تثبیت کاربری باغات در تهران

گروه مسکن- هاجر شادمانی: بهانه‌ای که از یک دهه پیش، به سلاح استثنایی برای قلع و قمع گسترده باغات در شهرهای بزرگ تبدیل شده و در این سال‌ها انواع مقررات شهری مربوط به «تامین امنیت اراضی باغی در برابر ساخت‌وساز» را تحت‌الشعاع قرار داده بود، روز گذشته با تصویب یک سند در وزارت راه و شهرسازی، از عاملان باغ‌کشی سلب شد. اعضای شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور روز گذشته با تدوین سند «حفظ و تثبیت باغات محدوده تهران و سایر کلان‌شهرها»، ممنوعیت تغییر کاربری باغات باقی‌مانده در محدوده تهران و سایر کلان‌شهرها را تصویب کردند. این سند که به طور استثنایی و برخلاف غالب مصوبات شورای‌عالی شهرسازی، به امضای رئیس شورای شهر تهران و معاون شهرسازی شهرداری رسیده است، ماموریت منع تخریب باغات را به واسطه یک تکلیف مکمل، از مدیران شهر مطالبه می‌کند. براساس آنچه دبیر شورای‌عالی شهرسازی از محتوای این سند اعلام کرده، مقرر شده باغات دارای مالکیت خصوصی در شهرهای بزرگ، توسط شهرداری‌ها، تملک و به فضای سبز عمومی تبدیل شوند. در طول سال‌های اخیر به‌رغم ضوابط ظاهرا سختگیرانه‌ای که برای حفظ وضعیت زمین‌های باغی داخل شهرها در برابر تغییرکاربری وجود داشت، مدیران شهری به خاطر آنچه «مالکیت و اختیار صاحب باغ» عنوان می‌کردند به خود اجازه می‌دادند برای مساحت هر چند جزئی از یک قطعه باغ، مجوز ساخت‌و‌ساز صادر کنند.

این مجوز هم‌اکنون به «برج‌سازی در ۳۰درصد اراضی باغی مشروط به حفظ ۷۰درصد دیگر عرصه» معروف شده است که چون روند استفاده از این مجوز طی سال‌های اخیر شتاب زیادی گرفته، در شهری همچون تهران باعث تخریب حداقل ۴ هزار هکتار از باغات یعنی سطحی معادل ۱۵درصد کل محدوده پایتخت شده است. شورای‌عالی شهرسازی روز گذشته برای پایان دادن به فرآیند صدور مجوز ساخت‌و‌ساز روی اراضی باغی، در قالب سند «حفظ کاربری باغات» مصوب کرد «مالکیت» باغات خصوصی از طریق خرید این اراضی توسط شهرداری‌ها، به شهر و عموم شهروندان منتقل شود تا همچون روال قبل، مدیران شهری مجبور نباشند برای رعایت حریم مالکیت، به درخواست مالک برای ساخت و ساز، پاسخ مثبت داده و مجوز تخریب صادر کنند. بخشی از این سند تازه تصویب شده در شورای عالی شهرسازی، از چند روز پیش در شهر تهران با ابتکار عمل شهرداری و شورای شهر، شکل عملیاتی به خود گرفت. مدیریت شهری تهران در واکنش به تاکیدات اخیر مقام معظم رهبری در خصوص حفاظت از عرصه‌های سبز شهرها، طرح تملک ۱۲۰ هکتار از باغات کن در غرب پایتخت را با اعتباری در حدود ۵۰۰ میلیارد تومان، تصویب کرد. با این حال، طبق برآوردهای صورت گرفته توسط برخی مقامات شهری، در کلان‌شهر تهران برای تملک همه باغات خصوصی موجود در شهر، دست‌کم ۴ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که برای تامین چنین بودجه‌ای، باید برخی اولویت‌های شهرداری در پروژه‌های شهری به این سمت تغییر یابد. شورای عالی شهرسازی و معماری روز گذشته به دنبال تاکید هفته پیش مقام معظم رهبری نسبت به ضرورت حفظ و صیانت از باغات کشور، تشکیل جلسه داد. در شرایطی که بنا بر اظهار پیروز حناچی، دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری طی یک دهه گذشته حدود ۴ هزار هکتار از باغات پایتخت در نتیجه ساخت‌و‌سازهای بی‌ضابطه و فاقد مجوز، تخریب شده است، این شورا هم‌اکنون در حال تهیه و تدوین سندی است تا با استفاده از آن، معضل تخریب باغات به‌طور کامل متوقف شود. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در جلسه صبح دیروز شورای‌عالی شهرسازی و معماری که با حضور چند نفر از معاونان وزیر راه‌وشهرسازی، رئیس شورای شهر تهران، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران و عده‌ای از کارشناسان و مسوولان ذی‌ربط برگزار شد، ضرورت حفظ باغات و جلوگیری از تخریب آنها و همچنین تدوین و ارائه راهکارهایی موثر در این زمینه، مورد تاکید قرار گرفت. پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای‌عالی شهرسازی در این جلسه تاکید کرد: تجربه نشان می‌دهد در داخل محدوده شهرها باغات با مالکیت خصوصی در پهنه‌های بزرگ دائما در معرض خطر تخریب و نابودی قرار دارند و تنها راه حفظ و صیانت از این باغات تبدیل آنها به فضاهای سبز عمومی است. وی با بیان اینکه هر چند تملک و تبدیل این باغات به فضاهای سبز عمومی در بردارنده هزینه‌های فراوانی خواهد بود و عوارضی همچون از بین رفتن شیوه باغداری سنتی را منجر می‌شود، افزود: با این وجود شرایط به گونه‌ای است که چاره دیگری وجود ندارد و در صورتی که هر چه سریع‌تر اقدامات لازم در این زمینه به عمل نیاید، باغات و زمین‌های زراعی طی چند سال آینده به طور کامل تخریب خواهند شد.

