افزایش بهای طلای سیاه چه پیامدهای اقتصادی می‌تواند داشته باشد؟
سناریوی «گیم‌استاپی» بازار نفت
براساس تجزیه و تحلیل سی ان ان بیزینس (CNN Business)، این بزرگ‌ترین سود پساانتخاباتی نفت از زمان آغاز معاملات آتی نفت نایمکس (NYMEX) در سال ۱۹۸۳ است. نزدیک‌ترین رشد بعدی پس از انتخابات ۲۰۲۰ هنگامی رخ داد که جورج هربرت واکر بوش در سال ۱۹۸۸ پیروز انتخابات شد. به گزارش AAA، قیمت بنزین نیز در آمریکا در حال افزایش است و از زمان انتخابات ۲۷ درصد افزایش یافته و طی هفته گذشته به میانگین ۷۰/ ۲ دلار در هر گالن رسیده است. البته این سودهای غول‌آسا در بازار انرژی مربوط به دنیای سیاست یا حتی بحث سیاست‌گذاری نیست. چرا که دولت بایدن برای تحقق اهداف اقلیمی، بر سرکوب بخش نفتی آمریکا پافشاری می‌کند و شرکت‌های نفتی در حال سازماندهی کارزاری گسترده علیه اقدامات ضد سوخت‌های فسیلی دولت هستند. این رشد قیمتی نتیجه خوش‌بینی‌ها به گذر از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و آمادگی اقتصاد ایالات متحده برای بازگشت به شرایط معمول خود است. در این میان وال استریت نیز با پشتوانه پول‌پاشی فدرال‌رزرو در حال انجام قمار بزرگی روی افزایش چشمگیر عطش آمریکایی‌ها برای نفت است. در حالی‌که برخی معتقدند ممکن است گیم استاپی دیگر این بار در بازار نفت رقم بخورد. جیسون بوردوف، مدیر موسس مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «قیمت‌های بالاتر نفتی بازتابی از خوش‌بینی در مورد رشد اقتصادی است، زیرا روند واکسیناسیون در سراسر جهان برای عبور از همه‌گیری آغاز شده است.»
در ماه‌های اخیر، ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر مانند بریتانیا در مقابله با کووید پیشرفت بزرگی داشته‌اند. فایزر، مدرنا، آسترازنکا و حالا جانسون‌اند جانسون واکسن‌های بسیار موثری را از اواخر سال گذشته عرضه کرده‌اند که پس از شروعی کند، روند واکسیناسیون هم سرعت گرفت. با انجام واکسیناسیون بیشتر در آمریکا، مردم می‌توانند به سفرهای هوایی، جاده‌ای و دریایی بازگردند که به نوبه خود تقاضای نفت تخریب شده در نتیجه بحران کرونا را افزایش می‌دهد. بانک آمریکا پیش‌بینی کرده است رشد آن تا سال ۲۰۲۳ با سریع‌ترین سرعت از دهه ۱۹۷۰ انجام خواهد شد.
فاکتور گیم استاپ
اما درست همان‌طور که فروش در مدت زمان کوتاه به شکل چشمگیری زیاد شد، برخی نیز می‌ترسند قیمت‌ها از کنترل خارج شود. جیم میچل، رئیس تحلیلگران نفتی آمریکا در شرکت رفینیتیو (Refinitiv)بر این باور است که افزایش چشمگیر قیمت نفت بیشتر به رشد در بازارهای مالی شباهت دارد تا اینکه به دلیل عوامل بنیادین باشد. او تخمین زد که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت بین ۷ تا ۸ دلار بالاتر از نقطه پویایی دینامیک عرضه و تقاضا است. در واقع یکی از نمودهای این امر در تضعیف مهم‌ترین عامل تعیین قیمت نفت خام دیده می‌شود که تقاضا برای بنزین در ایالات متحده از فوریه ۱۹۹۷ به این سو تا این اندازه ضعیف نبوده است.
