سوی عرضه و تقاضا حمایت می‌شود.

روز جمعه قیمت هر بشکه نفت خام برنت نیز با ۸۹/ ۰ درصد رشد به ۴۸ دلار و ۶۰ سنت رسید که نشان می‌دهد این نوع نفت نیز به هفته پیش رو خوش‌بین است. آمارها نشان می‌دهد که متوسط قیمت هر بشکه نفت خام برنت برابر با ۷۴/ ۱۴ دلار بوده که در خلال سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۵ محاسبه شده است. بیشترین رکورد این نوع نفت خام نیز به ماه مه سال ۲۰۰۸ و نرخ ۶۱/ ۱۴۵ دلار باز می‌گردد. نگاهی به نوسان قیمت این نوع نفت خام نشان می‌دهد که بهای این حامل انرژی در ماه اخیر با کف قیمتی ۳۷/ ۴۶ دلار نوسان کرده و از زمان ثبت این قیمت در ۱۴ سپتامبر تاکنون در مسیر رشد قرار داشته است. این موارد به تنهایی پتانسیلی برای تقویت قیمت‌های جهانی نفت خام خواهد بود؛ ولی این تمام ماجرا نیست. در روزهای اخیر و با تثبیت نسبی قیمت‌ها اغلب خریداران دیگر امید چندانی به کاهش جدی قیمت نفت خام نداشته و همین تغییر دیدگاه تاکنون به بازگشت خریداران و افزایش تقاضای واقعی در بازارهای جهانی و حتی بین سفته‌بازها نیز انجامیده که می‌توان روزهای آینده را مخصوصا برای هفته پیش رو و برای کوتاه مدت، زمانی برای افزایش قیمت‌ها به شمار آورد.

از سوی دیگر تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که در روزهای سرد سال با افزایش تقاضای موثر در بازارهای جهانی و بروز برخی مشکلات مخصوصا در مناطقی که دمای محیطی پایین‌تری دارد، حجم تولید تا حدودی محدود شده و باعث خواهد شد تا ذخایر نفت در جهان با محوریت ذخایر نفت خام آمریکا در مسیر کاهش قرار بگیرند که همین وضعیت پتانسیل مضاعفی برای افزایش قیمت‌ها خواهد بود. از سوی دیگر از ماه مه تاکنون موجودی ذخایر نفت خام آمریکا در حال کاهش بوده و این روند هنوز هم ادامه دارد. به‌عنوان مثال در آخرین گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی آمده است که در طول یک هفته ذخایر نفت خام آمریکا ۹/ ۱ میلیون بشکه کاهش یافته که در کنار کاهش حجم تولید در این کشور نشانه‌ای از تقویت کلی قیمت‌ها در آینده‌ای کوتاه مدت است.

درخصوص ذخایر نفت خام در بازارهای جهانی باید در ادامه گفت گزارش‌های آژانس بین‌المللی نشان می‌دهد که حجم ذخیره‌سازی‌ها در ۸ ماه نخست سال میلادی جاری با ۴/ ۲ میلیون بشکه رشد رو‌به‌رو شده که به نسبت مدت مشابه سال قبل و رشد ۶/ ۰ میلیون بشکه‌ای جهش محسوسی را نشان می‌دهد. افزایش احداث ذخایر نفت خام، رشد صنعت پالایشگاهی، تقویت حجم تولید در جهان و مخصوصا عدم توانمندی بسیاری از تولیدکنندگان در فروش تولیدات خود شرایطی را پدید آورده که به تقویت حجم ذخایر انجامیده است.

بالابودن ذخایر نفت خام را باید جدی گرفت؛ زیرا نکته مهمی برای جلوگیری از جهش قیمتی شدید در آینده خواهد بود. از سوی دیگر البته این وضعیت در کنار قیمت‌های فعلی و همچنین کاهش ادامه‌دار تعداد دکل‌های حفاری در شیل‌های نفتی فاکتوری است که از افزایش حجم تولید مخصوصا در ذخایر نامتعارف ممانعت به عمل خواهد آورد.

از طرف دیگر و با توجه به ویژگی‌های فنی، نصب، راه‌اندازی و آغاز به کار دکل‌های جدید در شیل‌ها هم به زمان بیشتری نیاز داشته و هم هزینه بسیاری را در بر دارد که در شرایط فعلی مقرون به صرفه نیست. این موارد در حالی رخ می‌دهد که گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی از کاهش قابل ملاحظه سرمایه‌گذاری‌ها در ذخایر نفت خام خبر داده که فاکتور مهمی برای محدود شدن حجم عرضه‌ها در آینده خواهد بود. اگر به موارد فوق به‌صورت تحلیلی بنگریم شاهد رخدادهای مهمی خواهیم بود. از یک سو ذخایر بالای نفت خام در جهان اجازه جهش شدید قیمت‌ها را به بازار تفویض نکرده اما نخواهد توانست از روند افزایشی آرام فعلی جلوگیری کند. از سوی دیگر قیمت‌های فعلی باعث کاهش حجم تولید نفت خام آمریکا با کاهش تعداد دکل‌های حفاری این کشور شده بنابراین می‌توان کاهش آرام ذخایر نفت خام آمریکا را نیز ادامه دار دانست. از طرف دیگر به جز ایران و شاید روسیه، کشور دیگری پتانسیل رشد جدی عرضه خود را به بازارهای جهانی ندارد که در کنار فواصل جغرافیایی، بازارهای هدف و هزینه حمل شاهد همپوشانی جدی منافع این دو کشور نخواهیم بود. از سوی دیگر تقویت اقتصادهای هند یا کشورهای مصرف‌کننده نفت خام در شرق آسیا در کنار بهبود اقتصادی چین و دورنمای افزایش تقاضای این کشور در بخش پالایشی مواردی خواهند بود که می‌تواند به بهبود جایگاه ایران در بازار جهانی نفت کمک کند.

