اثرات بخشنامههای خلق الساعه بر تولیدکنندگان فلزات اساسی بررسی شد
هشدارحذف از بازارهای صادراتی
این تصمیم در حالی گرفته شد که اوضاع بازار هم به دلیل تحولات کرونا در چین و همچنین سیاستهای بانک مرکزی آمریکا، به‌هم ریخته بود و قیمت فلزات و برخی مواد معدنی افت قابل‌توجهی کرد، به‌همین‌دلیل در خرداد ماه، زمزمه‌‌‌‌‌‌‌های اصلاح عوارض صادرات بیش از پیش به گوش می‌رسید، زیرا تولید و صادرات، در شرایطی که قیمت‌ها فروریخته است و تولیدکننده مجبور به پرداخت عوارض صادرات است، هیچ توجیه منطقی نداشت. انتقاد تولیدکنندگان فولاد، کار را به‌جایی رساند که اعضای مجلس هم انتقاداتی به این طرح وارد کردند. کارشناسان عنوان می‌کنند: بستن عوارض به انتهای زنجیره فولاد مساوی با دریافت عوارض از بخش‌خصوصی است و نباید بخش‌خصوصی تضعیف شود. حتی سفیر ایران در روسیه نیز اخطار داده بود، وضع عوارض بر فولاد باعث حضور پررنگ روسیه در چین شد.
حمید‌رضا رستگارپور، رئیس اتحادیه آهن، فولاد و فلزات توضیح می‌دهد: ایران دهمین کشور تولیدکننده فولاد است، این مساله نشان می‌دهد ما این امکان را داریم که حتی جزو پنج کشور یا سه کشور اصلی تولیدکننده فولاد قرار بگیریم و هم از نظر کمی و همچنین از نظر کیفی، پتانسیل رقابت‌پذیری با کشورهای مدعی در این حوزه را داشته باشیم. او ادامه می‌دهد: کشورهایی که با ما رقابت می‌کنند، امکانات زیادی دارند و بازارهای جهانی را بدون‌مشکلاتی مانند تحریم در اختیار خود دارند. رستگارپور یادآوری می‌کند: ایران با توجه به مشکلاتی که تحریم برای ما به‌وجود آورد و مانع دادوستد خارجی ما شد، برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی دقیقی نکرد. کشور روسیه اگر تحریم شد، از وضعیت ژئوپلیتیک خود استفاده کرد و به‌جز این با دامپینگ فولاد، توانست تولیدات فولادی خود را به برخی از کشورها صادر کند و بیش از آنچه که در وضعیت ثبات و حالت معمول فولاد می‌‌‌‌‌‌‌فروخت، توانست در بازارهای جهانی دیده شود. وضعیت روسیه و فروش بیشتر فولاد به ما یک درس روشن می‌دهد و آن هم این است که ما باید برای فولاد و مقاصد صادراتی فولاد خود برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی دقیق داشته باشیم.
رستگارپور اظهار می‌کند: چند سال‌پیش یک چشمانداز برای فولاد۱۴۰۴ تعیین شد. قرار بود در سال۱۴۰۴، حدود ۵۵میلیون‌تن تولید فولاد داشته باشیم. به دلیل تغییراتی که در دولت‌های مختلف رخ داد و پایبند نبودن دولتها به برنامه چشمانداز توسعه و تولید فولاد، با وجود اینکه در سال۱۴۰۱ هستیم نتوانستیم به برنامه تدوین شده برسیم.
او آمار را چنین ترسیم می‌کند: ما اکنون حدود ۳۲میلیون‌تن تولید داریم. افرادی که در تجارت خارجی فولاد ایران فعالیت دارند، افراد سابقه‌‌‌‌‌‌‌داری هستند و می‌توانستند برای دولت و سیاستگذار، نقش مشاور داشته باشند اما چنین نشد و برای بازاریابی، راغب‌کردن مشتریان جدید برای خرید فولاد و ایجاد بازارهای تازه اقدام تازه‌‌‌‌‌‌‌ای صورت نگرفت.
وی اظهار تاسف کرده و می‌گوید: به‌جز این در برخی بخشنامه‌‌‌‌‌‌‌ها به‌خصوص بخشنامه عوارض صادرات موردبحث، افراد صاحب‌نظر و موثر در فولاد ایران حذف شدند، یعنی اعلام کردند که کارخانه‌‌‌‌‌‌‌ای که فولاد تولید می‌کند، خودش هم پیگیر جزئیات صادرات خواهد بود. ما امروز می‌‌‌‌‌‌‌دانیم این مساله چقدر اشتباه بوده است. ما افرادی در تجارت خارجی داریم که چندین سال سابقه داشتند و می‌توانستند کمک کنند مشکلات با روش‌های کاربردی دیگر حل شود، اما این افراد در تصمیم‌گیری حذف شدند و بخشنامه موجب شد که نتوانند بازارهای صادراتی ایران را
حفظ کنند. رئیس اتحادیه آهن، فولاد و فلزات ادامه می‌دهد: بحث مهمی مانند عوارض صادرات باید با برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی و تحقیق اجرایی شود. ما باید کشورهای رقیب خود را در نظر بگیریم. ما حتی نتوانستیم بازارهایی را که پیش از این به‌دست آورده بودیم و با ما مرز مشترک دارند حفظ کنیم. حضور ما در این کشورها اکنون یک حضور بسیار کم‌‌‌‌‌‌‌رنگ و عادی شده است.
