«دنیای‌اقتصاد» وضعیت کامودیتی‌ها در نیمه اول ۲۰۲۰ را بررسی می‌کند
آوریل شکسته در بازارهای کالایی
با این حال، در دو ماه گذشته با کاهش محدودیت‌های عبور و مرور و به تبع آن افزایش تقاضا در حوزه‌های مختلف، قیمت‌ها روندی صعودی به خود گرفته‌اند. شاید بتوان گفت هیچ کالایی مانند نفت از این موضوع ضربه ندید چراکه این کامودیتی در مقطعی کوتاه در آوریل حتی به زیر صفر نزول کرد، هرچند پس از آن بخش زیادی از کاهش قیمتی را جبران کرد. از سوی دیگر، بازار فولاد و سنگ‌آهن با وجود افت قیمتی در بازه ۶ ماهه، آسیب کمتری نسبت به سایر کالاها دید چراکه کرونا در این بازار علاوه بر تخریب سمت تقاضا، بسیاری از معادن تولید سنگ‌آهن برزیل را که فولادساز است بست؛ همین موضوع موجب نزدیکی دو سوی بازار شد و قیمت‌ها را با رشد مواجه کرد.
نفت و حامل‌های انرژی
یکی از مهم‌ترین کامودیتی‌های جهان، طلای سیاه، اتفاقاتی کم‌سابقه و در مواردی بی سابقه را در ۶ ماه نخست سال ۲۰۲۰ از سر گذراند. قیمت نفت در این مدت برای دو شاخص برنت و وست تگزاس اینترمدییت به ترتیب ۸/ ۳۶ درصد و ۰۹/ ۳۵ درصد کاهش یافت. اگرچه چنین کاهشی در یک دوره ۶ ماهه عملکردی ضعیف از یک کالا را به نمایش می‌گذارد، اما نفت در برهه‌هایی وضعیتی فاجعه‌بار تجربه کرد. با ظهور کرونا و خانه‌نشینی مردم در چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت به شمار می‌رود، تقاضا برای نفت کاهش چشمگیر داشت، تا آنجا که اعضای اوپک و متحدانشان در اوپک پلاس در ماه مارس گرد هم آمدند تا تولیدشان را کاهش دهند، اما مخالفت روسیه با پیشنهاد عربستان مذاکرات را به بن‌بست کشاند و از روز بعد عربستان جنگ قیمتی را در بازار آغاز کرد. این کشور و متحدانش در عین سرایت ویروس کرونا از خاستگاهش چین به کشورهای دیگر، برای حدود یک ماه شیر نفت را باز کرده و دریایی از نفت را به بازار سرازیر کردند. کرونا و جنگ قیمتی به شدت بهای نفت را که در آن زمان کمتر کسی آن را «طلای سیاه» می‌خواند، پایین آورد. بنابراین در ماه آوریل اوپک پلاس با وساطت آمریکا به بزرگ‌ترین توافق تاریخ برای کاهش تولید ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید که از ماه بعد (مه) شروع شد و برای مدت دو ماه برنامه‌ریزی شده بود. با وجود این توافق، موجودی‌های آمریکا و کل جهان به مرز پر شدن رسیده بودند و تقاضا در آوریل حدود ۳۰میلیون بشکه در روز معادل یک‌سوم تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته بود. همین دو موضوع به علاوه برخی اتفاقات تکنیکال به سقوط تاریخی قیمت نفت خام آمریکا به منفی ۴۰ دلار بر بشکه منجر شد. این به معنای پرداخت پول هنگفتی از سوی فروشنده نفت به خریدار بود چراکه فضایی برای ذخیره آن وجود نداشت و در صورت یافتن انبار، مالک محموله نفتی مجبور به هزینه مبلغ بیشتری می‌شد. با این حال با کاهش محدودیت‌های قرنطینه در چین، اروپا و تا حدودی در آمریکا، تقاضای نفت بالا رفت، به طوری که در حال حاضر گفته می‌شود کاهش تقاضا نسبت به سال گذشته حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد است. این موضوع در کنار عملی شدن کاهش تولید اوپک پلاس و دیگر تولیدکننده‌ها به خصوص در میادین شیل آمریکا، قیمت نفت را به ثبات در محدوده ۴۰ دلاری رسانده، هرچند احتمال شیوع موج دوم کرونا بازار نفت را تهدید می‌کند. در نیمه اول سال ۲۰۲۰، اتفاقات ژئوپلیتیک مانند بروز تنش بین ایران و آمریکا و شهادت سردار قاسم سلیمانی منجر به جهش قیمت نفت برای مدت کوتاهی شد، به طوری که قیمت نفت برنت هشتم ژانویه (۱۸ دی ۱۳۹۸) به نزدیکی ۷۲ دلار بر بشکه رسید.
