نگرانی از افزایش تولید اوپک و تضعیف توافق نفتی موجب شده که قیمت در دو هفته گذشته سیر نزولی داشته باشد و حدود ۴درصد افت قیمت را به ثبت برساند. روز جمعه، مصادف با آخرین روز معاملاتی هفته در بازارهای جهانی، قیمت نفت برنت با ۸۶ سنت کاهش ۴۶/ ۷۶ دلار بر بشکه و نفت خام آمریکا با ۲۱سنت کاهش ۷۴/ ۶۵ دلار بر بشکه معامله شد. جی‌پی مورگان نیز با توجه به انتظار برای افزایش عرضه پیش‌بینی خود از قیمت نفت را ۳ دلار کاهش داده است.

 تلاش ونزوئلا و ایران برای جلب حمایت اوپک

ایران هفته پیش با ارسال نامه‌ای به وزیر نفت امارات متحده عربی، به‌عنوان رئیس دوره‌ای اوپک، از این سازمان خواست که حمایت از اعضای تحریم شده را در دستور کار نشست آتی این سازمان قرار دهد. در این نامه بیژن زنگنه، وزیر نفت کشور خطاب به همتای اماراتی خود می‌گوید: «براساس ماده ۲ اساسنامه اوپک از این سازمان می‌خواهم از ایران در برابر تحریم‌های آمریکا حمایت کند. در ماده ۲ اساسنامه اوپک به حفظ منافع اعضا به‌صورت فردی و جمعی تاکید شده است.» زنگنه تاکید کرده بود «چنانچه در نتیجه اعمال این تحریم‌ها، سهم جمهوری اسلامی ایران از بازار نفت کاهش یابد، پس از رفع محدودیت‌های غیرقانونی اعمال شده، ایران در اسرع وقت به سطح تولید عادی خود بازخواهد گشت و هیچ‌گونه محدودیتی را در این‌خصوص نخواهد پذیرفت.» این در‌خواست در حالی از سوی وزیر نفت ایران منتشر شده بود که روز گذشته اعلام شد درخواست مشابهی از ونزوئلا به اوپک ارسال شده است. آنطور که خبرگزاری رویترز می‌نویسد: «مانوئل کودو، وزیر نفت ونزوئلا، در نامه‌ای خطاب به اوپک خواسته است که در نشست ۲۲ ژوئن تشدید کم‌سابقه تحریم‌های آمریکا بررسی شود. او همچنین خواستار همبستگی و حمایت اعضای اوپک شد.»

ایران و ونزوئلا دو کشوری هستند که اخیرا تحت‌فشار تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند. تحریم‌های ایران هنوز آغاز نشده و پیش‌بینی می‌شود حداقل تا ماه نوامبر تاثیر چشمگیری بر میزان صادرات نفت کشور نداشته باشد. اما ونزوئلا بیش از یک سال است که با تحریم‌های مختلف آمریکا از جمله تحریم‌های دلاری مواجه شده، این تحریم‌ها در کنار شرایط نابسامان اقتصادی و آشفتگی مدیریتی، تولید نفت این کشور را به‌شدت کاهش داده است. تولید نفت ونزوئلا در حال حاضر نسبت به پیش از اجرای توافق اوپک حدود ۵۵۰ هزار بشکه کاهش یافته است. این مقدار بیشتر از کاهش تولیدی است که عربستان به‌عنوان بزرگترین عضو این سازمان در تولید خود لحاظ کرده است.