او با تاکید بر تدوین برنامه‌‌‌‌‌‌‌ای جامع اظهار کرد: ما باید برنامه دقیق و کاملی برای تولید و صادرات فولاد داشته باشیم که با تغییر دولتها، تغییر نکند تا به نقطه اوج برسیم. بهتر است برنامه‌‌‌‌‌‌‌ای تصویب نکنیم تا اینکه بخواهیم برنامه‌‌‌‌‌‌‌ای تدوین و تصویب کنیم اما آن را این‌گونه به زمین بزنیم. ممکن است نیاز داشته باشیم که قسمتی از برنامه را تغییر استراتژیک دهیم، اما اگر بخواهیم کل آن را بی‌‌‌‌‌‌‌اعتبار کنیم، صنعت کشور آسیب خواهد دید.
رضا شهرستانی، عضو هیاتمدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در همین‌باره اظهار می‌کند: از همان زمان که یک‌شبه تصمیم گرفته شد که عوارض صادرات وضع شود، در محافل عمومی و خصوصی هشدار دادیم که صادرات و تولید فولاد، هر دو کاهش خواهند یافت.
وی گریزی به تاثیر عوارض صادرات بر کاهش صادرات ایران می‌زند و می‌گوید: در چند ماهی که ما با مصوبه عوارض صادرات درگیر بودیم و مدام در همین‌باره نقد می‌کردیم، ۹۰۰هزار تن کاهش صادرات فولاد داشتیم.
او ابراز تاسف می‌کند: این مقدار فولاد در همین بازه زمانی قیمت بسیار خوبی هم داشت و می‌‌‌‌‌‌‌توانستیم ارزآوران خوبی برای کشور شویم اما با بخشنامههای خلقالساعه مانند بخشنامه عوارض صادراتی فولاد، راه‌‌‌‌‌‌‌های عرضه در بازارهای بین‌‌‌‌‌‌‌المللی به کلی بسته شدند. در آن زمان میانگین قیمت فولاد بیش از ۸۰۰ دلار به ازای هر‌تن رسیده بود.
عضو هیاتمدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران یادآوری می‌کند: ما نزدیک به ۷۲۰میلیون دلار از این بازار را از دست دادیم. این تنها یکی از نکات بود؛ در بخش‌های مختلف مانند مس، روی و بقیه فلزاتی که عوارض تعیین شد، دچار مشکل شدیم و بیش از ۱۲میلیارد دلار هزینه داده‌‌‌‌‌‌‌ایم.
شهرستانی ادامه می‌دهد: یکی از دلایلی که قیمت ارز در اوایل سال در کانال صعودی و افزایشی بود هم همین ازدست‌رفتن بازارهای بین‌‌‌‌‌‌‌المللی ایران است. بدتر از همه این است که نقش ایران در این مدت به‌عنوان یک تامین‌‌‌‌‌‌‌کننده، از دست رفت و این اعتبار به سختی دوباره به‌دست می‌‌‌‌‌‌‌آید.
وی می‌‌‌‌‌‌‌افزاید: صادرات نیازمند ثبات اقتصادی است، یعنی زمانی‌که ثبات در بازار از دست می‌‌‌‌‌‌‌رود، تولیدکننده دیگر راغب به صادرات نخواهد بود.
او تصریح می‌کند: نکته دیگر اینکه با چنین تصمیمی، روسیه جایگاه ما را گرفته است. ما در شرایط تحریمی بازار محدودی داشتیم و یک‌سری کشورهای خاص از ما فولاد می‌خریدند و تحریم‌ها را دور می‌‌‌‌‌‌‌زدند. روسیه هم توانست با اعمال تخفیف‌های زیاد و استفاده از کشورهایی که حاضر به خرید با شرایط تحریمی بودند، مشکلات خود را تا حدی حل کند و جایگزین ما شود، البته این عواقب ادامه‌‌‌‌‌‌‌دار هم هست.
شهرستانی یادآوری می‌کند: البته لغو مصوبه عوارض صادرات فولاد، تاثیرات مثبت خود را گذاشته اما شرکت‌ها بسیاری تولیدات خود را به داخل مرزها فرستادند و عرضه به‌شدت بالاتر از تقاضا رفت. همین موجب شد قیمت‌ها تغییر کند و تولیدکنندگان هم از تولید و توسعه صنعتی دست بکشند. ما باید بدانیم چنین تصمیماتی چه عواقبی برای کشور دارد و سعی کنیم این‌چنین، خلقالساعه، دست به تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌‌های یک‌شبه نزنیم. امسال اگر بتوانیم به میزان تولید سال‌گذشته برسیم هم شاهکار کرده‌‌‌‌‌‌‌ایم.
