موسسه «استراتفور» بررسی کرد
موانع بازگشت ایران به بازار نفت
پس از حصول توافق هسته‌ای و به‌دنبال آن احتمال لغو تحریم‌ها، شرکت‌های نفتی بزرگ جهان مترصد حضور در بازار ایران هستند. تحلیلگران سعی می‌کنند از منابع مختلف، اطلاعات جامع و دقیقی در مورد وضعیت میادین نفتی، تجهیزات و زیرساختهای نفتی موجود در ایران جمع‌آوری کنند. موسسه استراتفور در تحلیلی به اثر کوتاه‌مدت و بلندمدت توافق بر صنعت نفت ایران می‌پردازد و اشاره می‌کند که ایران به‌دنبال افزایش میزان صادرات نفتی خود است.
نفت ایران کی به بازار‌های جهانی می‌رسد؟
باشگاه اقتصاد‌دانان: توافق هسته‌ای بین ایران و ۶ قدرت جهانی در روند آتی قیمت جهانی نفت تاثیر گذار خواهد بود.
پس از حصول توافق هسته‌ای و به‌دنبال آن احتمال لغو تحریم‌ها، شرکت‌های نفتی بزرگ جهان مترصد حضور در بازار ایران هستند. تحلیلگران سعی می‌کنند از منابع مختلف، اطلاعات جامع و دقیقی در مورد وضعیت میادین نفتی، تجهیزات و زیرساختهای نفتی موجود در ایران جمع‌آوری کنند. موسسه استراتفور در تحلیلی به اثر کوتاه‌مدت و بلندمدت توافق بر صنعت نفت ایران می‌پردازد و اشاره می‌کند که ایران به‌دنبال افزایش میزان صادرات نفتی خود است.
نفت ایران کی به بازار‌های جهانی می‌رسد؟
باشگاه اقتصاد‌دانان: توافق هسته‌ای بین ایران و ۶ قدرت جهانی در روند آتی قیمت جهانی نفت تاثیر گذار خواهد بود. موسسه اطلاعات جهانی استراتفور تحقیقاتی جداگانه در مورد تاثیر کوتاه‌مدت و بلندمدت این توافق بر صنعت نفت ایران انجام داده است. در این گزارش آمده برای تحلیلگران این سوال مطرح است که آیا ایران در طول سال‌های تحریم توانسته از میادین نفتی خود نگهداری کند یا خیر. همچنین با توجه به غیر فعال بودن برخی میادین نفتی ایران در سال‌های تحریم، ایران باید با سرعت بیشتری میادین خود را فعال کند.
در گزارش موسسه اطلاعات جهانی استراتفور آمده است که ایران از این پس صادرات نفت خود را افزایش می‌دهد. قبل از وضع تحریم‌ها در سال 2012، ایران یکی از صادر‌کنندگان اصلی نفت به آسیا، اروپا و سایر نقاط جهان بود. در حقیقت صادرات نفت ایران در سال 2011، روزانه 2.6 میلیون بشکه بود، اما این رقم در سال 2015، به مقصد اروپا، به میزان 600 هزار بشکه در روز و در آسیا نیز به همین مقدار کاهش یافته است. صادرات محصولات نفتی ایران هم‌اکنون نزدیک به 4/ 1 میلیون بشکه در روز است که از این میزان یک میلیون بشکه در روز نفت خام است.
فرآیند لغو تحریمهای ایران تا ابتدای سال ۲۰۱۶ طول خواهد کشید و پس از آن شرکت‌ها می‌توانند نفت ایران را خریداری کنند. ایران پیش‌بینی کرده است که طی سه ماه پس از لغو تحریم‌ها، میزان صادرات نفت خود را به ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز خواهد رساند. هرچند موسسه اطلاعات جهانی استراتفور این پیش‌بینی را خوش‌بینانه می‌پندارد. اما باید تاکید شود ایران حداقل ۳۵ میلیون بشکه نفت خام و میعانات ذخیره شده دارد که این مقدار نفت را می‌تواند قبل از آنکه تولید خود را افزایش دهد، صادر کند. احتمالا سال ۲۰۱۶ سالی خواهد بود که به‌خاطر عرضه نفت فراوان از سوی صادر‌کنندگان آن، با افت قیمت مواجه باشیم.