با توجه به موارد فوق انتظار داریم تا در کوتاه‌مدت تا میان مدت قیمت نفت خام به روند آرام خود ادامه دهد که پایان سال جاری میلادی و ماه دسامبر را می‌توان زمان هدف برای رشد قیمت‌ها برشمرد؛ هرچند احتمال تغییر سیاست‌های پولی فدرال رزرو، تعطیلات و از همه مهم‌تر ورود احتمالی ایران به بازارهای جهانی می‌تواند شرایط کلی بازار را تغییر دهد. این در حالی است که با تغییر سیاست‌های پولی در آمریکا ارزش دلار به شدت تقویت شده که به ریزش ارزش ارزهای بسیاری از کشورها مخصوصا اقتصادهای نوظهور منجر می‌شود که شرایط جذابی برای بازار نفت به شمار نمی‌آید. با توجه به این موارد انتظار داریم تا دو ماه آینده یعنی به‌صورت دقیق تر در اکتبر و نوامبر جهت‌گیری افزایشی آرام فعلی قیمت‌ها به ثبت برسد هرچند که سقوط فعلی در بازارهای سهام نیز می‌تواند به نوسانی شدن این جهت‌گیری افزایشی کمک کند. این در حالی است که پس از سپری شدن این زمان و تا جلسات پیش روی فدرال رزرو در پایان ماه دسامبر و ادامه کاهش حجم تولید در آمریکا و ادامه یافتن افت ذخایر در این کشور و حتی تجربه این افت نسبی عرضه‌ها در بازارهای جهانی شاید دسامبر زمانی برای اوج قیمت‌ها به شمار برود.

با این تحلیل دو اتفاق پیش روی صنعت نفت ایران خواهد بود: اول آغاز افزایش حجم عرضه‌ها که امید به رشد ۵۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه در روزهای ابتدایی برداشته شدن تحریم‌ها وجود خواهد داشت و دوم رونمایی از قراردادهای جدید نفتی که هرچند در دسامبر وعده داده شده ولی سایت OILPRICE به فعالان بازار توصیه می‌کند که تقویم فعالیت‌های خود را برای فوریه سال آینده تنظیم کنند. با توجه به امید به جهت‌گیری افزایشی قیمت‌ها و مخصوصا پتانسیل رشد عرضه‌ها به بازارهای جهانی، می‌توان ایران را موفق‌ترین کشور در این خصوص برشمرد که حتی وضعیت بازار نیز برای افزایش حجم فروش به کمک ایران خواهد آمد. بنابراین برنده اصلی جهت‌گیری قیمتی جدید نیز کشورمان خواهد بود. از سوی دیگر تجربه نشان داده است که جرقه‌های افزایش قیمت نفت و مخصوصا تثبیت در سطوحی بالا فاکتوری مهم برای جذابیت بیشتر سرمایه‌گذاری‌های نفتی و سرمایه‌گذاری‌ها به شمار می‌آید که شاید تسهیل در رونمایی از متن نهایی قراردادها پس از اصلاحات مورد نیاز آن و مخصوصا تا پیش از افزایش نرخ بهره بانکی در آمریکا بتواند شرایط بهتری را برای طرف ایرانی فراهم آورد تا از ابزار چانه‌زنی‌ها بیشتر و بهتر در جهت منافع کشورمان بهره ببرد.

مهم‌ترین‌ رخدادها در بازار نفت که می‌تواند از قیمت‌ها حمایت کند

کاهش ۹/ ۱ میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت خام آمریکا در هفته اخیر

کاهش تولید نفت خام آمریکا از ۹.۶۱۲ میلیون بشکه در ماه مارس به ۹.۲۹۶ میلیون بشکه در ماه ژوئن

کاهش ادامه دار تعداد دکل‌های حفاری آمریکا مخصوصا در شیل‌های نفتی و احتمال ادامه یافتن این روند با تضعیف حجم تولید در شیل‌های نفتی

عدم تغییر محسوس در سیاست‌های اقتصادی و پولی فدرال رزرو که احتمال افزایش محسوس ارزش دلار حداقل در کوتاه‌مدت تا میان مدت را تضعیف می‌کند

ادامه سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع مصرف‌کننده نفت خام مثل پالایشگاه‌های بزرگ و کوچک و توسعه زنجیره خرده فروشی سوخت در نقاط مختلف جهان

فرارسیدن روزهای سرد سال که به‌صورت سنتی حجم تقاضا را افزایش خواهد داد.

انتظار برای کاهش بیشتر ذخایر نفت خام آمریکا در روزهای پیش رو

تغییر سیاست‌های محیط زیستی دولت چین که می‌تواند به کاهش استفاده از زغال سنگ منجر شود و پتانسیلی برای افزایش تقاضای چین است.

افزایش جذابیت احداث پالایشگاه‌های کوچک در چین که به افزایش تقاضای این کشور منجر خواهد شد.

کاهش قابل ملاحظه سرمایه‌گذاری در ذخایر نفت خام در جهان

بهبود آرام اقتصاد جهانی که می‌تواند رشد تقاضا را در فصول پاییز و زمستان تقویت کند.

انتظار برای عدم رشد عرضه از ذخایر معمول به دلیل مسائل فنی به جز از سوی ایران و شاید از سمت روسیه

تثبیت نسبی قیمت‌ها در بازار نفت در یک‌ماه اخیر و بازگشت خریداران و حتی سفته بازها.

زمان طلایی بازگشت نفت ایران به بازار