با وجود اینکه اوپک در دهه ۶۰ میلادی تنها با هدف حمایت از کشورهای صادرکننده نفت تشکیل شد، اما به نظر می‌رسد حداقل در مقطع کنونی کمتر به حمایت از اعضای خود توجه می‌شود. حتی شاید برخی اعضای این سازمان تحریم دیگر کشورهای نفتی را فرصتی برای گسترش سهم خود از بازار نفت و افزایش درآمدهای نفتی‌شان می‌دانند. اخباری که درخصوص «رد پیشنهاد ایران از سوی اوپک» روز گذشته منتشر شد، این گمانه‌ها را بیشتر تقویت می‌کند. آنطور که رویترز گزارش داده است، یک منبع آگاه دراوپک گفته که اوپک احتمالا درخواست ایران برای گفت‌وگو درباره تحریم‌های آمریکا علیه تهران را در دیدار ماه جاری این گروه رد خواهد کرد. او مدعی شده که پس از دریافت نامه ایران احمد الکعبی، نماینده امارات متحده عربی، در اوپک خواستار نظر شورای حقوقی شد. اما این شورا به درخواست ایران بر این مبنا که برنامه وزیران به دلیل اینکه نهایی شده است نمی‌تواند تغییر پیدا کند، پاسخ منفی داده است.

مخالفت با نفوذ آمریکا در اوپک

اما در شرایطی که ایران و ونزوئلا «بحق» انتظار حمایت اوپک از این کشورها در برابر تحریم‌های آمریکا را دارند، خبرهایی مبنی بر هماهنگی دولت ترامپ با عربستان درست یک روز پیش از اعلام او مبنی بر خروج از برجام، منتشر شده است. در واقع دولت ترامپ پیش از اعلام بازگشت تحریم‌ها علیه ایران این تضمین را از عربستان دریافت کرده که با افزایش تولید خود مانع کمبود نفت در بازار خواهد شد. برخی منابع نیز می‌گویند، آمریکا انتظار دارد اوپک و متحدانش تولیدات خود را یک میلیون بشکه در روز افزایش دهند. این اقدام با واکنش تند مقامات ایرانی در روز جمعه مواجه شد. حسین کاظم‌پور‌اردبیلی، نماینده ایران در اوپک در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز درخواست آمریکا از اوپک برای افزایش تولید را بهت‌آور خواند و گفت: «این بهت‌آور است که شاهد ارسال دستورالعمل از واشنگتن برای عربستان باشیم که تلاش کند کمبود صادرات نفت ایران به دلیل تحریم‌های غیرقانونی آنها ضد جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا را جبران کند. اما اوپک از آمریکا دستور نمی‌گیرد.» این اخبار نشان می‌دهد اختلافات در اوپک مجددا اوج گرفته است.

در واقع در حال‌حاضر اعضای اوپک به سه دسته تقسیم شده‌اند، در یک سمت عربستان، کویت و امارات قرار دارند که به پیروی از درخواست آمریکا برای افزایش عرضه نفت خواهان افزایش تولید و تعدیل توافق اوپک هستند و پیش‌بینی می‌شود روسیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای اثرگذار در ائتلاف نفتی از این گروه حمایت کند. در دسته دیگر ایران، ونزوئلا، عراق و احتمالا برخی دیگر از اعضای اوپک قرار دارند که اقدام عربستان را منافی استقلال اوپک می‌دانند و از اینکه این کشور بدون مشورت با دیگر اعضای سازمان اعلام کرده توافق نفتی را تعدیل خواهد کرد، خشمگین هستند. اما دسته سوم کشورهایی هستند که هنوز اعلام موضع نکرده‌اند و شاید به دلیل سهم کوچکشان در بازار نفت یا درگیر بودن منافعشان با عربستان و آمریکا از اعلام موضع خودداری می‎‌کنند. این چند دستگی باعث شده که بسیاری اعلام کنند نشست بسیار دشواری در انتظار اوپک است و این نشست ممکن است نتیجه‌ای فاجعه‌بارتر از افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک به همراه داشته باشد. یعنی با اوج گرفتن اختلافات، توافق نفتی به‌طور کلی از بین رفته و موجی از رشد عرضه اوپک در بازار نفت به راه افتد. در این صورت قیمت نفت می‌تواند به‌شدت کاهش یابد.