«مکنزی اند‌‌‌کمپانی»: سال گذشته ، سال سودهای هنگفت منطقه‌‌‌ای پتروشیمی و پایداری روبهرشد بود
فرصت‌‌‌های پتروشیمی در۲۰۲۲
صنعت پتروشیمی در ادامه سال جاری میلادی و پس از آن چه شکلی به خود می‌گیرد؟ برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا دید این صنعت در سال گذشته چگونه با کووید-۱۹ جنگیده و کسب سود کرده است. «مکنزی‌‌‌اند‌‌‌کمپانی» در گزارش سالانه خود ۲۰۲۱ را واجد ۵ ویژگی دانسته؛ از جمله: ریکاوری تقاضا و سودآوری بالا، اختلالات بی‌‌‌سابقه در تولید و زنجیره عرضه، منطقه‌‌‌ای شدن بازارها، اقتصاد دایره‌‌‌ای (رونق بازیافت) و نیرو گرفتن کربن‌‌‌زدایی. این شرکت مشاوره مدیریت، معتقد است با توجه به سال سپری‌شده، سال ۲۰۲۲ نیز با سودآوری بالا اما اندکی پایین‌‌‌تر همراه خواهد بود. روند کاهش اختلالات در تولید و عرضه پتروشیمی بسته به شرایط بین ۱۲ تا ۲۴ ماه (اوایل سال ۲۰۲۳) طول خواهد کشید. علاوه بر این، ظرفیت تولید جدیدی در سال جاری وارد مدار خواهد شد که از جهش‌‌‌های قیمتی می‌‌‌کاهد. همچنین، بازار از حالت آربیتراژ منطقه‌‌‌ای فعلی به سمت وضعیت نرمال پیش خواهد رفت. مکنزی با اشاره به اهمیت یافتن روزافزون مبحث پایداری (sustainability) پیشنهاد می‌دهد بازیگران صنعت پتروشیمی با ارزیابی نیازهای مشتریان، روی تعهدات خود در این مورد سرمایه‌گذاری کنند. این شرکت البته هشدار می‌دهد وضعیت سال گذشته و امسال نباید فعالان این صنعت را غره کند، چراکه بخش مهمی از سودآوری بالای فعلی در نتیجه اختلالات در زنجیره عرضه است.
ریکاوری قوی تقاضا و سودآوری بالا
همزمان با ریکاوری تدریجی واحدهای صنعتی و بازگشایی بازارها پس از شوک اولیه کرونا در سال ۲۰۲۰، تقاضا برای محصولات پتروشیمی به رشد خود ادامه داده است. تقاضای بالا در صنعت بسته‌‌‌بندی به ادامه انعطاف‌‌‌پذیری پلیاتیلن (PE) و پلی‌‌‌پروپیلن(PP) منجر شد و آنها در سال گذشته نسبت به ۲۰۲۰، بین ۵ تا ۶درصد رشد داشتند. دیگر پلاستیک‌ها، مانند پلیاتیلن ترافتالات (PET)، پلی‌‌‌استایرن(PS) و پی‌‌‌وی‌‌‌سی(PVC) که همگی در سال ۲۰۲۰ ضربه دیدند و رشد منفی ثبت کردند یا بدون تغییر باقی ماندند، توانستند با نرخی بالاتر از سال‌های پیش از کرونا ریکاوری شوند. ریکاوری قوی تقاضا از افزایش حاشیه سود بیشتر بازیگران پتروشیمیایی حمایت کرد. با وجود کاهش اولیه EBITDA (درآمد قبل از بهره، مالیات و استهلاک) در اوایل سال ۲۰۲۰، صنعت پتروشیمی سریعا برگشت و از آن زمان با قدرت به سمت بالا حرکت کرده است. در سال ۲۰۲۱، EBITDA از نظر ارزش بازار برای ۱۰۰ پتروشیمی برتر بین ۵۰ تا ۱۰۰درصد نسبت به سطوح دوره کرونا افزایش یافت. متوسط EBITDA نیز ۲۰درصد رشد کرد، در‌حالی‌که در سال ۲۰۱۹، ۱۴درصد بالا رفته بود. با وجود اینکه افزایش تقاضا عاملی مهم برای رشد حاشیه سود بود، جهش‌‌‌های قیمتی در نتیجه اختلال عرضه و محدودیت آن نیز به افزایش سودآوری پتروشیمی‌‌‌ها کمک کرد.