عمده حامل‌های انرژی همگام با نفت در ماه‌های برزخی مارس و آوریل به قعر قیمتی خود نزول کردند که ناشی از سقوط تقاضا بود زیرا کمتر کسی در کشورهای درگیر کرونا از خانه بیرون می‌رفت که سوختی مصرف شود. در این مدت نفت سفید که از آن سوخت هواپیما تولید می‌شود اولین حامل انرژی بود که ضربه دید و به گفته کارشناسان به دلیل تغییر رفتار شهروندان سراسر دنیا حتی پس از رفع احتمالی خطر کرونا، آخرین کالا در این حوزه خواهد بود که به شرایط عادی باز خواهد گشت، هرچند برخی معتقدند شاید هرگز چنین اتفاقی نیفتد. در کنار نفت سفید، بنزین در بازار آتی نایمکس آمریکا از ۱ دلار و ۶۹ سنت بر گالن به ۴۱ سنت در مارس سقوط کرد که کاهش ۷۵ درصدی را نشان می‌دهد. با این حال با رشدی که پس از آن در بنزین آتی رخ داد، میزان کاهش قیمتی از ابتدای سال به ۲۵/ ۳۰ درصد رسیده است. در این بین گازوئیل نیز با کاهش مسافرت‌های بین‌شهری سقوطی را در ماه آوریل تجربه کرد اما پس از آن بخشی از کاهش قیمت را جبران کرد.
گاز طبیعی اما روندی متفاوت از بقیه حامل‌های انرژی در پیش گرفت. در واقع گاز حتی پیش از آغاز کرونا نیز وضعیت خوبی نداشت و این ویروس فقط قیمت آن را بدتر کرد. برخلاف دیگر حامل‌ها، گاز در دو ماه گذشته نیز روندی رو به رشد به خود نگرفته و کماکان در حال افت قیمتی است چراکه مشکل بازار گاز بیش از آنکه به کرونا ربط داشته باشد به نامتوازن بودن عرضه و تقاضا در جهان مرتبط است. با وجود این، طی دو روز پایانی نیمه اول ۲۰۲۰ گاز رشد خوبی را ناشی از انتشار اخبار مثبت اقتصادی در آمریکا تجربه کرد.
کالاهای کشاورزی
شورای بین‌المللی غلات شاخصی دارد که به کمک آن می‌توان روند کلی قیمت جهانی آنها را بررسی کرد. شاخص غلات و دانه‌های روغنی (Grains and Oilseeds Index) مقیاسش را وضعیت این بازار در ژانویه سال ۲۰۰۰ قرار می‌دهد و واحد را برای آن زمان ۱۰۰ تعیین کرده است؛ بنابراین پس از آن به نسبتی که بازار به سمت بهبود یا تضعیف در قیاس با سال ۲۰۰۰ پیش رود، شاخص تغییر می‌کند. ابتدای سال جاری میلادی این شاخص روی ۱۹۸ بود اما اواسط مارس به ۱۸۱ کاهش پیدا کرد چراکه واردات کالاهای کشاورزی به شدت کاهش یافته بود. با این حال پس از آن روندی رو به رشد گرفت و در مقاطعی به ۱۹۳ نیز رسید. در حال حاضر شاخص GOI روی ۱۸۸ قرار دارد. مصرف صنعتی کالاهای کشاورزی که به‌عنوان مواد اولیه برای تولید مواد غذایی در صنایع پایین‌دستی به کار می‌روند نیز روندی مشابه با شاخص GOI طی بازه زمانی ۶ماه ابتدایی سال به خود دیدند. گندم در این مدت از ۵ دلار و ۵۸ سنت در هر بوشل به ۴ دلار و ۸۲ سنت سقوط کرده که به خوبی گویای ضعف بازار است. ذرت نیز در بازار آتی از ۳ دلار و ۸۷ سنت بر بوشل به ۳ دلار و ۱۲ سنت در ماه آوریل رسید اما در حال حاضر قیمت آن روی ۲۸/ ۳ دلار بر بوشل قرار دارد. سویا نیز از ۹ دلار و ۵۵ سنت در هر بوشل به ۲۱/ ۸ دلار در اواسط مارس رسید. قیمت این محصول پس از آن روندی صعودی به خود گرفت تا دوشنبه به ۶۱/ ۸ دلار بر بوشل ارتقا یابد.
فلزات پایه
قیمت فلزات اساسی در ۶ ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ وارد فاز نزولی شد. این کاهش بهای فلزات از سویی متاثر از کوچک شدن بازار مصرف با شیوع گسترده ویروس کرونا در دنیا و اعمال قرنطینه ابتدا در چین و سپس در سایر کشورهای دنیا بود و از طرف دیگر ناشی از پیش‌بینی بحران اقتصادی و خروج سرمایه‌ها از بازارهای اوراق و کالا بود.
