بازار نفت در صورت بهبود با چه چالش‌هایی روبه‌روست؟
دو تهدید پیش‌روی طلای سیاه
برخی از این نفتکش‌ها به‌دلیل کاهش عملکرد پالایشگاهی و کندی بارگیری در اسکله‌ها منتظر هستند و به‌زودی نفت خود را تخلیه می‌کنند. بعضی دیگر در انتظار بالا رفتن قیمت صرفا به سطحی که سودآوری داشته باشد هستند. اما شماری از خبره‌ترین تاجران نفت با استفاده از پدیده‌ای به نام «کونتانگو» که به حد کم‌سابقه‌ای در ماه قبل عمیق شده بود، اقدام به خرید نفت بسیار ارزان کردند و با ذخیره آن روی دریا در‌صدد فرصتی برای جاری کردن محموله‌ها به بازار با قیمت بالا هستند. راهبرد این شرکت‌های تجارت نفت که برخی از آنها از شناخته‌شده‌ترین‌ها در این حوزه هستند، برای محقق شدن نیاز به بهبود قیمت‌ها به سطوح بالاتر دارد. باید دید که بازار اجازه سودآوری هنگفت به این شرکت‌ها و تضعیف قیمت به تبع افزایش عرضه ناشی از فروش نفت معطل مانده را خواهد داد یا خیر.
از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های تقویت بازار در چهار هفته گذشته که با بازدهی مثبت همراه بود، کاهش تولید عمدتا در میادین شیل آمریکا بود. برخی از تحلیلگران معتقدند با بهتر شدن وضعیت بازار نفت، بسیاری از این تولیدکننده‌ها چاه‌های بسته شده را بازگشایی خواهند کرد و برنامه‌های حفاری لغو شده از سر گرفته خواهد شد. با رسیدن قیمت نفت‌خام آمریکا به نزدیکی ۲۰ دلار، برخی از شرکت‌های استخراج نفت شیل گفته بودند در صورت نفت ۳۰ دلاری به تولید باز خواهند گشت. با این وجود، درحالی‌که اکنون قیمت نفت بالای ۳۰ دلار بر بشکه معامله می‌شود، خبری از بازگشت تولید شیل نیست. بلومبرگ در گزارشی به پاشنه آشیل شیل در زمان بهبود سریع نفت پرداخته و به نیاز این میادین به استمرار حفاری اشاره کرده است. در واقع چاه‌های نفتی شیل برای ادامه فشار تولید نیازمند حفاری بیشتر در موقعیت‌های مکانی جانبی هستند. بر این اساس، با توجه به کاهش تعداد دکل‌های حفاری نفت آمریکا به پایین‌ترین سطح از سال ۲۰۰۹، در صورت بهبود سریع نفت نباید منتظر بازگشت پرشتاب تولید آمریکا بود. هر چند در بلندمدت، شیل می‌تواند مانند گذشته باعث تضعیف بازار شود.
سرنوشت نفت روی دریا
نفت ذخیره شده در نفتکش‌ها کی و کجا فروخته خواهد شد؟ این موضوع در کنار سرعت فروش این محموله‌ها بر نوسان قیمت نفت در چند ماه آینده اثرگذار خواهد بود. در این میان، شناسایی دلایل ذخیره‌سازی دریایی نفت و مکان‌هایی که اکنون میزبان نفتکش‌ها است به دریافتن سرنوشت احتمالی این محموله‌ها و به تبع آنان روند قیمتی نفت کمک می‌کند. بلومبرگ در گزارشی به قلم «جولین لی»، نویسنده ارشد این رسانه به این موضوع پرداخته است. او می‌گوید آب‌های پیرامون ترمینال نفتی سلدنها در آفریقای جنوبی درحال شلوغ شدن از نفتکش‌هایی است که این مکان را برای لنگر انداختن انتخاب کرده‌اند. علاوه بر این، راه‌آب‌هایی که اقیانوس‌های اطلس و آرام را به هم وصل می‌کنند نیز میزبان برخی نفتکش‌های معطل مانده‌اند. حضور این کشتی‌های عظیم‌الجثه در کنار اتفاقی مشابه در همه آب‌های بین‌المللی در سراسر جهان، بازار نفت را در معرض خطری بالقوه قرار می‌دهد: نوسان بهای طلای سیاه در چند ماه آینده. در همین حال تقاضا برای نفت درحال بهبود است و بزرگ‌ترین کاهش تولیدی که تاریخ ۱۶۰ ساله نفت به خود دیده، تعمیق می‌شود.