تدوین سند نجات باغات کلان‌شهرها

دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری با اشاره به اینکه هم‌اکنون «سند حفظ کاربری باغات در داخل محدوده تهران و کلان‌شهرها» در حال تدوین و تنظیم است، گفت: این سند هسته فعالی را برای حفظ و تثبیت فضای سبز و باغات داخل و حریم شهرها به ویژه شهر تهران و کلان‌شهرها ایجاد می‌کند.

پیروز حناچی اعلام کرد: هفته گذشته با حضور تمام مسوولان و دست‌اندرکار تثبیت و برنامه‌ریزی فضاهای سبز و باغات و محیط زیست خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم و ایشان نظرات و احکامی را در این حوزه خاطرنشان کردند که روح تازه‌ای به این پیگیری‌ها دمید. دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری یادآور شد: تجربیات نشان می‌دهد با وجود همه قوانین موجود اگر باغات داخل محدوده‌ شهرها در قالب مالکیت عمومی تملک و تثبیت نشود به مرور در معرض تخریب و از بین رفتن قرار می‌گیرند و قوانین بازدارنده و حتی قوانینی که مالکیت افراد را سلب می‌کند نتوانسته کاری برای این فضاها کند. در مقابل فضاهایی که تملک و تبدیل به فضای عمومی شده دیگر باغ مانده است. وی افزود: در این راستا، ۲۶ بهمن شورای شهر تهران طرح ۲فوریتی را تصویب کرد و به شورای عالی شهرسازی پیشنهادی برای تثبیت باغ‌های کن داد که این پیشنهاد در شورای عالی شهرسازی مورد بررسی قرار گرفت و پهنه‌های R (پهنه‌های کلان مسکونی) تبدیل به پهنه G (فضای سبز) شد و مقرر شد شهرداری و دستگاه‌های متولی و ذی‌ربط تمامی تلاش خود را برای تملک این اراضی به کار ببندند.

حناچی گفت: دستگاه‌های متولی موظف شدند نهایت اهتمام خود را چه به شکل مادی و چه به شکل معنوی برای تثبیت این اراضی که پهنه‌های گسترده‌ای را شامل می‌شود به کار گیرند، مثلا محدوده‌ای که حدفاصل اتوبان همت و حکیم از آن نام می‌بریم ۱۲۰ هکتار باغات پیوسته است که تجربه نشان می‌دهد ظرف ۱۰ سال اخیر به شکل تدریجی در حال تخریب است و این روند باید متوقف شود. وی ادامه داد: بندهای دیگری نیز برای سایر دستگاه‌ها همچون قوه‌قضائیه و سازمان ثبت که پشتوانه اجرایی چنین تصمیماتی هستند تصویب شد که پیگیری خواهد شد.

