طلای‌سیاه در سال آینده چگونه بر قاره‌کهن تکیه می‌کند؟
مختصات بازار نفت آسیا در سال ۲۰۲۱
این منطقه تا همین حالا هم یکی از مهم‌ترین عوامل احیای قیمت‌ها بوده و در چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت دنیاست تقاضا به حالت نرمال رسیده است. با این وجود، تقاضای این قاره در ۲۰۲۱ هم ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. ریسک عمده برای تقاضای نفت چین اما کند‌شدن برنامه تزریق محرک‌های اقتصادی است که به گفته پلتس از همین حالا هم قابل مشاهده است. هند نیز که سومین مصرف‌کننده بزرگ جهان است با وجود ضربه سختی که از پاندمی کووید-۱۹ خورده به‌دلیل فصل جشن‌های ملی این کشور با رشد شدید تقاضا روبهرو شد. اگرچه پیش‌بینی می‌شود تقاضای این کشور در فصل اول سال آینده افت کند اما در کل سال ۲۰۲۱ چشم‌انداز مثبتی می‌توان برایش متصور شد. مدیریت اوپک و متحدانش در بازار نفت که با ریسک بازگشت برخی بازیگران پیشین مانند ایران مواجه است نیز یک عامل تعیین‌کننده دیگر برای ثبات این حوزه است. در این میان، چین از فرصت کاهش قیمت‌ها استفاده کرده و سهم خود را از ظرفیت پالایشی منطقه‌اش بالا می‌برد. علاوه‌بر این، گذار انرژی از فسیلی‌ها به تجدید‌پذیرها در دوره پاندمی کرونا جدی‌تر شده و بسیاری از کشورها از جمله آسیایی‌ها برنامه خود را برای به صفر رساندن انتشار کربن اعلام کرده‌اند که در بلندمدت بر تقاضای نفت اثری پایدار خواهد داشت.
تحلیلگران نفتی با خوش‌بینی همراه با احتیاط با سال میلادی ۲۰۲۰ وداع می‌کنند. بالا رفتن احتمال توزیع واکسن‌های ایمن و موثر، چشم‌انداز اقتصاد جهانی و به تبع آن تقاضای نفت را دچار تحول کرده است. بخش رتبه‌بندی اس‌اندپی گلوبال در اواخر ماه نوامبر گزارشی نسبتا خوش‌بینانه نسبت به سال بعد ارائه کرد. برآوردهای این نهاد برای اولین بار از شروع دوره پاندمی به یک ثبات رسیده بودند. در حالی که هنوز عدم قطعیت‌ها به قوت خود باقی هستند، ریسک‌های افزایشی قدرت بیشتری در موازنه بازار پیدا کرده‌اند چراکه ریسک‌های رو‌به‌پایین کاهش یافته‌اند و ریسک‌های رو به بالا ظهور کرده‌اند. این آژانس رتبه‌بندی انتظار دارد تولید ناخالص داخلی (GDP) آسیا-پاسیفیک در سال جاری میلادی ۲ درصد آب برود و طی سال آینده با ۷ درصد رشد روبهرو شود. با این حال، اگر چین را در نظر نگیریم، فعالیت‌ها در این منطقه تا قبل از فصل سوم ۲۰۲۱ به حالت پیش از شیوع کرونا برنمی‌گردد. پلتس و این نهاد رتبه‌بندی شعبه‌هایی از اس‌اندپی گلوبال هستند. با نگاه به سال ۲۰۲۱ به چند موضوع اصلی در بازار نفت می‌رسیم که در ادامه گزارش به آنها می‌پردازیم.
ریکاوری پساکرونایی تقاضا
با پشت سر گذاشتن بدترین دوره کرونا، بخش تجزیه و تحلیل اس‌اندپی گلوبال پلتس ارزیابی خود از حجم تقاضای روزانه نفت در سال ۲۰۲۱ را ۵۰۰ هزار بشکه افزایش داد و آن را به ۳/ ۶ میلیون رساند. در این میان آسیا به‌خصوص چین و هند از پیشرانان این مسیر هستند. انتظار می‌رود تقاضای نفت در سال آینده به‌طور متوسط ۵۳/ ۹۹ میلیون بشکه باشد. با این حال، این نهاد تحلیلگر هشدار داده ادغام رشد فزاینده موارد ابتلا به کرونا و واکسن‌های موثر به معنای این است که تقاضای جهانی نفت در کوتاه‌مدت تضعیف می‌شود و از شش ماه آینده به بعد بهبود خواهد یافت. انتظار می‌رود که تقاضای آسیا در سال بعد ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز بالا برود و به سطح سال ۲۰۱۹ یعنی پیش از بلایی که با یک ویروس بر سر مردم دنیا آمد، برسد یا اندکی بالاتر از آن قرار بگیرد. چین و هند سهمی ۷۰ درصدی از این رشد خواهند داشت. افزایش تقاضای حمل و نقل، رشد فعالیت‌های صنعتی و برنامه محرک‌های اقتصادی دولتی، برخی عوامل بالا رفتن تقاضای نفت در این دو کشور تلقی می‌شوند. علاوه‌بر این، بخش پتروشیمی نیز بر رشد تقاضای نفت اثرگذار است.
