«دنیای اقتصاد» امکان بازگشت طلای سیاه ایران به بازار را بررسی کرد
بنزین جهانی دلتنگ نفت ایرانی
مدیر ارشد بخش آسیایی شرکت ویتول، بزرگ‌ترین تاجر نفتی جهان، باور دارد که ایران حتی بدون دست‌‌‌یابی به توافق نیز ممکن است صادرات خود را به دلیل چشم‌‌‌پوشی آمریکا افزایش دهد. در طرف دیگر نیز خبرگزاری رویترز گزارش داده که ایالات متحده ضمن کاهش تحریم‌‌‌ها علیه کاراکاس، به دو غول نفتی اروپایی انی و رپسول اجازه می‌دهد تا صادرات نفت از ونزوئلا به اروپا را از سر بگیرند. این اقدامات دولت بایدن در راستای آن است که قیمت‌های سرسامآور انرژی و بالاخص بنزین را بتواند کاهش داده یا دستکم کنترل کند و در کنار آن نیز به اروپا کمک کند تا بتواند وابستگی نفتی خود به روسیه را قطع کند. اما یکی از معدود راه‌‌‌های عملی آمریکا در حال حاضر امیدوار بودن به عرضه بیشتر نفت از سوی ایران و ونزوئلاست که تحت شدیدترین تحریم‌‌‌های نفتی قرار دارند و در طرف دیگر نیز بایدن تصمیم گرفته برخلاف موضع اولیه دولت او در روزهای نخست علیه دولت عربستان سعودی و محمد بن‌سلمان، با سعودی‌‌‌ها سر یک میز بنشیند و از آنها بخواهد که عرضه نفت را افزایش دهند. درخواستی که بعید است به‌سادگی مورد قبول عربستان قرار بگیرد و حتی در صورت پذیرش احتمالی نیز دامنه تاثیرات آن چندان گسترده نخواهد بود. از این رو، جهان امروز بیش از هر دوران دیگری به نفت ایران نیاز دارد و بسیاری از متحدان آمریکا در آسیا مانند هند، کره‌جنوبی و ژاپن نیز از عرضه بیشتر نفت ایران استقبال خواهند کرد.
احتمال چشم‌‌‌پوشی آمریکا از تحریم صادرات نفت ایران
در شرایطی که بازار جهانی نفت طی ماه‌‌‌های اخیر، دوران متشنجی را پشت‌سر گذاشته است، به نظر می‌رسد که دولت ایالات متحده آمریکا در مواجهه با واقعیات دشوار کنونی بازار، برای پیشبرد استراتژی فشار بر روسیه مجبور به عقب‌نشینی از برخی سیاست‌‌‌های دیگر خود علیه کشورهای تولیدکننده نفتی چون ایران و ونزوئلا شده است. در‌حالی‌که از زمان سر کار آمدن دولت جو بایدن در ایالات متحده، سخت‌‌‌گیری‌‌‌ها در اجرای تحریم‌‌‌های نفتی علیه ایران به شکل واضحی کاهش یافت و مذاکرات هسته‌‌‌ای برای بار دیگر میان قدرت‌‌‌های بین‌المللی از سر گرفته شد. ازسرگیری مذاکرات میان ایران و طرف‌‌‌های بین‌المللی، امیدواری زیادی را به بازار نفت خام تزریق کرد که با بازگشت ایران به بازار، مشکل محدودیت عرضه در دوران اوج‌‌‌گیری تقاضا برطرف خواهد شد.
