برخی از تحلیلگران سناریوی معکوس شدن عوامل بنیادین نفت را محتمل می‌دانند
سبقت تقاضا از عرضه در بازار نفت؟
حتی پیش از اینکه ویروسی به نام کرونا دامن دنیا را بگیرد و بازارهای جهانی از جمله نفت را با بحران کمبود تقاضا روبه‌رو کند، مازاد عرضه یکی از مشکلات بنیادین بازار بود. به همین دلیل در بیش از سه سال گذشته گروهی متشکل از اعضای اوپک و دیگر تولیدکنندگان مانند روسیه تشکیل شد تا طی توافقات پی در پی از میزان تولید نفت بکاهند. با این وجود برخی تحلیلگران اکنون از سناریوی تازه‌ای سخن می‌گویند. آنها پیشی گرفتن مصرف نفت از عرضه را در ماه‌های پیش رو ممکن می‌دانند. جان کمپ، ستون‌نویس خبرگزاری رویترز و تحلیلگر ارشد نفت در گزارشی که در این رسانه منتشر کرده می‌گوید در صورتی که از یک طرف اوپک پلاس مرحله اول توافق خود را که آنها را ملزم به کاهش ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز می‌کند، ادامه دهند، تولیدکنندگان شیل در آمریکا نیز دچار افت تولید بیشتری ناشی از قیمت پایین می‌شوند و از سوی دیگر در صورتی که کاهش محدودیت قرنطینه در اقتصادهای بزرگ جهان ادامه یابد و موج دوم شیوع کرونا به راه نیفتد، می‌توان انتظار بالا رفتن سطح مصرف نفت از ابتدای جولای (کمتر از یک ماه و نیم بعد) داشت. با این حال میزان تقاضا در این سناریو همچنان بسیار پایین‌تر از سطوح سال گذشته میلادی خواهد بود. این پیش‌بینی توسط تحلیلگران کومرس بانک نیز تایید شده. این بانک در یادداشتی که منتشر کرده گفته بازار نفت در شرایطی ممکن است در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ به‌طور متوسط ۵/ ۵ میلیون بشکه در روز کمبود عرضه داشته باشد. این تحلیل کارشناسان در بازار نفت را هر کدام از شروط بالا می‌تواند منتفی کند. اعضای اوپک پلاس ماه آینده در جلسه‌ای به بررسی وضعیت بازار نفت خواهند پرداخت که طی آن ممکن است هر اصلاحی در توافق آوریل به وجود آید یا آنچنان که کمپ انتظار دارد سطح کاهش تولید کنونی تمدید نشود که می‌تواند عرضه را در سطح بسیار بالاتری قرار دهد. از طرفی با بالا رفتن قیمت نفت به دلیل بهبود مصرف، تولیدکنندگان شیل چاه‌ها را بازگشایی خواهند کرد. این موضوع از نظر جولین لی، تحلیلگر نفت در بلومبرگ خطری برای بازگشت نفت به سطوح بالاتر تلقی شده است.
قیمت نفت در روز آغازین هفته با یک جهش توانست به بالاترین سطح در دو ماه اخیر برسد. بهای نفت خام آمریکا برای سررسید ماه ژوئن که سه‌شنبه منقضی می‌شود در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران)، با ۲ دلار و ۷۸ سنت معادل ۴۵/ ۹ درصد افزایش به سطح ۲۱/ ۳۲ دلار بر بشکه رسید. همزمان نفت برنت نیز بیش از ۲ دلار معادل ۴/ ۶ درصد رشد کرد تا در قیمت ۵۸/ ۳۴ دلار در هر بشکه معامله شود. تاجران و مدیران صنعت نفت به بلومبرگ گفته‌اند مصرف نفت چین به ۱۳ میلیون بشکه در روز رسیده که نزدیک به سطح یک سال پیش این کشور است. این موضوع سرعت بهبود نفت را نشان می‌دهد که فعالان بازار را بیش از پیش امیدوار کرده است.