پس چرا نفت به این سرعت در حال رشد است؟
پولی که به آسانی در اختیار وال استریت قرار گرفته است به دنبال یک پناهگاه امن می‌گردد. نرخ بهره پایین فدرال رزرو سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کند تا روی دارایی‌های پر‌ریسک شرط‌بندی کنند. از شرط‌بندی روی سهام آمازون و گیم استاپ و تسلا گرفته تا بیت کوین، حالا هم نفت به این میهمانی پیوسته است. البته نفت اهمیت زیادی هم در این شرط‌بندی‌های مالی دارد چرا که سرمایه‌گذاری در آن راهی برای شرط‌بندی در مورد تورم بالاتر است. تام کلوزا، رئیس بخش جهانی تجزیه و تحلیل انرژی در سرویس اطلاع‌رسانی قیمت نفت (OPIS) هم با اشاره به گسترش جریان پول تزریق شده در اقتصاد می‌گوید: «بازار در حال حاضر از این شرایط استفاده می‌کند، اما اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند، اوضاع کمی شبیه ماجرای سهام شرکت گیم استاپ می‌شود.» به عبارت دیگر، ممکن است دستاوردهای بازار پایدار نباشد. در حال حاضر تحلیلگران وال استریت از آغاز روند صعودی در بازار نفت خبر می‌دهند. گلدمن ساکس می‌گوید قیمت نفت آمریکا در سه ماه سوم ۲۰۲۱ به‌طور متوسط ۷۲ دلار در هر بشکه خواهد بود، در حالی که پیش‌بینی قبلی آنها ۶۲ دلار در هر بشکه بود. برخی از بانک‌های سرمایه‌گذاری نیز از ظهور ابرچرخه جدیدی می‌گویند که می‌تواند نفت را به ۱۰۰ دلار بر بشکه هم برساند. کلوزا چنین نگاهی را عجولانه می‌داند و معتقد است هنوز برای چنین پیش‌بینی بسیار زود است. او در این باره می‌گوید: «چنین برآوردهایی مثل آن می‌ماند که در رشته ورزش یک قهرمانی به دست بیاورد و بلافاصله از قهرمانی‌های بعدی و به دست نیامده خود سخن بگوید.»
خطرات بنزین ۳ دلاری
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین ریسک‌های بازار انرژی، رشد سرسام‌آور قیمت بنزین است که منجر به افزایش هزینه‌های رانندگان می‌شود و همین امر نیز می‌تواند سرعت روند بهبود اقتصادی را کاهش دهد. کلوزا درباره اهمیت قیمت بنزین می‌گوید: «بنزین ۳ دلاری عددی است که مانند ۱۰۰ برد در لیگ بیس‌بال مورد توجه مردم قرار می‌گیرد.» اگرچه کلوزا فکر نمی‌کند میانگین ملی قیمت بنزین در سال جاری به ۳ دلار در هر گالن برسد، اما هشدار داد که این امر به سرزنش‌های ناشی از عملکرد غیرمسوولانه کاخ سفید و تولیدکنندگان نفت منجر خواهد شد. در این میان برخی نیز تردید دارند که گرانی انرژی در تابستان امسال، آمریکایی‌های خسته از قرنطینه را از جاده‌ها و هواپیماها دور نگه دارد. با این حال رایان فیتزماوریس، استراتژیست انرژی در رابوبانک (Rabobank) می‌گوید: «اگر یک سال در خانه گیر کرده باشید، احتمالا در تعطیلات چه با نفت ۴۰ دلاری و چه ۹۰ دلاری به سفر خواهید رفت.»
در هر صورت اقتصاد دیجیتال امروزی ما (با تولید کمتر، وسایل نقلیه الکتریکی بیشتر و کار از خانه) ممکن است بتواند قیمت‌های بالاتر نفتی را بهتر از گذشته تحمل کند. جو بروسولاس، اقتصاددان ارشد آر اس ام اینترنشنال (RSM International) در این باره به سی‌ان‌ان می‌گوید: «اقتصاد در آینده بسیار کمتر از آنچه در گذشته دیدیم نسبت به حرکات قیمت نفت حساس خواهد بود. بسیاری از ما هنوز زندانی تاثیرات شوک قیمت نفت در دهه ۱۹۷۰ هستیم. اما از آن زمان تاکنون به اندازه چند دوره اقتصادی فاصله گرفته‌ایم.»