با این حال، مذاکرات کماکان بی‌‌‌نتیجه باقی مانده‌‌‌اند، اما بازار نفت شاهد نشانه‌‌‌های تازه جدیدی از احتمال بازگشت بیشتر نفت ایران است. مایک مولر، رئیس بخش آسیایی غول بازرگانی نفت ویتول (Vitol)، در جریان پادکستی که توسط شرکت اماراتی گلف اینتلیجنس تهیه شده، اظهار کرد که آمریکا ممکن است حتی بدون احیای توافق هسته‌‌‌ای ۲۰۱۵ اجازه دهد که نفت بیشتری از سوی ایران وارد بازارهای جهانی شود. این در حالی است که با نامشخص بودن وضعیت مذاکرات هسته‌‌‌ای، تاجران نفت در هفته‌‌‌های اخیر به شکل فزاینده‌‌‌ای نسبت به دست‌‌‌یابی توافق با ایران و لغو تحریم‌‌‌های انرژی بدبین‌‌‌تر شده‌‌‌اند. این سیاست دولت بایدن به نظر می‌رسد تلاشی برای کنترل روند صعودی بهای طلای سیاه و قیمت‌های کمرشکن آن برای مصرف‌کنندگان باشد. البته تناقضات زیادی در همین سیاست هم نهفته است؛ چرا که با وجود کاهش سخت‌‌‌گیری نسبت به صادرات نفت ایران در مقایسه با دوره ترامپ، دولت بایدن نیز همچنان دست به توقیف نفتکش‌‌‌های حامل نفت ایران می‌‌‌زند.
مایک مولر که از مدیران ارشد شرکت ویتول، بزرگ‌ترین تاجر نفت جهان است، مدعی شده که «عمو سام» ممکن است اجازه دهد که کمی نفت بیشتری از ایران به بازار روانه شود. او می‌‌‌گوید: «اگر انتخابات میان‌‌‌دوره‌‌‌ای تحت سلطه خواسته کاهش قیمت بنزین در آمریکا قرار بگیرد، انتظار می‌رود چشم‌‌‌پوشی بزرگی نسبت به روانه شدن بشکه‌‌‌های نفت تحریمی صورت پذیرد. در واقع، همیشه دخالت ایالات متحده در جریان صادرات بشکه‌‌‌های نفت تحریمی بسیار کم بوده است.»
انی و رپسول نفت کاراکاس را به اروپا می‌‌‌آورند
در سمت دیگر، خبرگزاری رویترز به صورت همزمان گزارشی منتشر کرد که به نقل از منابع آگاه ناشناس می‌‌‌گوید که آمریکا همچنین تحریم‌‌‌های ونزوئلا را کاهش می‌دهد و به دو شرکت اروپایی اجازه می‌دهد نفت خام ونزوئلا را به اروپای آشفته ارسال کنند. طبق گزارش خبرگزاری رویترز، غول نفتی ایتالیایی انی (Eni SpA) و شرکت اسپانیایی رپسول (Repsol SA) می‌توانند صادرات نفت ونزوئلا به اروپا را از ماه جولای آغاز کنند تا به پر کردن خلاء نفت خام روسیه کمک کنند.
نکته قابل‌توجه این امر، توانایی و ظرفیت بسیار بالای این دو شرکت در ونزوئلاست؛ زیرا انی ایتالیا از سال ۱۹۹۸ در بخش‌‌‌های اکتشاف، تولید، پالایش و پتروشیمی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ونزوئلا حضور داشته است. شرکت رپسول نیز از سال ۱۹۹۳ در ونزوئلا مستقر بوده تا تجارت بالادستی خود را توسعه دهد و از آن زمان تاکنون مدیریت چند پروژه و دارایی‌‌‌های عمده نفت و گاز این کشور در مراحل توسعه و تولید را در اختیار داشته است. اگر به انی و رپسول برای ازسرگیری تجارت و فعالیت نفتی در ونزوئلا چراغ سبز نشان داده شود، این دو غول نفتی اروپایی به شورون (Chevron)، غول نفتی آمریکایی که از اعضای بیگ اویل به حساب می‌‌‌آید، در ونزوئلا خواهند پیوست. وزارت خزانه‌‌‌داری آمریکا طی هفته‌‌‌های اخیر مجوز فعالیت شورون در ونزوئلا را برای بار دیگر تمدید کرد.