بازار معکوس می‌شود؟
کاهش محدودیت عبور و مرور در کشورهای مختلف که درگیر همه‌گیری کرونا بوده‌اند، در چند هفته گذشته کمک زیادی به بهبود بازار کرده است. این امر در آمریکا که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان به شمار می‌رود از اهمیت خاصی برخوردار است. در بسیاری از ایالات این کشور دستور خانه‌نشینی با تمهیداتی در حال کاهش است. در این راستا، آمار داخلی آمریکا نشان‌دهنده افزایش مصرف سوخت در این کشور است. بر این اساس، اداره اطلاعات انرژی آمریکا گفته در هفته گذشته مجموع عرضه فرآورده‌های نفتی در این کشور ۸/ ۱۶ میلیون بشکه در روز بوده است. این رقم ۳ میلیون بشکه بیش از عرضه این فرآورده‌ها در ابتدای آوریل است. با این وجود هنوز حدود ۵ میلیون بشکه کمتر از سطوح پیش از شیوع کرونا است. مردم برای جلوگیری از ابتلا، تمایل بیشتری به استفاده از وسایل نقلیه شخصی پیدا کرده‌اند که مشخصا مصرف بنزین را بالا می‌برد. بر اساس گزارش رویترز، عرضه داخلی بنزین در آمریکا بیش از ۲ میلیون بشکه در روز نسبت به ابتدای آوریل افزایش یافته که البته ۲ میلیون بشکه کمتر از پیش از پاندمی کووید-۱۹ به شمار می‌رود. افزایش تدریجی فعالیت صنایع و حمل محموله‌ها نیز از سوی دیگر به مصرف سوخت کمک می‌کند. این امر بیشتر بر سوخت‌های میان تقطیری مانند دیزل تاثیر می‌گذارد. این سوخت‌ها اکنون یک میلیون بشکه در روز بیش از سطح اوایل ماه گذشته میلادی و فقط ۵۰۰ هزار بشکه کمتر از سطح پیش از کرونا است. با این حال در بخش سوخت هوایی هیچ بهبودی در مصرف مشاهده نمی‌شود، چراکه اغلب پروازها لغو و هواپیماها زمین‌گیر شده‌اند. در این بخش، عرضه سوخت جت به کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه رسیده که یک‌چهارم نرخ قبل از شیوع کرونا است و هیچ نشانه‌ای از افزایش مصرف نسبت به ماه گذشته به دست نمی‌دهد.
با ظهور روند افزایشی مستمر در مصرف بیشتر سوخت‌های بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، جان کمپ با در نظر گرفتن شرایطی سبقت عرضه از مصرف نفت جهانی را از ابتدای جولای ممکن می‌داند. این کارشناس خبره می‌گوید اگر اقتصادهای عمده جهان همین روند خروج از قرنطینه را ادامه دهند، کاهش تقاضای جهانی نفت در انتهای ماه ژوئن باید در حدود ۱۲ تا ۱۵ میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته میلادی باشد. کاهش تقاضا در آوریل بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون بشکه در روز تخمین زده می‌شود. بر این اساس، کمپ بر این باور است که با فرض اینکه اعضای اوپک پلاس سطح فعلی کاهش تولید را حفظ کنند و تولید نفت شیل در آمریکا نیز به علت قیمت پایین نفت بیش از پیش افت کند، با آغاز جولای باید انتظار این سناریو را کشید. با این وجود، چنین سناریویی اما و اگرهای فراوان دارد. برای مثال فرض شده است که ذخایر نفت خام دنیا در فصل سوم سال جاری به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد. با این حال، بازار نفت در حال حاضر نشانه‌های زیادی از بهبود نشان می‌دهد. از طرفی در تحلیلی از ارقام تولید و مصرف نفت که در بلومبرگ منتشر شده، آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش تولید نفت بین ۲/ ۱ و ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز در این کشور، زیر سوال رفته است. بر اساس این گزارش کاهش تولید آمریکا بسیار بیشتر از این است و در سطحی حدود ۴/ ۲ میلیون بشکه در روز قرار دارد. این به معنای کاهش ۱۸ درصدی تولید این کشور و رسیدن آن به ۶/ ۱۰ میلیون بشکه در روز است. این گزارش بر این اساس آمریکا را در صف دیگر کاهش‌دهندگان تولید نفت مانند عربستان و روسیه قرار می‌دهد و می‌گوید شاید این چیزی نباشد که ترامپ به دنبال آن بود اما شرکت‌های آمریکایی زیر بار قیمت پایین نفت در حال کاهش شتابان تولید هستند.
