چگونه صندوق‌های نفتی قیمت‌ها را تغییر می‌دهند؟
نقش پررنگ صندوق‌ها در نوسان نفت
بالا گرفتن تنش‌ها میان آمریکا و چین بر سر چگونگی به وجود آمدن ویروس کووید-۱۹ نیز بر قیمت نفت فشار کاهشی وارد آورد. اواخر هفته گذشته دونالد ترامپ چین را متهم به ساختن این ویروس در آزمایشگاهی در ووهان کرد. فعالان نفت از این نگرانند که این اختلافات روند بهبود اوضاع اقتصادی جهان را محدود کند. قیمت نفت‌خام آمریکا روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) با ۱۹ سنت کاهش به ۵۹/ ۱۹ دلار بر بشکه رسید. این نفت شاخص در همین روز به ۰۵/ ۱۸ دلار بر بشکه نیز سقوط کرده بود. همزمان نفت برنت نیز با ۳۳ سنت کاهش معادل بیش از یک درصد در قیمت ۱۱/ ۲۶ دلار معامله شد. اما در ساعت ۱۹ به وقت تهران روند معکوس شد و نفت تا حدود یک درصد افزایش یافت. بنابراین قیمت نفت برای چهارمین روز پیاپی افزایشی شد.
ترس بازار از سررسیدهای نزدیک
به نظر می‌رسد صندوق‌های نفتی قابل معامله در بورس تمایلی به نگه داشتن سررسیدهای نزدیک نفت ندارند و به‌طور پیوسته در حال جابه‌جا کردنشان با سررسیدهای دورتر هستند؛ امری که موجب پایین آمدن ارزش این سررسید‌ها می‌شود. این صندوق‌ها و فعالان حقیقی بازار نفت از این هراس دارند که بلای ۲۰ آوریل که قیمت نفت منفی شد، سرشان بیاید. در آن زمان به‌دلیل نزدیک شدن به سررسید ماه مه نفت‌خام آمریکا و عدم وجود فضای کافی برای ذخیره این نفت که در صورت بسته نشدن تا پایان تاریخ انقضا به‌طور فیزیکی به کسانی که این سررسید را در اختیار داشتند تحویل داده می‌شد، بهای نفت شاخص وست تگزاس اینترمدییت آمریکا به منفی ۴۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد. گفته می‌شود بزرگ‌ترین صندوق نفتی قابل معامله در بورس جهان (United States Oil Fund) پیش از آن با سرمایه‌گذاری اشتباه در این سررسید خسارت هنگفتی را متحمل شد و ناچار به فروش قراردادهای در اختیارش با قیمت ناچیز یا حتی منفی شد. از این نظر می‌توان گفت این صندوق‌ها درحال‌حاضر هم قیمت نفت را تغییر می‌دهند و هم از آن بسیار متاثر می‌شوند. براساس گزارش بلومبرگ، یکی از عوامل افت قیمت نفت در روز دوشنبه امتناع این صندوق‌ها از نگه داشتن سررسیدهای نزدیک نفت بود. بر این اساس، صندوق نفت سامسونگ در هنگ‌کنگ که ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه در اختیار دارد گفته کارگزارش آن را از خرید قراردادهای آتی منع کرده است. علاوه بر این اس‌اند‌پی گلوبال نیز اعلام کرده قراردادهای سررسید جولای وست تگزاس اینترمدیت را به ماه آگوست انتقال خواهد داد. در همین راستا، صندوق نفتی آمریکا (USO) نیز در نظر دارد میزان قراردادهای ماه جولای را به نصف کاهش دهد. صندوق نفت هنگ‌کنگ (Samsung S&P GSCI Crude Oil) پس از منع شدن از سوی کارگزارش برای افزایش قراردادهای آتی در اختیارش، از دوشنبه سهام جدید منتشر نمی‌کند. بر همین مبنا، این صندوق برای پوشش ریسک مواجهه با قیمت نفت منفی، قراردادهای اختیار فروش خریده است و پوزیشن‌های فعلی‌اش را نیز تغییر خواهد داد. این صندوق گفته تمام قراردادهای سررسید ماه سپتامبر را به‌طور مساوی در این ماه، اکتبر و دسامبر توزیع خواهد کرد. مدیریت دارایی‌های این صندوق که این اقدامات را اعلام کرده، گفته است بحث‌های زیادی در مورد اینکه کارگزار جدیدی پیدا کنند وجود دارد.
انحراف صندوق‌ها از هدف اصلی
نوسان بی‌سابقه بازار نفت وضعیت صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) و دیگر محصول‌ها را بغرنج کرده؛ صندوق‌هایی که خود برای این طراحی شده‌اند که فعالان بازار با راحتی بیشتری به معامله بپردازند. در این بین، صندوق هنگ‌کنگی سامسونگ و صندوق نفت آمریکا که در نیویورک تجارت می‌کند، از نهادهایی هستند که برای گریز از تقابل با قیمت منفی استراتژی خود را تغییر داده‌اند. در حالی‌که این حرکات ممکن است از سرمایه‌گذاران محافظت کند، با افزودن لایه‌های جدید موجب پیچیدگی بیشتر بازار شده است. کارشناسان بر این باورند این اقدامات جدید ممکن است صندوق‌ها را از هدف اولیه‌شان که صرفا دنبال کردن سررسیدهای ماه آینده نفت در بازار آتی بود، منحرف کند.