اختلال‌‌‌های بی‌‌‌سابقه در زنجیره عرضه و تولید
یکی از تفاوت‌‌‌های فاحش بین سال ۲۰۲۱ و سال‌های قبل، ظهور محدودیت‌های زنجیره تامین قابل‌‌‌توجهی بود که منجر به کاهش تجارت و هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌و‌‌‌نقل بالا شد. از فصل چهارم سال ۲۰۲۰، ترافیک در بنادر و ارکان مرتبط دیگر در زنجیره عرضه موجب تاثیر منفی بر ظرفیت کانتینرها شده است. این تنگنا در ساحل غربی آمریکا شدید بود و در نتیجه، پلاستیک برای یافتن فضای باری باید با کالاهایی با ارزش افزوه بالاتر مانند اسباب‌‌‌بازی و مبلمان رقابت می‌‌‌کرد. این موضوع باعث کاهش قابل‌‌‌ملاحظه جریان تجاری و افزایش هزینه‌‌‌ها بین مناطق مختلف شد. برای مثال، تجارت پلیاتیلن با تراکم بالا(HDPE) بین ۳۰ تا ۵۰درصد در سال ۲۰۲۱ کاهش یافت. همزمان، هزینه‌‌‌های حمل آن از ۱۰۰ دلار در هر تن به ۵۰۰ دلار بر تن افزایش یافت. اختلالات منطقه‌‌‌ای نیز وضعیت را بدتر کرد. در فوریه ۲۰۲۱، یک توفان موجب خاموشی تولید بزرگی در آمریکای شمالی شد. بنابراین بهای پلیاتیلن به سطوح بی‌‌‌سابقه بالایی رسید و از ۱۰۰۰ دلار بر تن به تقریبا ۲۰۰۰ دلار بر تن رشد کرد. محدودیت‌های جریان عرضه همچنین موجب قطعی ارتباط دینامیسم بازار شد و قیمت‌ها در مناطق مختلف از هم فاصله گرفتند.
شرایط متفاوت منطقه‌‌‌ای
تولیدکنندگان در آمریکای شمالی و اروپا حاشیه سودهای بالای تاریخی را در زنجیره ارزش اتیلن و پلیاتیلن تجربه کردند. در سال ۲۰۲۱، قیمت‌های نفت تدریجا به ۷۰دلار بر بشکه رسید که منحنی هزینه‌‌‌ها را برای اتیلن بالا برد و سودآوری تولیدکنندگان خاورمیانه و آمریکای شمالی را که به خوراک اتان رقابتی دسترسی داشتند، افزایش داد. به طرز مشابهی، حاشیه سود اتیلن در اروپای غربی به سطوح پیشاکرونایی بازیابی شد و تولیدکنندگان پلیاتیلن به دلیل محدودیت بازار و جهش‌‌‌های قیمتی از این وضعیت منتفع شدند. با این حال، حاشیه سودهای تولیدکنندگان پلیاتیلن در آسیا آنقدر بالا نبود. در چین، حاشیه سودهای اتیلن و پلیاتیلن از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ به علت دو مانع افزایش قیمت نفت و تقاضای ضعیف منطقه‌‌‌ای، منفی بود. در مورد زنجیره پروپیلن و پلی‌‌‌پروپیلن نیز چنین اختلافی مشاهده شد. حاشیه سود آنها در آمریکای شمالی و اروپا بسیار بالا رفت؛ در حالی که در آسیا به دلیل عدم‌کمبود بازار، حاشیه سودها در این منطقه محدود بود.
قدرت‌‌‌گیری اقتصاد دایره‌‌‌ای
در سال ۲۰۲۱، سرمایه‌گذاری‌‌‌هایی نیز در بازیافت و خوراک تجدیدپذیر انجام شد که عمدتا به دلیل تقاضای قوی مشتریان و فشارهای رگولاتوری بود. در بخش نخست، بیش از ۸۰ شرکت در حوزه بسته‌‌‌بندی و خرده‌فروشی تعهد دادند که تا سال ۲۰۲۵ مواد بازیافتی را به ۱۵ تا ۵۰درصد در بسته‌‌‌بندی‌‌‌ها برسانند. در بخش رگولاتوری نیز بسیاری از مناطق و کشورها قوانین سختگیرانه‌‌‌تری را بر پلاستیک‌های یک‌‌‌بارمصرف اعمال کردند و بازیافت را تشویق کردند. در سال گذشته همچنین سرمایه‌گذاری‌‌‌های برجسته‌‌‌ای در پروژه‌‌‌های پیشرفته بازیافت به‌‌‌خصوص در مورد بازیافت پت مونومر، پرولیسیس و تبدیل پالایشگاهی به محصولات زیستی انجام شد. شرکت‌های پتروشیمی در این راه گام برداشته‌‌‌اند و «مکنزی‌‌‌اند‌‌‌کمپانی» پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۳۰، بازیافت پیشرفته بتواند بین ۴ تا ۸درصد کل تقاضای پلیمرها را از آن خود کند که البته نیازمند ۴۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
رشد کربن‌‌‌زدایی
اهداف کاهش انتشار کربن اعلام شده منجر به اقداماتی در حوزه کربن‌‌‌زدایی دارایی‌‌‌های مالی، انرژی هیدروژن و تجدیدپذیر به همراه تعهدات سرمایه‌‌‌ای قابل‌‌‌توجه شده است. در سال ۲۰۲۱، ده‌‌‌ها شرکت برتر پتروشیمی اهداف بلندمدت انتشار کربن خنثی یا صفر خالص و اهداف میان‌‌‌مدت کاهش انتشار را اعلام کردند. بازیگران این صنعت این تعهدات را با فعالیت‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌ها در بهینه‌‌‌سازی دارایی‌‌‌ها، تغییر فرآیندها؛ جذب، استفاده و ذخیره کربن؛ برقی‌‌‌سازی؛ و هیدروژن تحقق می‌‌‌بخشند.