از سوی دیگر تعداد دکل‌های حفاری نفت برای نهمین هفته پیاپی کاهش یافته و به سطح سال ۲۰۰۹ تقلیل یافته است. علاوه بر این سطح ذخیره‌سازی نفت در هاب کوشینگ-اوکلاهاما برای اولین بار از اواخر فوریه کاسته شد؛ موضوعی که می‌تواند تا حدودی خیال معامله‌گران نفت خام آمریکا را در بازارهای آتی راحت کند.
موانع بهبود نفت
سناریوی پیشنهادی کمپ به خصوص برای تولیدکنندگان نفت جذاب است چراکه می‌تواند قیمت‌ها را به سطوح پیش از کرونا نزدیک کند. با این وجود در صورت تحقق یافتن آن، احتمالا برای مدت کوتاهی حفظ شود چراکه موانع بسیاری سد راه ادامه این روند قرار دارند. از طرفی اوپک پلاس در روزهای نهم و دهم ماه آینده دیدار (احتمالا مجازی) خواهند داشت تا در صورت لزوم اقدامات جدیدی را پیش بگیرند. این گروه ممکن است در این جلسه تصمیم بگیرد سطح کاهش تولید کنونی در مرحله اول توافق که در سطح ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز است را برای ماه‌های بعد تمدید کند. اما این احتمال هم وجود دارد که با بهبود نسبی بازار نیازی به این اقدام دیده نشود یا حتی سطح کاهش تولید در مرحله دوم را کمتر از ۷/ ۷ میلیون بشکه که قبلا توافق شده، پایین بیاورد. در هر صورت هر تصمیمی از سوی این گروه می‌تواند تاثیر زیادی بر بازار نفت بگذارد. از سوی دیگر بازگشت به کار کسب و کارها در بسیاری از کشورها این خطر را به‌صورت بالقوه ایجاد می‌کند که موج دوم همه‌گیری کرونا به وجود آید. این اتفاق می‌تواند بازار نفت را به نقطه‌ای که در آوریل قرار داشت بازگرداند.
اما موضوع مهم دیگر سطح تولید شیل در آمریکاست. برخی از شرکت‌های نفتی این کشور پیش از این اعلام کردند با قیمت حدود ۳۰ دلار بر بشکه، تولید متوقف شده در چاه‌های نفت را از سر خواهند گرفت. جولین لی در این باره می‌گوید: «ریسک دوگانه‌ای در افق پیش رو وجود دارد: همان‌طور که بازگشت بیش از حد سریع به کار می‌تواند منجر به جهش تعداد موارد ابتلا و مرگ شود، کاهش سریع محدودیت تولید که برای آن به سختی مبارزه شده نیز سقوط دوباره قیمت نفت را به دنبال دارد.» فوربس نیز در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته و معتقد است آمریکا با عدم مشارکت در توافق اوپک پلاس، بیشتر بار کاهش تولید را به کشورهای دیگر سپرده. از نظر فوربس این موضوع نه تنها بازگشت تولید نفت آمریکا بلکه کل بهبودی بازار نفت را به خطر می‌اندازد.