تاثیر بازگشت بشکه‌‌‌های نفت ایران و ونزوئلا
با این حال، خبر اجازه دادن آمریکا به انی و رپسول برای صادرات نفت ونزوئلا به اروپا، در حال حاضر تنها معنای نمادین ولی جدی دارد و نمی‌تواند در کوتاه‌مدت در معادلات بازار تغییر محسوسی ایجاد کند. انتظار می‌رود میزان نفت صادراتی ونزوئلا به اروپا بسیار کم باشد و برای رسیدن به مرحله‌‌‌ای که بتواند به کنترل بازار کمک کند، نیاز به زمان داشته باشد؛ زیرا صنعت نفت ونزوئلا عملا در سال‌های اخیر به طور کامل تعطیل شده و غول‌‌‌های نفتی غربی برای بالا بردن تولید و ارسال نفت بیشتر به بازار اروپا نیاز به زمان، سرمایه‌گذاری و مراحل عملیاتی مشخصی برای بالا کشیدن سطح تولید دارند.
با این حال برخی معتقدند که در مورد ایران تحقق چنین سناریویی و اجازه دادن به شرکت‌های غربی با توجه به وضعیت مذاکرات هسته‌‌‌ای دشوارتر خواهد بود؛ اما با توجه به وضعیت کنونی بازار جهانی و توانایی ایران برای تولید و صادرات نفت به مقاصد مختلف، تنها چشم‌‌‌پوشی از اقدامات ایران در این زمینه به افزایش صادرات و پر شدن حفره ناشی از تحریم روسیه توسط اروپایی‌‌‌ها کمک می‌کند.
اوریدیکی دیمیتریادو، تحلیلگر کالایی اساندپی گلوبال معتقد است که اهمیت ایران و ونزوئلا در چنین شرایطی، در ذخایر اثبات‌شده بسیار زیادی است که دارند بازمی‌گردند و چنین ذخایری، در صورت کاهش سخت‌‌‌گیری‌‌‌های تحریمی، امکان افزایش تولید بسیار زیادی را برای این کشورها فراهم می‌کنند. بنابراین، در سطح تئوری می‌توان گفت که صادرات بیشتر نفت خام از ایران و ونزوئلا می‌تواند در شرایط کنونی دستکم به تثبیت قیمت نفت و عدم‌افزایش مجدد آن کمک کند و شاید بخشی از بشکه‌‌‌های از‌دست‌رفته روسیه را نیز جبران کند. گفتنی است جزئیات چندانی درباره نحوه بازگشت کاراکاس و تهران به بازار و حجم افزایش عرضه احتمالی آنان در دست نیست.
جذابیت گریدهای نفتی سبک‌‌‌تر ایران
تحلیلگر اساندپی گلوبال می‌‌‌گوید باید توجه داشت گریدهای نفتی ونزوئلا بیشتر سنگین و ترش هستند و از این‌رو، پالایشگران اروپایی برای پذیرش این گریدها نیاز به تغییرات مشخصی در تجهیزات و نحوه کار پالایشگاه‌‌‌های خود دارند که فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه است. دیمیتریادو در ادامه به کیفیت گریدهای نفتی ایرانی نیز اشاره کرده و می‌‌‌گوید که گریدهای صادراتی نفت ایران برخلاف گریدهای ترش و سنگین ونزوئلا، بسیار مشابه نفت صادراتی روسیه هستند. او می‌‌‌گوید گریدهای سبک‌‌‌تر ایرانی می‌توانند گزینه بهتری نسبت به نفت سنگین ونزوئلا برای جایگزینی خوراک پالایشگاه‌‌‌های اروپایی باشند. هر چند که مشخص نیست با وجود بحث‌‌‌های اخیر پیرامون مذاکرات احیای توافق هسته‌‌‌ای، تا چه حد می‌توان به کاهش تحریم‌‌‌ها علیه صادرات نفت ایران امیدوار بود. در واقع، احتمال ارسال نفت ایران به بازارهای اروپایی در شرایط تحریمی، بسیار بعیدتر از ونزوئلاست، زیرا علاقه‌‌‌مندان اصلی به نفت خام ایران در آسیا قرار دارند.
