مسوول صیانت از درختان شهر کیست؟

محمد میرزایی

دبیر کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران

یکی از مترقی‌ترین قوانین شهری کشور، قانون حفظ و گسترش فضای سبز است که سابقه دیرینه از سال ۱۳۵۲ دارد و در سال ۱۳۵۹ مورد بازنگری قرار گرفته و نهایتا در سال ۸۹ پس از بازنگری آیین‌نامه اجرایی آن نیز به تصویب رسید. در طول تمام این سال‌ها شاکله اصلی این قانون حفظ شده است. اهم تاکیدات این قانون که با رویکرد حفظ محیط‌زیست و صیانت از فضای سبز شهری است بر چند وظیفه اصلی استوار است: 1. شناسنامه‌دار کردن باغ‌ها و درختان شهر و تصویب آن در شورای شهر به‌عنوان سندی مورد اتکا اما تاکنون چنین سندی در شورای شهر مصوب نشده است. 2. برخورد قضایی با تخریب باغ‌ها و درختان شهر. 3. ساخت‌و‌ساز حداقلی در باغ‌های خصوصی کوچک مقیاس . 4. قرار گرفتن باغ‌های شهر در پهنه‌های حفاظت و صیانت ویژه در شهرها. با این مقدمه قصد آن دارم تا مخاطب را معطوف به شهر گردانم. امروزه تهران که باغ‌شهری در طول سالیان گذشته بوده است به جز تک‌باغ‌های معدود در شهر که آنها نیز در معرض تخریب و ساخت‌و‌ساز است چیزی از باغات آن باقی نمانده است. مطابق آخرین مطالعات ۵ هزار هکتار از باغ‌های شهر ظرف ۲۰سال اخیر مورد تخریب قرار گرفته است. اگر به واقع عزم مدیریتی در اجرای قانون فوق‌الاشاره می‌بود شهر شاهد این وضع اسفبار باغ‌ها بود؟ مطابق قانون نهادهای نظارتی اعم از شورای‌عالی معماری و شهرسازی به ریاست وزیر راه و شهرسازی، که بالاترین نهاد نظارتی طرح‌های شهری است، باید تخلفات اجرای طرح‌های شهری را که غالبا شهرداری‌ها مجری آن هستند به قوه قضائیه گزارش کند تا مطابق قانون و تاکید مکرر مقام معظم رهبری با خاطیان برخورد شود. چهار وظیفه اصلی قانون که در ابتدا مطرح شد عملا هیچ کدام توسط مدیریت شهری خاصه شهرداری تهران محقق نشده است و در این راستا جز برخوردهای موردی از طرف شورای‌عالی معماری و شهرسازی مثل مداخله این شورا در باطل کردن مجوز ساخت‌و‌ساز در باغ معنوی، برخوردی اساسی در حوزه تخلفات ساختاری تخریب باغ‌ها صورت نپذیرفته است.
از آن سو مصوبه محیرالعقول شورای شهر تهران در سال ۱۳۸۲ مرسوم به برج باغ، بنایی در شهر نهاد که باغ‌های تهران را جولانگاه ساخت‌و‌سازهای شهری کرد و از آن بدتر اینکه هم‌اکنون ساخت‌و‌ساز در باغ‌های شهر در برخی پهنه‌ها تا۲۶ طبقه هم انجام می‌شود. نگارنده قصد آن دارد با طرح این توضیحات کارشناسی این گزاره را مطرح کند که شهرداری به‌عنوان مجری و حافظ درختان و باغ‌‌های شهر و شورای‌عالی معماری و شهرسازی به‌عنوان نهاد فرادست شهرداری در این حوزه و همچنین شورای شهر تهران به‌عنوان نهاد منصوب‌‌کننده شهردار و ناظر بر عملکرد آن اگر به واقع اراده عملی برای تحقق منویات مقام معظم رهبری در خصوص حفظ محیط زیست دارند شایسته است اقدام عملی در راستای اجرای قانون حفظ و گسترش فضای سبز انجام دهند و از تحرکات هیجانی و زودگذر پس از سخنان معظم له بپرهیزند. باغ‌ها به‌عنوان ریه‌های تنفسی شهر کارکرد اکولوژیک دارند و باید مطابق قرائت قانون مورد حفاظت و صیانت قرار گیرند نه اینکه با سوداگری در پهنه‌های کار و فعالیت و مسکونی دستخوش ساخت‌و‌ساز شوند و مجری و قانون‌گذار هم سکوتی معنادار در پیش بگیرند. گذشتگان کاشته‌اند و ما بهره‌مند شدیم ما حق نداریم آیندگان را از هم‌اکنون محروم کنیم.