موانع افزایش صادرات نفت ایران
به‌طور قطع برای پذیرفتن توافق هسته‌ای هم از جانب ایران و هم از جانب آمریکا موانعی وجود دارد. کنگره آمریکا 60 روز وقت دارد تا توافق را بپذیرد یا رد کند و در این 60 روز آمریکا نمی‌تواند فرآیند لغو تحریم‌ها را آغاز کند.این در حالی است که اتحادیه اروپا، ژاپن و کره جنوبی می‌توانند تحریم‌ها را زود‌تر لغو کنند که این امر موجب می‌شود شرکت‌های این کشور‌ها نسبت به آمریکا زود‌تر بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. از سوی دیگر در ایران نیز مجلس باید این توافق را تصویب کند.
فرض کنید که همه مسائل به خوبی پیش رود. در این صورت تحریم‌ها اگر تا انتهای سال ۲۰۱۵ برداشته نشود حتما در سه ماه اول سال ۲۰۱۶ این اتفاق خواهد افتاد. تحریمهای ایران از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا به محض آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کند که ایران به تعهداتش پایبند بوده است، برداشته می‌شود.
گزارش اولیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا دسامبر 2015 آماده می‌شود. سپس شورای حکام آژانس دو جلسه در تاریخ‌های نوامبر 2015 و مارس 2016 خواهند داشت. اگر گزارش این شورا مورد پذیرش باشد. تحریم‌ها لغو خواهند شد.
در میانه ماه دسامبر سال جاری، نوسانات بازار نفت می‌تواند بیانگر روند بازرسی بازرسان آژانس باشد. ما انتظار داریم که تحریم‌ها تا سه ماه اول سال ۲۰۱۶ برداشته شود و به دنبال آن ایران می‌تواند صادرات نفتی خود را افزایش دهد. در این حین ایران میادین نفتی خود را آماده بهره‌برداری می‌کند تا در صورت لغو تحریم‌ها به سرعت صادرات خود را از سر گیرد. در اثر تحریم‌ها برخی میادین نفتی ایران به مدت طولانی غیر‌فعال بودند و بدون سرمایه‌گذاری جدید این میادین نمی‌توانند با حداکثر ظرفیت خود فعال شوند. برای تحلیلگران این حوزه مبهم است که آیا ایران در طول سال‌های تحریم توانسته از میادین نفتی خود نگهداری کند و اگر نتوانسته چه خسارت‌هایی به زیرساختهای تجهیزات و مخازن وارد آمده است. شرکت نفت ایران هرچند مانند همتای غربی خود از نظر فناوری پیچیده نیستند، اما این احتمال می‌رود که این شرکت که بی‌تجربه نیستند، به فعالیت میادینی که سطح تولید پایین و هزینه‌های عملیاتی بالایی دارند، پایان دهند. به گفته تحلیلگران، سخت است که از ظرفیت تولید ایران با خبر باشیم و نمی‌دانیم که برای فعال کردن میادین ناکارآ چه میزان هزینه در بر خواهد داشت. این نا‌اطمینانی باعث شده که از تولید نفت ایران برآورد‌های متفاوتی داشته باشیم.
مساله فرسوده بودن میادین نفتی ایران مساله تازه‌ای نیست. حتی قبل از تحریم‌ها و خروج دسته جمعی شرکت‌های نفتی غربی، ایران از فرآیند تزریق گاز برای کنترل فشار در مخازن استفاده می‌کرده است. استفاده از این روش موجب می‌شود که این میادین با نرخ پایینی (سالانه 10 درصد) مستهلک شوند و به سطح تولید کمک می‌کند؛ بنابراین سوال مهم آن است که در نبود چند ساله شرکت‌های غربی در صنایع نفتی، ایران به چه سرعتی تا قبل از لغو تحریم‌ها، می‌تواند چاه جدیدی حفر کند و امکانات جدید تزریق گاز را فراهم آورد.
