عربستان و روسیه؛ برنده افزایش بهای نفت ترش و سنگین
بازار شیرین نفت ترش
در این میان، دو رهبر اوپک‌پلاس، روسیه و عربستان که هر کدام نزدیک به ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز از تولید خود به واسطه یک توافق کاسته‌اند و یک ماه هم تمدیدش کردند، حالا از این مزیت بیشترین بهره‌برداری را می‌کنند چراکه گریدهای نفتی این کشورها به سختی در بازار به‌خصوص در شرق آسیا یافت می‌شود. همین موضوع یک ابرتانکر آمریکایی حامل نفت ترش را که برای دو ماه به دنبال یافتن مشتری بود، به سوی چین روانه کرده است. تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز در به‌وجود آمدن چنین وضعی موثر است با این توضیح که در آن زمان طی مدت کمی جای خالی نفت ایران در بازار توسط عربستان، عراق و دیگر کشورها با نفت مشابه پر شد اما حالا که خود این کشورها هم تولید را کم کرده‌اند، گریدهای ترش و سنگین با کمبود عرضه مواجه شده‌اند. این مساله باعث تقویت بازار فیزیکی نفت شده است که با فروش نفت ایران، هر چند در حجم کم، منافعی برای کشور خواهد داشت. از سوی دیگر، بهای نفت سنگین و ترش که در حالت عادی به دلیل کیفیت پایین، نیاز به فرآوری بیشتر در پالایشگاه‌ها و آلایندگی، قیمت کمتری به نسبت نفت سبک و شیرین دارد، حالا هم‌سطح آن معامله می‌شود. به‌طوری‌که نفت سنگین و سبک عربستان اختلافی چند سنتی دارند، در حالی که همیشه اختلاف آنها بین ۲ تا ۶ دلار برای هر بشکه بوده است.
همه به‌دنبال نفت ترش نیمه‌سنگین
نفتکش غول‌پیکر «ماران آپولو» که ۲ میلیون بشکه نفت را حمل می‌کند، دریای کارائیب را ترک کرده تا در بازاری پررونق‌تر نفت را به فروش برساند. این نفتکش که به سوی چین در حرکت است حامل هر نوع نفتی نیست، بلکه نفت ترش نیمه‌سنگین را حمل می‌کند که این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده است. شاید ابتدای سال ۲۰۲۰ که مقررات جدید محیط‌زیستی برای سوخت کشتی‌ها وضع شد و استفاده از سوخت با سولفور بیش از ۵/ ۰ درصد ممنوع شد، کمتر کسی فکر می‌کرد نفت ترش روزهای خوشی به خود ببیند. در آن زمان غالب تحلیل‌ها از کاهش مضاعف ارزش نفت ترش نسبت به نفت شیرین (که سولفور پایینی دارد) حکایت داشت. بر این اساس، برنده این قانون محیط‌زیستی، کشورهای دارای نفت شیرین که معمولا سبک (با API بالاتر) نیز است، بودند و کشورهای خاورمیانه که بیشتر نفتشان ترش و سنگین است، بازنده اصلی هستند. همین اتفاق نیز در ابتدای اعمال قانون «آیمو ۲۰۲۰» رخ داد، اما به مرور بازار خود را با آن تطبیق داد و اکنون شاهد خودنمایی این نوع نفت در بازار هستیم.