اوپک که بازیگر اصلی شوک دهه ۱۹۷۰ بود، می‌تواند به زودی بشکه‌های طلای سیاه بیشتری را به بازار جهانی عرضه کند. این گروه با همراهی روسیه، می‌توانند در روزهای آینده تصمیم بگیرند که محدودیت‌های تولیدی خود را کاهش دهند، اتفاقی که می‌تواند بازار داغ نفت را تا حدی خنک کند.
آخرین رقص نفت؟
رشد کنونی نفت در حالی رخ داده که سیاست‌های حوزه انرژی در واشنگتن پس از چهار سال بحث‌برانگیز دولت ترامپ که دوستدار سوخت‌های فسیلی و شرکت‌های نفتی بود، در حال تغییراتی بسیار شدید است. جو بایدن با پیوستن مجدد ایالات متحده به توافق اقلیمی پاریس، لغو مجوز خط لوله Keystone XL و دستور توقف صدور مجوز اجاره زمین‌های آبی و خشکی فدرال برای حفاری نفت و گاز، قدم‌های سریع و محکمی برای مقابله با بحران اقلیمی برداشته است. این اعمال جو بایدن به نوعی اعلام جنگ در صنعت نفت آمریکا است و در نهایت می‌تواند تولید سوخت‌های فسیلی در ایالات متحده را کاهش دهد. با این حال تحلیلگران در این باره مرددند که رشد کنونی مستقیما با سرکوب نفتی دولت بایدن مرتبط باشد. در واقع قیمت نفت خام از آخرین روز ریاست جمهوری ترامپ تاکنون با ۲۰ درصد افزایش روند کندتری در پیش گرفته است. بوردوف، استاد دانشگاه کلمبیا که پیش‌تر به‌عنوان مشاور انرژی در دولت اوباما مشغول به کار بود، معتقد است که سیاست‌های اقلیمی بایدن هیچ ارتباطی با افزایش قیمت فعلی نفت ندارد.
اما بحران اقلیمی و وسایل نقلیه برقی همچنان تهدیدهایی واقعی برای نفت هستند. در گزارشی که بانک آمریکا (Bank of America) اخیرا با عنوان «آخرین رقص نفت» منتشر کرده، عنوان می‌کند که نفت در حدود سال ۲۰۳۰ اوج تقاضا خود را مشاهده می‌کند. بانک آمریکا پیش‌بینی کرده است که فروش خودروهای‌برقی تا سال ۲۰۳۰ سهمی ۳۴ درصدی از فروش کل خودروها را به دست آورد و فروش EVها تا سال ۲۰۳۵ از فروش خودروهای گازسوز هم پیشی خواهد گرفت. البته شرکت‌های نفتی نیز بیکار ننشسته‌اند و به گزارش اویل پرایس شرکت کونتیننتال ریسورسز که از قدرتمندان صنعت شیل آمریکا به حساب می‌آید دادخواستی ۴۴ صفحه‌ای علیه اقدام دولت بایدن برای متوقف کردن اجاره زمین‌های فدرال تنظیم کرده است که در آن ادعا شده دولت قانون اساسی آمریکا را نقض کرده است. اتحاد انرژی غرب هم در همین زمینه پیش‌تر شکایتی علیه دولت بایدن تنظیم کرده است. همچنین در ۱۲ ایالت شکایاتی در دادگاه‌های فدرال علیه لغو پروژه خط لوله کی‌استون در حال پیگیری است. ۱۴ دادستان کل، از جمله دادستان کل مونتانا، آستین نودسن در نامه‌ای دولت بایدن را به مقابله قانونی تهدید کرده‌اند. ۲۴ سناتور جمهوری‌خواه نیز لایجه‌ای در مجلس سنا ارائه کرده‌اند تا در صورت تصویب بتوانند توقف صدور مجوزهای جدید اجاره زمین‌های فدرال را لغو کنند. هر چند با وجود تمام این چالش‌های قانونی به نظر می‌رسد دولت جو بایدن قصد حتی یک قدم عقب‌نشینی را ندارد. نامزد وزارت کشور در آمریکا دب هالند که وزارتخانه او مسوول مجوزهای اجاره زمین برای حفاری نفت و گاز است نیز گفت که هیچ‌گونه تعهدی درباره لغو توقف اجاره زمین‌های فدرال نمی‌دهد.