چشم‌‌‌انداز ۲۰۲۲ و ورای آن
مکنزی بر این باور است که بازار پتروشیمی در سال جاری نیز خلق ارزش قابل‌‌‌ملاحظه‌‌‌ای خواهد داشت اما نسبتا کمتر از سال گذشته. این امر به دلیل آغاز پروژه‌‌‌ها در طول سال جاری و رفع تدریجی اختلالات زنجیره عرضه خواهد بود که از اواخر سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شود. به گفته این منبع، رفع اختلالات بین ۱۲ تا ۲۴ ماه به طول می‌‌‌انجامد. در سناریوی خوش‌بینانه مداخله‌‌‌های موفق رگولاتورها و سیستم‌های لجستیکی بنادر و دیگر سیستم‌های داخلی می‌تواند باعث کاهش ترافیک در فصل سوم یا چهارم سال ۲۰۲۲ شود. با‌این‌حال، با وجود تقاضای فشرده‌‌‌شده و شوک‌‌‌های عملیاتی دیگر، برخی تخمین‌‌‌ها نشان می‌دهند که ریکاوری از سال ۲۰۲۳ آغاز می‌شود؛ یعنی وقتی که ظرفیت حمل قابل‌‌‌توجهی اضافه شود.
علاوه بر این، پیش‌بینی می‌شود ظرفیت‌‌‌های تولید پتروشیمی جدیدی در سال ۲۰۲۲ وارد مدار شود که به طور بالقوه بازار را از محدودیت عرضه رها می‌کند و موجب کاهش جهش‌‌‌های قیمتی در کوتاه و میان‌‌‌مدت می‌شود. همچنین اگر همه‌چیز ثابت بماند، انتظار می‌رود بازار از آربیتراژهای منطقه‌‌‌ای که در حال حاضر وجود دارد فاصله بگیرد و به عوامل بنیادی برگردد. این موضوع حاشیه سود را به‌‌‌خصوص در آمریکای شمالی و اروپا کاهش می‌دهد. با‌این‌حال، بسیاری از عوامل مانند تشدید تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک که بر قیمت نفت اثر می‌گذارند، می‌توانند این پیش‌بینی را تغییر دهند.
در بلندمدت، بازیگران پتروشیمی می‌توانند سرمایه‌گذاری در اقدامات همسو با پایداری را برای ایجاد تمایز بین خود و دیگران در نظر بگیرند. برای این کار مسیرهای زیادی مانند بازیافت پیشرفته و مکانیکی، کربن‌‌‌زدایی، برق هیدروژنی و... وجود دارد که هر کدام از آنها می‌تواند فرصت‌‌‌های مهمی برای خلق ارزش از جمله پریمیوم قیمتی برای مواد پایدار و دسترسی به رشد بالا و بازارهای با حاشیه سود زیاد ایجاد کند. برای تصمیم‌گیری در مورد گزینش مسیر، پتروشیمی‌‌‌ها باید نیازهای مشتریان را در نظر گیرند و براساس تعهدات بخصوص خود در حوزه پایداری سرمایه‌گذاری کنند. سپس، آنها باید مشارکت در زنجیره ارزش را برای تاثیرگذاری کلان‌‌‌تر و پایدارتر بررسی کنند.
در نهایت، «مکنزی‌‌‌اند‌‌‌کمپانی» با هشدار درباره اینکه شرکت‌های پتروشیمی نباید از سودهای بالای دو سال اخیر غره شوند زیرا بخش مهمی از این سودآوری مدیون اختلالات در عرضه بود، می‌‌‌گوید که مفهوم پایداری به طرز فزاینده‌‌‌ای در سال ۲۰۲۲ و بلندمدت به‌‌‌خصوص در بازیافت پلاستیک اهمیت پیدا کرده است. بازیگران اگر این موضوع را در ذهن داشته باشند و اقدامات زودهنگامی را برای جلو بودن از منحنی پیش بگیرند، پاداش آن را خواهند گرفت.