نفتکش ماران آپولو چند روز قبل پس از دو ماه سرگردانی برای پیدا کردن خریدار به سمت بندر ریژائو چین حرکت کرد که خود نشانه‌ای از این موضوع است که پالایشگاه‌ها در حال جذب نفتی که پیش از این خریدار نداشت، هستند. نفت نیمه‌سنگین ترشی که ماران آپولو حمل می‌کند دارای سولفور بیشتری است و چگالی بالاتری دارد. این دقیقا نفتی است که عربستان، متحدانش و همین‌طور ایران تولید می‌کنند. نفت سنگین ایران API با درجه ۶/ ۲۹ دارد و درصد سولفورش برابر ۲۴/ ۲ است که آن را به یک گرید ترش تبدیل کرده است. علاوه بر خاورمیانه، نفتی که در خلیج مکزیک در ایالات متحده استخراج می‌شود نیز مشخصات مشابهی دارد که همان نفتی است که ماران آپولو حمل می‌کند. چنین ویژگی‌هایی به‌طور معمول منفی به شمار می‌آیند و همین امر قیمت آنها را به نسبت دیگر گریدها پایین می‌آورد. با این حال، با توافق کاهش تولید اوپک و متحدانش در آوریل برای کاستن ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز در ماه‌های مه و ژوئن که یک ماه دیگر نیز تمدید شد، معادله بازار و این حساب و کتاب‌ها دچار تحول جدی شد. بسام فتوح، رئیس موسسه مطالعات انرژی آکسفورد در این باره به بلومبرگ می‌گوید: «کاهش تولید عمیق اوپک‌پلاس به همراه بازیابی تقاضا موجب متعادل شدن موازنه بازار و در بهبود اختلاف قیمت‌ها (با شاخص‌های بین‌المللی) در بازار فیزیکی شده است. اما بازیابی قیمتی یکنواخت نبوده و نفت نیمه ترش عملکرد بهتری نسبت به نفت سبک و شیرین داشته است.» اوپک بیشترین کاهش تولید را از سال ۱۹۹۱ اعمال کرده و روسیه که اخیرا از جنگ قیمتی با عربستان خارج شده و در این توافق نقشی عمده دارد، عرضه نفت اورالز را به شدت کاسته است. علاوه بر این، ایران و ونزوئلا نیز که عمده نفتشان را گریدهای نیمه سنگین و سنگین ترش تشکیل می‌دهد، به دلیل تحریم و کمبود سرمایه‌گذاری به کمبود این گریدها در بازار کمک کرده‌اند.
بازار نقدی
به گزارش بلومبرگ، بازار منعکس کننده کمبود عرضه است. نفت اورالز روسیه که گرید پرچم‌دار این کشور به حساب می‌آید، به رکورد پریمیوم قیمتی نسبت به برنت رسیده است. به گفته پلتس، این گرید روسی هفته گذشته با پریمیوم قیمتی ۴/ ۲ دلاری برای هر بشکه نسبت به شاخص منطقه‌ای برنت مدت‌دار معامله شد که اختلافی نزدیک به ۷ دلاری با تخفیف ۵/ ۴ دلاری نسبت به این شاخص در ماه آوریل نشان می‌دهد. با این حساب، نویسنده گزارش بلومبرگ، خاویر بلاس معتقد است که نفت اورالز روسیه در هاب نفتی روتردام که مهم‌ترین مرکز پالایشی در شمال‌غرب اروپا است، با قیمت تقریبی ۴۵ دلار در هر بشکه به فروش می‌رسد که با نفت ۱۵ دلاری آوریل فاصله ۳۰ دلاری دارد.
این وضعیت برای دیگر گریدهای نفتی نیز صادق است. از عمان گرفته تا گرید اورینته در آمریکای لاتین در حال اعمال قیمت‌های بالا در بازاری هستند که هنوز حدود ۱۰ درصد کاهش تقاضا را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. به این دلیل که بخش اعظم نفتی که پالایشگاه‌ها تصفیه می‌کنند، ترش است، بالا رفتن این گریدها بر حاشیه سود آنان تاثیر منفی گذاشته است.
موضوع دیگر ساختار جدید بازار نفت است که برخی منابع و کارشناسان معتقدند از زمانی که اوپک‌پلاس تصمیم به تمدید یک‌ماهه توافق کاهش تولید گرفت، برای بازار طراحی شده است. به این معنا که عربستان و روسیه به دنبال ایجاد ساختار وارونگی (Backwardation) در بازار هستند که تا حدود زیادی به موفقیت نیز رسیده‌اند. این ساختار به معنی بالاتر بودن قیمت‌های نقدی با سررسید نزدیک نسبت به سررسیدهای دورتر است. قیمت نفت عمان برای تحویل فوری کاملا بالاتر از بهای سررسید سه ماهه آن گزارش شده است. تقویت بازار فیزیکی اوپکی‌ها را در جایگاهی قرار داده تا باخیال راحت قیمت نفتشان را بالا ببرند. برای مثال عربستان دوشنبه اعلام کرد بهای رسمی نفتش (OSP) را برای سومین ماه متوالی افزایش می‌دهد. بلومبرگ می‌گوید عربستان برای اولین بار در تاریخ، نفت سنگین عربی (Arab Heavy) را کم و بیش با قیمتی برابر نفت سبک عربی (Arab Light) می‌فروشد.