نفتکش‌های زیادی به‌دلیل کاهش فعالیت پالایشگاه‌ها ناشی از شیوع کرونا و افت شدید تقاضا در چند ماه گذشته و همچنین کمبود فضای ذخیره‌سازی روی خشکی در آب‌های آمریکا، چین، اروپا و هر جای دیگری لنگر انداخته‌اند. در جای‌جای دنیا نفتکش‌ها به‌عنوان مکانی برای ذخیره نفت استفاده شده‌اند. عمده این نفتکش‌ها به‌دلیل مازاد عرضه تغییر کاربری موقت داده‌اند، اما به نظر مساله دیگری نیز در جریان است. برخی از باهوش‌ترین تاجران نفت، این کشتی‌ها را پر از سوخت کرده‌اند تا با فرصت‌شناسی در زمان بالا رفتن قیمت، آن را به فروش برسانند. این اتفاق در صورت وجود تقاضا می‌تواند به سرعت رخ دهد.
میلیون‌ها بشکه نفت به این صورت ذخیره شده‌اند. در بندر کالیفرنیای آمریکا آن‌قدر نفت در ماه گذشته میلادی (آوریل) ذخیره شد که برای ۲۰ درصد مصرف نفت روزانه کافی باشد. بسیاری از آنها هنوز همانجا هستند. در دوربان آفریقای‌جنوبی، شش ابرنفتکش که هر کدام حامل حدود یک میلیون بشکه است در یک ماه و نیم گذشته متوقف شده‌اند. نفتکش‌های بیشتری پس از آنکه پالایشگران در اسپانیا، جنوب فرانسه و ایتالیا تولید را کاهش دادند، در شمال‌غرب قاره آفریقا حوالی ورودی دریای مدیترانه تجمع کرده‌اند. علاوه بر این، کشتی‌هایی که در خلیج سلدنها هستند، ماه گذشته نفت را از نیجریه، آنگولا و جمهوری کنگو حمل کرده بودند. چهار نفتکش مشابه نیز در دو هفته گذشته به آنها ملحق شده‌اند.
منطقه جنوب قاره آفریقا همیشه مکانی محبوب برای توقف نفتکش‌ها بوده چراکه این کشتی‌های حامل نفت غرب آفریقا می‌توانند برای مشتریانی که از راه دور می‌آیند، منتظر بمانند. علاوه بر این، این نقطه جغرافیایی از شمال که اخیرا شاهد افزایش دزدی دریایی بوده، امن‌تر است. همچنین، شرایط این مکان این اختیار را به مالکان نفت می‌دهد تا محموله‌ها را بسته به فرصت‌های تجاری بهتر، به آسیا یا اروپا بفرستند. نگهداری نفت در کشتی‌ها از ذخیره‌سازی آن در خشکی گران‌تر است اما به مالکان اجازه واکنش سریع به بازار نفت را هر وقت که بخواهند می‌دهد.
نکته جالب در این بین حضور شرکت‌های معتبر تجارت نفت برای اجاره نفتکش‌هایی است که در جنوب آفریقا توقف کرده‌اند. براساس داده‌های جمع‌آوری شده بلومبرگ، این شرکت‌ها شامل ویتول که بزرگ‌ترین شرکت مستقل تجارت نفت است، یک شرکت زیرمجموعه گلنکور و گروه انرژی مکوریا می‌شود. از نظر جولین لی، حضور نام‌های بزرگ این بخش از بازار نفت نمی‌تواند فقط به‌دلیل کاهش تقاضا باشد، بلکه این شرکت‌ها منتظر اولین نشانه‌های افزایش تقاضا به نزدیکی سطوح پیش از شیوع بیماری کووید-۱۹ هستند تا وارد عمل شوند. این شرکت‌ها از تعمیق شدید ساختار کونتانگو که به معنای گران‌تر بودن نفت برای سررسید‌های دورتر نسبت به سررسید ماه آینده است و نشانه ضعف بازار است، استفاده کردند و نفت را به قیمت بسیار ارزان خریدند تا در ماه‌های بعد با افزایش بهای طلای سیاه به فروش برسانند.
