هتل پارس نخستین هتل مشهد

مشهد امروز در حال پوست اندازی است. تیغ مدرنیته آن چنان بر جان شهر فرسوده و فرتوتی مثل مشهد کشیده می‌شود که گوهر‌های با ارزش به فراموشی و به ویرانی روی می‌نهند و در عوض قارچ‌هایی سمی‌، مجتمع‌های تجاری سر بر می‌آورند. مشهد را در مقام مقایسه با شهر‌هایی مثل اصفهان و تهران می‌گوییم فقیر است، فضای سبزی در آن نیست و بافت‌های الحاقی جدید به شهر به شدت عجیب و بیمار‌ند. در مشهد بیش از هر جای دیگر نماهای ساختمان‌ها تکراری و کپی‌برداری هستند. در یک کلام ابتذالی از نظر معماری و شهری در شهر روی داده و بسیار ناتوان تر از اصفهان و تهران در حوزه احیای بافت‌های قدیمی‌عمل شده است. هتل شهر مشهد واقع در خیابان امام خمینی روبه‌روی باغ ملی واقع شده است.

این بنا در سال ۱۳۱۶ توسط یک معمار روس و به سبک روسی ساخته شده است. این هتل اولین هتل مشهد است. اولین مالک این بنا یک فرد یهودی به نام امین اف بوده است که چند سال بعد از ساخت، بنا را به آقای مجاور توسی (پدر آقای مجاور توسی ریاست کنونی هتل) می‌فروشد. در سال ۱۳۲۰ با آمدن روس‌ها به ایران این بنا به ستاد فرماندهی روس‌ها تبدیل می‌شود و متاسفانه تاکنون اقدام خاصی در جهت ثبت، حفاظت و مرمت اصولی و همچنین حریم بنا که مالکیت شخصی دارد، انجام نشده است.

از ویژگی‌های نخستین ساختمان اقامتی مختص مسافر به صورت مدرن، پذیرایی از میهمانان در قالب اسلوب غربی است که نخستین هتل مشهد به شمار می‌رود و سوابق تاریخی بسیاری را پشت سر گذارده است.

این بنا به جهت اجرای معماری ویژگی‌های خاصی دارد؛

تقارن بنا به لحاظ معماری، ابعاد و اندازه، پلان موقعیت بنا و قرار گیری آن در مسیر خیابان امام خمینی و اشراف منظر آن نسبت به خیابان و بر عکس، تزئینات به کار رفته در نمای اضلاع جانبی آن از قبیل آجرکاری و نقش برجسته‌های اجرا شده با خمیر آجر پخته و فضای زیر زمین با کاربری فعلی آن که به صورت چایخانه سنتی در آمده است. با پوشش سقف گهواره‌ای و چهار پوش و تزئینات الحاقی جدید کاشی معرق و کاشی لعاب دار منقوش در کف آن از دیگر ویژگی‌های تزئیناتی بنا هستند.

از مشخصات اثر ورودی فعلی بنا، در خیابان امام خمینی ۱۶ (کوچه ثبت) واقع است که در فعلی آن شیشه سکوریت است. ساختمان دارای دو طبقه و یک زیرزمین مجزا است. در ورودی زیرزمین چوبی و قدیمی‌و دارای دو ردیف طاق جناغی بر بالای آن است.

پس از ورود به زیر زمین، پلکانی ما را به پایین هدایت می‌کند که در وسط یک پاگرد کم عرض را شامل می‌شود. در زیرزمین فضاهایی با سقف‌های گهواره‌ای چهار پوش قرار گرفته که از سکوهایی آجری در پیرامون آنها به عنوان نشیمنگاه استفاده می‌شود. تنور قدیمی ‌در انتهای پلکان ورودی هنوز پابرجا است. در مقابل فضای سنتی فضایی جدید قرار گرفته که به تازگی ساخته شده و در قالب سنتی اجرا شده که گویا از نوسازی بخشی از زیرزمین حاصل شده است. طبقات ساختمان تماما دارای اتاق‌هایی هستند که محل اقامت مسافران بوده و فضاها ساده و فاقد تزئینات و شاخصه معماری خاصی هستند. ارتفاع اولیه اتاق‌ها چهار و نیم متر بوده ولی سقف کاذب فعلی در ارتفاع پایین‌تر با حفظ سقف قدیمی‌ اجرا شده است. بیشترین توضیحات بنای مذکور در نمای بیرونی آن است. سردر بنا نوسازی شده و تغییر کرده است. در نمای طبقه دوم پنجره‌های فلزی جایگزین شده به جای پنجره‌های چوبی قدیمی ‌قرار دارند که بر بالای هر یک از آنها تزئینات نقش برجسته سفالی با طرح‌هایی به چشم می‌خورد که دارای نقوش گیاهی و جانوری است.

دودکش‌های ستونی و ناودان های بنا فلزی همراه با تزئینات است. بنا کاملا قرینه است و ستون نماها در بین پنجره‌ها تا رخبام ادامه دارد.

در چهار گوشه بنا قاب‌های آجری با فرم‌های منحنی متقارن اجرا شده با آجرهای تراش خورده و فتیله‌ای در ارتفاعی بالاتر از بام بنا احداث شده اند و نوارهای فلزی با نقوش گیاهی در پیرامون آنها به همراه آجرچینی جناغی در متن قاب‌ها جلوه‌گری می‌کند و سقف بنا شیروانی است.

اولین بهره‌برداری از این بنا بهره برداری به صورت هتل بوده است که هم‌اکنون نیز به همین صورت از آن استفاده می‌شود و تعمیرات مختصری مانندکشی نماها و مرمت آنها صورت گرفته است.همچنین فرسودگی عایق پشت بام باعث نفوذ رطوبت به بدنه و سقف بنا شده است.