تخریب ۴ هزار هکتار باغ در ۱۰ سال

دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری توضیح داد: همکاری با سازمان محیط زیست برای تهیه طرح‌های پیوست زیست‌محیطی از جمله بند‌های سند تدوینی است که البته در برنامه سوم و چهارم وجود داشت اما قدری مورد بی‌توجهی واقع شد و حالا آن را به طور جد براساس فرمایش مقام معظم رهبری تعقیب خواهیم کرد. وی درباره میزان تاثیر سند تدوینی برای حفظ باغات گفت: تجربه نشان می‌دهد مناطقی که باغات به‌رغم فشارهای زیاد تثبیت شدند دیگر هیچ تهدیدی صورت نگرفته و حفظ شده‌اند اما آنجا که بخواهیم باغات توسط بخش خصوصی و مردم برای شهر حفظ شوند طبیعی است که شاید این اتفاق مخصوصا برای پهنه‌های درشت نیفتد. معاون وزیر راه وشهرسازی افزود: در محدوده‌های کوچک هم قرار بر ۳۰ درصد بارگذاری و ۷۰ درصد تثبیت باغ بود اما عملا آن سوالی که در پایان ساخت باقی می‌ماند این بود که باغ کجاست؟ چون قرار بود ۳۰ درصد بارگذاری به شرطی باشد که ۷۰ درصد دیگر باغ تثبیت شود، خوشبختانه شورای شهر و شورای عالی شهرسازی تاکیدشان بر این است که دیگر پایان کار بدون آنکه محدوده ۷۰ درصد باغ تثبیت شده باشد صادر نشود. معاون وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: کمیته محیط زیست شورای شهر تهران گزارشی را از تخریب باغات تهران داد که ظرف نزدیک به یک دهه اخیر حدود ۴ هزار هکتار باغ در شهر تهران از بین رفته است. حناچی یادآور شد: مقایسه عکس‌های هوایی نشان می‌دهد در مدت ۱۰ سال روند تخریب باغات با سرعت بالا انجام شده، یعنی پهنه‌های گسترده فضای سبز به مرور و خرد خرد در حال تخریب هستند و چون روند تخریب خرد خرد است کسی متوجه آن نمی‌شود ولی وقتی عکس‌های هوایی ۱۰ سال با هم مقایسه می‌شود، به شدت این روند را معنادار می‌کند. دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری اظهار کرد: همچنین در شورای عالی شهرسازی در بندی خاص برای اتفاقاتی که در مناطق ۲۱ و ۲۲ شهر تهران افتاده، مقرر شده گزارشی درباره وضعیت فضای سبز و اراضی مستعد این منطقه تهیه شود.

انتقاد از برخی احکام قضایی برای تخریب باغات

رئیس شورای شهر تهران در جلسه دیروز شورای‌عالی شهرسازی و معماری با انتقاد از صدور برخی احکام قضایی برای ساخت‌و‌ساز در باغات پایتخت و زمین‌های زراعی اطراف آن گفت: رویکرد مجموعه مدیریت شهری تهران برای باغات بزرگ خریداری و تملک ۱۰۰ درصدی و تبدیل آنها به فضای سبز عمومی است که به این شیوه به طور کامل روند تخریب باغات متوقف و کنترل خواهد شد. مهدی چمران افزود: سال گذشته ما حداقل ۷ باغ بزرگ در تهران و منطقه شمیرانات را خریداری و تملک کردیم که این باغات هم‌اکنون تبدیل به فضای سبز شهری شده‌اند. وی تصریح کرد: هر چند باغات را می‌توان خریداری، تملک و تبدیل به فضای سبز عمومی کرد اما برای خانه باغ‌ها که تعداد قابل توجهی هم هستند، نمی‌توان از این راهکار استفاده کرد. چمران ادامه داد: راهکاری که هم‌اکنون مدیریت شهری تهران در رابطه با خانه باغ‌ها دنبال می‌کند شرط و الزام رعایت نسبت ۳۰ درصد ساختمان در برابر ۷۰‌درصد باغ است که صدور پایان کار هم منوط به رعایت این الزام است. وی با تاکید بر ضرورت انجام این گونه اقدامات برای حفظ و صیانت از باغات پایتخت اعلام کرد: هم اکنون شهرداری تهران در شرق پایتخت در حال پیگیری تملک و تبدیل زمین یک پادگان و همچنین فضای سبز در اختیار وزارت اطلاعات به فضای سبز عمومی است که در مجموع بالغ بر ۱۰۰۰ هکتار فضای سبز است و پیش‌بینی می‌شود این فضا برای روز سیزدهم فروردین مصادف با روز طبیعت در اختیار شهروندان قرار گیرد. رئیس شورای شهر تهران با ارائه پیشنهاد تشکیل یک کارگروه برای برقراری ارتباط جدی و موثرتر با دستگاه قضایی و قوه قضائیه به منظور ایجاد هماهنگی برای حفظ و مراقبت از باغات و زمین‌های زراعی تاکید کرد: اگر طی سال‌های اخیر حتی یک مورد از قوانین موجود در این رابطه رعایت شده بود امروز با این حجم گسترده از تخریب و نابودی باغات و زمین‌های زراعی مواجه نبودیم.

باغات دارای مالکیت خصوصی با تملک شهرداری‌ها به فضای سبز عمومی تبدیل می‌شوند