لی این‌طور نتیجه‌گیری می‌کند که «عرضه نهایی این محموله‌ها بار سنگینی بر قیمت نفت خواهد گذاشت. (بنابراین) اگر منتظر بازگشت بهای طلای سیاه بلافاصله پس از از بین رفتن همه‌گیری کرونا هستید، بیشتر فکر کنید.»
شمشیر دو‌پهلوی شیل
ورود شیل به دنیای نفت چالش‌های زیادی پیش‌روی تولیدکنندگان قدیمی‌تر گذاشت. این تولیدکنندگان و در راس آنان عربستان، برای رقابت با شیل در گذشته منجر به سقوط قیمت نفت به حدود ۲۵ دلار بر بشکه شده بودند. با این وجود شیل جان سالم به‌در برد تا با نوآوری‌های فناورانه هزینه تولید را کاهش دهد هرچند هنوز قیمت سربه‌سر شدن تولید و فروش آن بسیار بیشتر از استخراج نفت مثلا در خاورمیانه است. اضافه شدن شیل به سمت عرضه بازار بهای نفت را تحت‌فشار ممتد قرار داده بود که با شیوع کرونا و ریزش قیمت‌ها به سطوح بی‌سابقه، بسیاری از شرکت‌ها تولید را کاهش یا حتی متوقف کردند چراکه قیمت کفاف هزینه را نمی‌داد. از این جهت، در چند هفته گذشته با افت تولید شیل کمک زیادی به تقویت بازار نفت شده است. اما اگر قیمت آن‌قدر بالا برود که چاه‌های بسته شده باز شوند چه می‌شود؟ بلومبرگ در گزارش اخیر خود وقوع چنین سناریویی در مدت‌زمان کم را نامحتمل دانسته، چراکه این میادین به لحاظ زمین‌شناختی ویژگی‌هایی دارند که نیازمند حفاری مستمر هستند تا فشار تولید کاهش نیابد و در صورت توقف حفاری چاه‌های موجود، بازگرداندن آنها به سطح تولید قبلی دشوار و زمانبر خواهد بود. نویسنده این گزارش، چاه‌های شیل را به نوشیدنی تکان‌داده‌شده تشبیه کرده که برای مدت کوتاهی با فشار بالا به بیرون می‌جهد و بر خلاف نفت سنتی که به‌صورت بلندمدت استخراج می‌شود، پس از مدتی فشار کاهش می‌یابد. شرکت‌هایی که در این میادین مشغولند راه‌حل استمرار تولید بالا را حفاری پیوسته می‌دانستند. حال بسیاری از این شرکت‌ها به‌دلیل عقب افتادن از هزینه‌های اجاره ماشین‌آلات و حقوق کارکنان، ناچار به خاموش کردن تولید شده‌اند. مدیران این شرکت‌ها شاید در زمان بهبود قیمت نفت در مورد بازگشایی چاه‌ها مردد باشند چراکه از جاری کردن سیل نفت به بازار و سقوط مجدد بهای نفت هراس دارند. یک موسسه به نام «شیل پروفایل آنالیتیکس» گفته تولید نفت شیل احتمالا تا پایان سال بیش از یک‌سوم کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند اثرگذاری آمریکا در بازار انرژی را کاهش دهد و توانایی دونالد ترامپ برای استفاده از نفت به‌عنوان یک سلاح ژئوپلیتیک را به‌طور عمده تحت‌تاثیر قرار دهد. براساس داده‌های شیل پروفایل، ۵۵ درصد تولید فعلی نفت شیل نتیجه حفاری در ۱۴ ماه گذشته است. این درحالی است که تعداد دکل‌های حفاری به کف ۱۱ ساله رسیده است بنابراین بازگشت به سطح تولید گذشته به زمان بیشتری نیاز دارد.