با این وجود، اقدامات این صندوق‌ها از سوی تاجران نفت در بازار آتی دنبال می‌شود زیرا می‌تواند بر قیمت نفت تاثیر بگذارد. ماه گذشته این صندوق هنگ‌کنگی هجمه‌ای برای فروش سررسید ماه ژوئن وست تگزاس اینترمدییت آغاز کرد که با دنباله‌روی دیگر فعالان بازار همراه بود. این صندوق تمام این قراردادها را به ماه سپتامبر انتقال داده بود.
در حالی دیروز شاخص‌های بین‌المللی نفت به رنگ قرمز درآمدند که هفته گذشته پس از سه هفته متوالی افت، توانسته بودند رشد قیمتی ثبت کنند. قیمت نفت برنت ۲۳ درصد و نفت‌خام آمریکا ۱۷ درصد هفته گذشته افزایش یافتند. توافق اوپک‌پلاس به‌طور رسمی هفته گذشته آغاز شد تا ۷/ ۹ میلیون بشکه از تولید اعضایش از ابتدای ماه مه کم شود. همین موضوع به‌‌علاوه کاهش تولید در میادین نفت شیل آمریکا و خوش‌بینی‌ها از کاهش قرنطینه در پی همه‌گیری کرونا در جهان قیمت نفت را تقویت کرد. با وجود اینکه نشانه‌هایی از رسیدن تقاضا برای نفت به کف آن در اواسط ماه آوریل وجود دارد، فعالان بازار معتقدند تا رسیدن به سطوح پیش از کرونا به دست‌کم یک سال زمان نیاز است. بر اساس گزارش بلومبرگ، حتی اگر مصرف سوخت به حالت عادی بازگردد، بازار نیازمند زمانی برای هضم بشکه‌های ذخیره شده در انبارهای نفتی طی جنگ قیمتی عربستان و روسیه در ماه‌های مارس و آوریل است. بلومبرگ می‌گوید اوپک در آوریل بیشترین حجم از نفت را در ۳۰ سال اخیر تولید کرده است. بسیاری از کشورهای اوپک مانند عربستان حتی پس از رسیدن به توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس در ۱۲ آوریل نیز به استخراج بی‌رویه نفت ادامه دادند. اوله هانسن، رئیس بخش استراتژی کالاها در ساکسو بانک در دانمارک می‌گوید: «بازار درحال آزمودن واقعیت بازار است. چشم‌انداز عوامل بنیادی بهبود یافته، چراکه کاهش عرضه در زمانی اتفاق می‌افتد که تقاضا رو به افزایش است. با این وجود، با در نظر گرفتن خطر اینکه چشم‌انداز اقتصاد جهانی ممکن است بدتر بشود، هنوز برای گمانه‌زنی در مورد یک بهبود زود است.» وزیر انرژی الجزایر، محمد عرقاب که ریاست دوره‌ای اوپک را بر عهده دارد از اعضای این گروه خواسته برای ثبات بازار نفت بیش از سهمیه خود در توافق کاهش تولید از عرضه بکاهند. شواهدی نیز وجود دارد که تولید در کشورهایی که عضو این پیمان نبودند، درحال کاهش است. «دنیای‌اقتصاد» در گزارش روز گذشته خود با عنوان «عقب‌نشینی غول‌های نفتی آمریکا» به کاهش تولید شرکت‌های آمریکایی پرداخت. بر این اساس، سه شرکت بزرگ اکسون موبیل، شورون و کونوکو فیلیپس گفته‌اند در مجموع ۶۶۰ هزار بشکه در روز از تولید خود تا پایان ژوئن خواهند کاست. پیش از این نیز کاهش حدود یک میلیون بشکه روزانه از تولید آمریکا اعلام شده بود. با این وجود، بازگشت دو غول اقتصادی دنیا، آمریکا و چین، به جنگ تجاری می‌تواند تاثیر مخربی بر رشد اقتصادی جهان و به تبع آن تقاضا برای نفت بگذارد. اواخر هفته گذشته دونالد ترامپ تهدید کرد بر کالاهای چینی تعرفه می‌گذارد، چراکه به عقیده او شواهدی بر ساختن انسانی ویروس کووید-۱۹ در آزمایشگاهی در ووهان وجود دارد. مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا نیز یکشنبه حرف ترامپ را تایید کرد و گفت «حجم زیادی از شواهد» که این ادعا را اثبات می‌کنند موجود است. علاوه بر این، دلار آمریکا دیروز تقویت شد که از نظر کارشناسان عاملی برای تضعیف نفت در این روز به‌شمار می‌رود چراکه خریدارانی که ارزهای دیگری در اختیار دارند باید پول بیشتری برای خرید نفت بدهند.
