آغازِ پایانِ دوران نفتی

امین مالکی استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی شرایط فعلی بازار جهانی نفت بیش از همه نشان می‌دهد که علم اقتصاد تا چه میزان پیچیده است! دو ماه پیش که معافیت‌های نفتی ایران تمدید نشد، چه کسی فکر می‌کرد ظرف کوتاهی قیمت سبد نفتی اوپک افت شدیدی یابد و اوپک و متحدانش تصمیم به تمدید توافق نفتی بگیرند؟!

پنج سال پیش که قیمت نفت کاهش یافت، عمده شرکت‌های نفتی آمریکایی ورشکست شدند، به جز آنهایی که در حوضچه‌های نفتی مربوط به دوران زمین‌شناسی «پرمیان» در تگزاس و نیومکزیکو کار می‌کردند. این شرکت‌ها با ترکیبی از نوآوری‌های فناورانه و سرمایه‌گذاری پرخطر، توانستند به میمنت لایه‌های متعدد غنی از نفت، مقام دوم مولدترین «میدان نفتی» نفت جهان را (بعد از میدان نفتی غوار عربستان) از آن خود کنند. در زمان نوشتن این سطور، دستیابی به نسل جدیدی از تکنولوژی باعث شده تا شرکت‌های آمریکایی دیگر نسبت به نوسانات قیمت جهانی نفت واکسینه شوند.

دغدغه امروز شرکت‌های بزرگ آمریکایی‌، نه قیمت نفت بلکه دستیابی به بازارهای بیشتر فروش نفت و میعانات است. آنها این موفقیت را مدیون اوپک هستند. به قول «دال ردمن» مدیر شرکت «پروپترو»، اعضای‌ اصلی اوپک با عدم هماهنگی و رقابت برای تامین بودجه‌های ماجراجویانه نظامی ظرف سه سال گذشته قیمت‌ها را بالا نگه داشتند، دقیقا زمانی که شرکت‌های آمریکایی توان ریسک را داشتند و به تکنولوژی لازم دست یافتند. اوپک کاری کرد که آمریکایی‌ها استخراج نفت را بهتر و ارزان‌تر انجام دهند.

شرکت «پروپترو» ۲۵۰ کارگر خود را سه سال پیش وقتی قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار رسیده بود،‌ اخراج کرد، اما دی‌ماه گذشته نه تنها برای همه آنها دعوت‌نامه شروع کار مجدد فرستاد که ۶۰۰ نیروی جدید را نیز به کار گرفت و همه اینها را در شرایطی انجام داد که قیمت نفت از ۷۶ دلار در مهرماه سال گذشته به ۴۲ دلار در دی‌ماه رسیده بود. در حال حاضر تمام شرکت‌های «اکسون»،«بی‌.پی»، «داچ شل» و دیگران نیز چنین شرایطی دارند و ظرفیت میدان‌ها نیز نشان می‌دهد که حداقل تا ۱۰۰ سال آینده می‌توانند با توان هر چه بیشتر تولید خود را توسعه دهند.

تا دو سال دیگر آمریکا و کانادا با تکمیل تکنولوژی و سرمایه‌گذاری لازم، به لحاظ نفت و میعانات خودکفا خواهند شد. تولید نفت سبک آمریکا به ۱۲ میلیون بشکه رسیده و فعلا شرایط ژئوپلیتیک تازه نفتی را با اعمال تحریم‌های اقتصادی و محدود کردن صدور نفت از جانب ایران و ونزوئلا‌، با همراهی عربستان، کنترل می‌کند. اگر تقاضای نفت شرق آسیا بیشتر کاهش نیابد، نهایتا تا ۲۰۲۵ دیگر تولیدکننده‌های بزرگ  نیز وارد بازار خواهند شد، بنابراین پایان دوران نفتی و اوپک با جهانی مملو از نفت ارزان آغاز شده است.

منابع آماری این نوشتار:

  How a ‘Monster’ Texas Oil Field Made the U.S. a Star in the World Market - The New York Times

 U.S. Will Soon Export More Oil, Liquids Than Saudi Arabia, The Oil Price