بهره‌برداری از میادین جدید
با وجود تحریم‌ها اما ایران از توسعه میادین نفت و گاز طبیعی دست نکشیده است. ایران با کمک شرکت‌های چینی، میادین گاز طبیعی و معیانات گازی پارس جنوبی را گسترش داده است. در چند سال اخیر، تولید روزانه ایران از میعانات گازی ۱۲۰ هزار بشکه بوده است که پیش‌بینی می‌شود این مقدار در سال ۲۰۱۶ افزایش یابد.
میعانات گازی درصد قابل توجهی از تولیدات نفتی ایران را تشکیل می‌دهند و تولید بیشتر میعانات گازی به راحتی می‌تواند روزانه 100 تا 200 هزار بشکه را به تولیدات نفت ایران در سال 2016 اضافه کند. اما باید توجه داشت که این افزایش صادرات بستگی به تایید آژانس بین‌المللی اتمی مبنی بر اجرای تعهدات ایران دارد. اما این سوال مطرح می‌شود که آیا تولید نفت خام به سطح مورد نظر ایران خواهد رسید؟ پاسخ به این سوال نیز وابسته به این است که ایران قبل از لغو تحریم‌ها خود را چه میزان برای بازگشت به بازار‌های جهانی آماده کرده است و به گفته تحلیلگران انتظار می‌رود که میزان برآورد ایران از میزان صادرات نفت، کمتر محقق شود. از نیمه سال 2016 به بعد ایران می‌تواند با حفر چاه‌های نفتی جدید‌تر و با عملیاتی کردن چاه‌های بیشتر توان تولید را ارتقا دهد.
با این حال ممکن است میزان صادرات نفت ایران از میزان تولید این کشور بیشتر باشد چرا‌که حجم قابل توجهی از محصولات نفتی را در نفتکش‌های خود طی سالیان گذشته ذخیره دارد. نفت ذخیره شده ایران که ۳۵ میلیون بشکه است می‌تواند به سرعت فروخته شود اما از طرفی ایران تمایل به فروش سریع این نفت انبار شده ندارد. در عوض به دنبال ثبات در صادرات است. در نهایت، صادرات نفت ایران، بازار‌های جهانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افزایش صادرات در سال ۲۰۱۶ موجب خواهد شد که قیمت نفت کاهش یابد و به دنبال آن کشور‌هایی مانند ونزوئلا از کاهش قیمت نفت آسیب خواهد دید.
اثرات بلندمدت
ایران قرار‌دادهایی در قالب سرمایه‌گذاری مشترک برای جذب شرکت‌های انرژی بین‌المللی ارائه خواهد کرد. تهران به بیش از پنج سال زمان احتیاج دارد تا هدف خود را که تولید روزانه 6 میلیون بشکه است محقق کند.
ایران زمانی یکی از بزرگ‌ترین صادر‌کنندگان نفت جهان بوده است اما از زمان وضع تحریم‌ها و به دنبال آن کمبود سرمایه‌گذاری خارجی، بخش انرژی آسیب دیده است. ایران پس از اعلام توافق در جست‌وجوی احیای صنعت نفت و گاز خود است و امید دارد تا سال ۲۰۲۰ سطح تولید خود را تا ۶ میلیون بشکه در روز برساند.
در ادامه این گزارش آمده است که ایران برای تحقق این اهداف به زمان بیشتری نیاز دارد. برای توسعه میادین نفتی جدید و تکنولوژی نیاز به بیش از 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه دارد. همچنین ایران به شرکت‌های نفتی بین‌المللی نیاز دارد تا عملیات خود را در خاک ایران آغاز کنند، اما به‌واسطه قوانین و مقررات فعلی ایران، این مساله می‌تواند چالشی برای شرکت‌های خارجی باشد. برخلاف آنکه ایران منابع نفتی فراوان دارد، اما مقررات سنگین همواره سد راه فعالیت شرکت‌های انرژی بوده است.