چین بزرگ‌ترین بازار مصرف فلزات اساسی به‌شمار می‌رود و کنترل نسبی ویروس کرونا در این کشور مجددا افزایش تقاضا در بازارهای جهانی را رقم زد. این افزایش تقاضا رونق جدیدی به بازار وارد کرد اما از آنجا که در دوران افت مصرف، اغلب تولیدکنندگان فلزات اساسی چندان از سطح تولید خود نکاسته بودند، همچنان انبارهای بازارهای دنیا انباشته از محصول بود و همین موضوع عاملی برای کاستن از روند پرشتاب قیمت‌ها بود. خوابیدن خطوط تولید هزینه‌های جانبی را به واحدهای تولیدی وارد می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود تولیدکنندگان حتی در زمان کاهش قیمت نتوانند به راحتی سطح تولید خود را کاهش دهند.
باوجودی که قیمت فلزات اساسی ظرف دو ماه اخیر وارد فاز افزایشی شده اما همچنان بهای فعلی محصولات با نرخ‌های پیش از کرونا تفاوتی قابل توجه دارد. فلز مس در این مدت در بورس فلزات لندن تجربه کاهش بهای حداکثری ۱۶ درصدی را داشت. آلومینیوم نیز در بورس فلزات لندن در بیشترین حالت با افت ۸/ ۱۷ درصدی مواجه شد. فلز روی در میان فلزات پایه بیشترین اثر را از شیوع کرونا دید و در ۶ ماه ابتدایی سال افت حداکثر ۵/ ۱۹ درصدی را نیز تجربه کرد، هرچند ظرف دو ماه اخیر نیز وارد فاز افزایشی با شتاب مطلوبی شد. سرب نیز در این زمان در بورس فلزات لندن در بیشترین حالت کاهش ۱۶ درصدی را تجربه کرد. فلز قلع نیز در این زمان حداکثر ۱۲ درصد افت قیمتی را در بورس فلزات لندن تجربه کرد و نیکل نیز با افت حداکثری ۲/ ۱۳ درصدی در این بازار روبه‌رو شد. تمامی فلزات نام برده شده در دو ماه اخیر وارد فاز افزایشی شده و در شرایط مطلوب‌تری به لحاظ بها قرار گرفته‌اند.
حساب و کتاب متفاوت بازار فولاد و سنگ‌آهن
سنگ‌آهن ازجمله معدود بازارهایی بود که شیوع ویروس کرونا علاوه بر آنکه تقاضای آن را محدود کرد به‌سرعت روی بخش عرضه نیز تاثیرگذار شد و میزان تولید سنگ‌آهن دنیا در ۶ ماه ابتدایی سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه در سال قبل کاهش داشت، البته افت بیشتر تقاضا نسبت به عرضه در این بازار زمینه کاهش بهای این محصول در بازارهای جهانی را رقم زد اما این محصول هیچ‌گاه افتی قابل قیاس با سایر کامودیتی‌ها را تجربه نکرد.
درگیری گسترده برزیل به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ معدنی سنگ‌آهن دنیا با شیوع ویروس کرونا، همزمان با کنترل نسبی این بیماری در چین و از سرگیری فعالیت‌های اقتصادی این کشور که رشد تقاضا برای واردات سنگ‌آهن را درپی داشت عامل تقویت بازار این محصول از ماه می۲۰۲۰ شد.
البته کنترل نسبی افت تولید توسط شرکت واله (بزرگ‌ترین بهره‌بردار سنگ‌آهن برزیل) و اعلام افزایش تولید از سوی استرالیا از سرعت رشد قیمتی این محصول در بازارهای جهانی کاست، اما پیش‌بینی می‌شود که بهای این محصول در کوتاه‌مدت در سطح قیمت‌های فعلی بماند.
اگرچه شیوع کرونا توانست همانند سایر کامودیتی‌ها بازار مصرف فولاد را نیز تضعیف کند اما قیمت شمش و انواع محصولات فولادی ظرف ۶ ماه اخیر نوسانات به نسبت کمتری در قیاس با اغلب فلزات و به خصوص نفت را تجربه کردند. عدم افت قابل توجه در بهای محصولات فولادی در عین محدودیت تقاضا متاثر از بالا بودن قیمت مواد اولیه تولید فولاد یعنی سنگ‌آهن و قراضه بود.
در عین حال اجرای محدودیت‌های قرنطینه‌ای به کاهش مصرف انواع محصولات فولادی در دنیا منجر شد که همین موضوع افت تولید قراضه در دنیا و رشد بهای این محصول را درپی داشت. بهای سنگ‌آهن نیز اگرچه در نیمه ابتدایی امسال کاهش یافت اما این کاهش محدود بود. بنابراین بالا بودن قیمت مواد اولیه تولید فولاد اجازه افت قابل توجه بهای این محصول را نداد.
اتمام قرنطینه سختگیرانه در چین ظرف ۲ ماه گذشته و آغاز به‌کار فعالیت صنایع و ساخت و ساز در این کشور محرک تقاضای جهانی فولاد شد، همچنین برنامه‌های توسعه‌ای دولت این کشور به منظور جبران افت تولید ناخالص داخلی مجددا آینده روشنی را در برابر تولیدکنندگان زنجیره فولاد متصور کرده است.