اما ریسک‌های کلیدی برای ریکاوری تقاضای چین چه هستند؟ به گفته نهاد رتبه‌بندی پلتس، آهسته شدن روند تزریق پول به‌عنوان محرک اقتصاد مهم‌ترین ریسک به شمار می‌رود که از همین حالا هم در حال روی دادن است. انتظار می‌رود این امر اندکی از شتاب رشد در سال آینده بکاهد. علاوه‌بر این، به‌رغم تمرکز خط مشی چین در سال‌جاری برای خودکفا شدن در حوزه انرژی و متکی شدن به توان داخلی، این کشور همچنان در معرض متغیرهای اقتصاد جهانی باقی خواهد ماند.
هند نیز در جمع کشورهایی قرار دارد که بیشترین ضربه را از همه‌گیری جهانی کرونا خورده‌اند. با این حال، وضعیت در این کشور رو به بهبود است و تعداد موارد جدید در حال کاهش است و به تدریج از محدودیت‌ها هم کاسته خواهد شد. تقاضای بنزین و گازوئیل این کشور بزرگ پیش از فصل جشن‌های هند در اواخر اکتبر ریکاوری پرشتابی را تجربه کرد و موجب به سقف رسیدن نرخ عملکرد پالایشگاه‌های این کشور شد. اگرچه تقاضای هند در فصل نخست ۲۰۲۱ نسبت به سطح بالای فصل چهارم ۲۰۲۰ احتمالا کاهش یابد، چشم‌انداز کلی آن برای سال آینده مثبت است.
دیگر موضوعات مهم نفت آسیا
پس از آنکه اوپک و متحدانش در ائتلاف اوپک‌پلاس اوایل ماه جاری میلادی (دسامبر) تصمیم به تعیین ماهانه میزان رشد تولید این گروه گرفتند، این هشدار به بازار فرستاده شد که باید انتظار نوسانات بیشتر را در سال آینده داشت. این رویکرد اوپک‌پلاس بر خلاف گذشته بود که معمولا میزان سهمیه‌ها در نشست‌های فصلی یا نیم‌ساله تعیین می‌شد. این گروه در سال ۲۰۲۰ برای موازنه بازار با چالش‌های زیادی از جمله تولید بالاتر از سهمیه توسط عراق، نیجریه و امارات و همینطور بازگشت تولید لیبی در انتهای سال مواجه شد اما محاسبات این گروه با لحاظ کردن احتمال بازگشت ایران به بازار در سال آینده پیچیده‌تر هم خواهد شد. ایران در بودجه رقم ۳/ ۲ میلیون بشکه صادرات روزانه را در نظر گرفته و قصد دارد تولیدش را دو برابر کند. کارشناسان می‌گویند این امر از نظر فنی امکان‌پذیر است اما مسائل سیاسی برای برداشته شدن تحریم‌ها از یک سو و توانایی جذب این حجم از نفت در بازار از سوی دیگر بر ابهامات این طرح افزوده است.
موضوع دیگر مورد اشاره در گزارش پلتس وضعیت صنعت پالایشگاهی در آسیا است. با کاهش ۸میلیون بشکه‌ای تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰، پالایشگران آسیایی هم از این امر در امان نماندند. گفته می‌شود برخی پالایشگاه‌ها در فیلیپین، اقیانوسیه و سنگاپور یا تولید خود را به شدت کاهش داده‌اند یا به کلی بسته شده‌اند. پلتس می‌گوید اگر تعطیلی واحدهای پالایشی ادامه پیدا کند، ۹۵۰ هزار بشکه از ظرفیت پالایش این منطقه کاهش می‌یابد و فرصتی برای صادرات این محصولات برای چین و کره جنوبی به وجود می‌آید. چین روندی معکوس در پالایش دارد و تا پایان سال بعد ظرفیت پالایشش را یک میلیون بشکه دیگر اضافه می‌کند.
علاوه‌بر این، پاندمی کرونا روند برقی شدن خودروها و کاهش انتشار کربن و دوری از سوخت‌های فسیلی را تسریع کرده است. چین، ژاپن و کره جنوبی که روی هم رفته سهمی ۲۰ درصدی در تقاضای جهانی نفت دارند، همگی اهداف دوری از انتشار کربن را اعلام کرده‌اند.
با وجود تدریجی بودن، اثر این عامل را بر تقاضای نفت نمی‌توان نادیده گرفت. تخمین‌ها از به پیک رسیدن تاریخی تقاضای نفت دچار تحول شده است و به جلو کشیده شده‌اند. انتظار می‌رود تقاضای نفت بزرگ‌ترین آسیب را از سیاست‌های حمل و نقل پاک و همینطور رشد انرژی‌های تجدیدپذیر ببیند. با این حال، تقاضای پتروشیمی برای ارسال به مقاصد دوردست می‌تواند بخشی از تخریب تقاضا را جبران کند. بازار جهانی خودروهای برقی در سپتامبر ۲۰۲۰ نسبت به یک سال قبل با ۸۰درصد فروش بیشتر روبهرو بود. چین، کره جنوبی و ژاپن برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه این بخش دارند. در حالی که شرکت‌های بزرگ نفتی مانند شل، بی‌پی و توتال به سمت سوخت‌های پاک‌تر حرکت می‌کنند، غول آمریکایی اکسون موبیل با اتکا به کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت که موجب کاهش تولید خواهد شد، روی طلای سیاه قمار کرده است.