متحدان ایالات متحده در آسیا مانند هند، کره‌جنوبی و ژاپن که از افزایش سرسامآور بهای نفت به‌شدت آسیب دیده‌‌‌اند، مشتاق خرید نفت از ایران هستند. در واقع، چشم‌‌‌پوشی آمریکا از تحریم نفتی ایران احتمالا این کشورها و در راس آنها هندی‌‌‌ها را که به‌شدت نسبت به تحریم نفتی ایران معترض هستند، به مشتریان تازه تهران تبدیل می‌کند. پالایشگاه‌‌‌های آسیایی به نفت ارزان، باکیفیت و باتخفیف ایران که در گذشته نیز به آن عادت داشتند، در شرایط کنونی نیاز دارند تا بتوانند سوخت موردنیاز بازار را با قیمت‌هایی پایین‌‌‌تر عرضه کنند و از فشار تورمی وحشتناکی که جهان را فرا گرفته، اندکی فاصله بگیرند.
بازگشت نفت ایران؛ راه فرار آمریکا از بحران
در شرایط کنونی، دولت جو بایدن در کنار گزارش‌‌‌های پراکنده درباره سهل‌‌‌گیری در اجرای تحریم‌‌‌های نفتی علیه ایران و ونزوئلا، به دنبال قانع کردن عربستان برای افزایش تولید و عرضه نفت است. بایدن که از ابتدای دولتش برخوردی خصمانه با محمد بن‌سلمان داشت، حالا مجبور شده است برای حفظ موقعیت سیاسی دولت و حزب متبوعش در آمریکا، دست به دامن شاهزاده سعودی شود. درخواستی که پیش از این هم چند بار از سوی دولت بایدن مطرح شد و هر بار با بی‌‌‌توجهی کامل عربستان سعودی مواجه شد. قیمت بنزین در آمریکا مانند بسیاری دیگر از اقتصادهای جهان، در ماه‌‌‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته است و به سطح کنترل‌ناپذیری رسیده است.
این روزها در نتیجه جنگ اوکراین و تلاش مذبوحانه غرب برای تحریم نفت روسیه، شهروندان آمریکایی مجبورند برای پر کردن یک باک بنزین برای خودروهایشان گاهی تا بیش از ۱۰۰ دلار بپردازند که رقمی حیرت‌‌‌انگیز است و تورم کم‌سابقه‌‌‌ای را به جان اقتصادهای جهان و بالاخص غرب انداخته است. در واقع، سیاست تحریمی آمریکا و متحدانش در حوزه نفت علیه روسیه، بحران بازار این کامودیتی را به وخامت بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای رساند که ترکش‌‌‌های آن در خانه گریبان‌‌‌گیر دولت آمریکا شده است.
حزب دموکرات کاملا بر این امر واقف است که در صورت عدم‌کنترل بحران انرژی و ادامه قیمت‌های سرسامآور بنزین و فرآورده‌‌‌های نفتی، احتمال شکست در انتخابات میان‌‌‌دوره‌‌‌ای در پیش خواهد داشت و جمهوری‌خواهان دست بالا را خواهند گرفت. البته چنین شرایطی باعث نمی‌شود سیاستمداران آمریکایی منافع سیاسی خود را قربانی بهبود وضع اقتصادی جامعه کنند و به همین دلیل، دولت بایدن می‌‌‌خواهد کمپین فشار بر روسیه و تحریم انرژی آن به‌سرعت پیش برود. اما برای از دست نرفتن قدرت سیاسی در آمریکا، باید قیمت‌های سوخت در این کشور کاهش پیدا کرده و تثبیت شوند؛ در چنین شرایطی آمریکا مجبور است چشم خود را بر تحریم نفتی کشورهایی چون ونزوئلا و ایران برای پر کردن شکاف و خلأ موجود در عرضه ببندد.
خصوصا اینکه ایران با داشتن توان، ظرفیت و لجستیک کافی برای ایجاد تغییری چشمگیر در بازار آماده است و در صورت چشم‌‌‌پوشی واقعی از تحریم‌‌‌ها، می‌تواند نفت خام ذخیره‌‌‌سازی‌شده خود را به‌سرعت آزاد کرده و معادلات بازار را کاملا تغییر دهد. شاید پربیراه نباشد که بگوییم «آمریکا برای خروج از بحران اقتصادی، انرژی و تورمی حال حاضر خود به نفت ایران نیاز دارد.»