رو‌نمایی از قراردادهای جدید
در ماه سپتامبر، ایران از قراردادهای جدیدی رو‌نمایی می‌کند که به شرکت‌های نفتی بین‌المللی اجازه می‌دهد در قالب سرمایه‌گذاری مشترک با ایران همکاری کنند. قراردادهای جدید، ایران را در برابر سایر رقبای منطقه متمایز می‌کند چرا‌که هیچ کشوری در حوزه خلیج فارس چنین مدل سرمایه‌گذاری مشترک را ارائه نمی‌کند. تا‌کنون بسیاری از شرکت‌های نفتی علاقه خود را به سرمایه‌گذاری در ایران نشان داده‌اند از جمله شرکت‌های رویال‌داچ‌شل، توتال و انی. در اولین سال پس از لغو تحریم‌ها، شرکت‌های اروپایی جزو اولین شرکت‌هایی هستند که به این بازار می‌آیند؛ این شرکت‌ها تجربه فراوانی در انعقاد قراردادهای نفتی با ایران دارند.
موفقیت مدل جدید قراردادهای نفتی ایران بستگی به مفاد مالی این معاهده دارد که هنوز این مفاد نهایی نشده است و حتی اگر شرکت‌ها قراردادهای جدید را امضا کنند، اما همچنان در سرمایه‌گذاری و کار در ایران با مشکلاتی رو‌به‌رو خواهند شد. ایران نهایتا ممکن است به سطح تولید قبل از تحریم‌ها برسد اما تحقق این اهداف بیش از 5 سال طول خواهد کشید. مفاد مالی که تحت عنوان مدل جدید قرار‌دادها به شرکت‌ها ارائه می‌شود، باید به دشواری‌های فعالیت در این کشور غلبه کند.
رقابت شرکت‌های خارجی و داخلی
روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی به این نکته اشار ه می‌کند که شرکت‌های نفت و گاز آمریکایی و اروپایی پس از برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، انتظار دارند که نه‌تنها از این فرصت استفاده کنند، بلکه خود با شرکت‌های ایرانی نیز رقابت کنند و یا حتی سرمایه‌گذاری‌های مشترک انجام دهند.
از طرفی، شرکت‌های ایرانی، توان رقابت با شرکت‌های عظیم نفتی همچون اکسون‌موبیل را ندارند اما با وجود این شرکت‌های ایرانی می‌توانند در زمینه خدمات مهندسی، نظیر لوله‌کشی، ساخت سکوهای فلات قاره و حفر چاه همکاری کنند و شرکت‌های ایرانی قبلا نیز در این زمینه با شرکت‌های خارجی همکاری می‌کردند. مقامات صنعتی در گفت‌وگو با این روزنامه گفته‌اند: «اگر توافق هسته‌ای ایران اجرا شود و تحریمهای اقتصادی علیه ایران تا پایان سال یا اوایل سال 2016 برداشته شود، شرکت‌های ایرانی به خوبی قادر خواهند بود برای به‌دست آوردن میلیاردها دلار در قراردادهای خدماتی یا برای ایجاد روابط استراتژیک با شرکت‌های خارجی رقابت کنند.»
مهدی حسینی، یکی از مشاوران ارشد وزارت نفت ایران بیان کرد: «یکی از نتایج مطلوب برداشته شدن تحریم‌ها، رشد سریع ظرفیت داخلی ما است.»
روبین میلز، رئیس شرکت مشاوره انرژی منار در دوبی در این‌باره می‌گوید: «دولت ایران احتمالا نیازمند شرکت‌های نفتی خارجی خواهد بود تا با شرکت‌های داخلی جدید همکاری کنند و این احتمال وجود دارد که این وضعیت منجر به سرمایه‌گذاری مشترک شود.» وی در ادامه افزود: «پس از لغو تحریم‌ها، پیمانکاران داخلی قطعا نقشی بزرگ خواهند داشت.»
وی در ادامه این گزارش اضافه می‌کند که شرکت‌های نفتی و خدماتی بزرگ، تا‌کنون به این مساله اشاره نکرده‌اند که چطور می‌توانند با رقبای داخلی در ایران رقابت کنند. از طرفی سخنگوی شرکت نفتی شلمبرژه تاکید کرده است: «زمانی که تحریم‌ها برداشته شد، این شرکت، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و فعالیت در ایران را بررسی خواهد کرد.» اکسون و دیگر شرکت‌های بزرگ انرژی، به درخواست برای اظهارنظر درباره این مساله هنوز پاسخ نداده‌اند.
ارسال نظر