جامعه مهندسان مشاور ایران از آغاز تا کنون

جامعه مهندسان مشاور ایران به عنوان فراگیرترین تشکل فنی و حرفه‌ای کشور پس از تصویب آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور توسط هیات وزیران تحت نام جامعه مشاوران ایران در خردادماه ۱۳۵۲ تاسیس شد و فعالیت خود را آغاز کرد. جامعه مشاوران در سال ۱۳۵۸ و به دنبال انقلاب شکوهمند اسلامی به بازنگری خود پرداخت و اساسنامه جدیدی را به تصویب رساند و دوره دیگری از فعالیت را آغاز کرد که اکنون نیز ادامه دارد.

تعداد اعضای جامعه در ابتدا ۵۴ شرکت و به هنگام پیروی انقلاب ۱۵۸ عضو حقوقی بوده است که این تعداد هم اکنون به ۶۷۵ شرکت افزایش یافته است.

جامعه مهندسان مشاور ایران جمعیتی ملی، فرهنگی، فنی- حرفه‌ای و مستقل از تمام احزاب و گروه‌های سیاسی است که شرکت‌های مهندس مشاور در بخش‌خصوصی در آن گرد آمده‌اند تا ضمن ایجاد یک نظام حرفه‌ای استوار بر اصول دموکراتیک، در اعتلای حرفه خود نیز بکوشند و در راستای دستیابی به استقلال فنی و تکنولوژی پیشرفته منطبق با شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و اقتصادی کشور گام بردارند. احراز صلاحیت به عنوان بالاترین مرجع فنی- حرفه‌ای و مرجع ذی‌صلاح در مسائل حقوقی و حرفه‌ای در زمینه‌های خدمات مشاوره و همچنین دستیابی به شرایط مبتنی بر عدالت و تقوای حرفه‌ای در جهت برقراری شرایط دموکراتیک از طریق مشارکت در تصمیم‌گیری و مسوولیت‌ها با توجه به توانایی بالقوه فنی و حرفه‌ای اعضا و توزیع عادلانه دستاوردهای مادی و معنوی در واحدهای مشاوره فنی از دیگر اهداف تعریف شده به شمار می‌رود.

جامعه مهندسان مشاور ایران در سال ۱۳۷۳ به عضویت فیدیک (فدراسیون بین‌المللی مهندسان مشاور) پذیرفته شده و نماینده انحصاری این فدراسیون در ایران است.

ارکان جامعه مهندسان مشاور

ارکان جامعه مهندسان مشاور ایران علاوه بر مجمع عمومی از شورای مدیریت، هیات بازرسان، هیات داوری و هیات تجدیدنظر داوری تشکیل شده است.

شورای مدیریت «جامعه» نماینده قانونی و مظهر تشکیلات «جامعه»‌است که اداره امور آن را بر عهده دارد. شورای مدیریت از نمایندگان گروه‌های تخصصی که در مجمع عمومی و با رای کتبی انتخاب می‌شوند، تشکیل شده است. امور اجرایی جامعه از سوی شورای مدیریت و هیات رییسه انجام می‌گیرد که از نمایندگان گروه‌های تخصصی ۱۹گانه جامعه مهندسان مشاور ایران تشکیل شده است. این نهاد فنی- حرفه‌ای مشمول قانون احزاب و جمعیت‌ها است و پروانه فعالیت آن در هر دوره، از طرف وزارت کشور صادر می‌شود.

تشخیص صلاحیت مهندسان مشاور

تشخیص صلاحیت و رتبه‌بندی مهندسان مشاور کشور در واحد تشخیص صلاحیت جامعه مهندسان مشاور ایران صورت می‌گیرد، آیین‌نامه تشخیص صلاحیت مهندسان مشاور بعد از انقلاب، در دهه ۱۳۶۰ تنظیم شد و شرکت‌های جدید در قالب آن فعالیت خود را آغاز کردند و آیین‌نامه تشخیص صلاحیت کنونی در تیرماه ۱۳۸۳ از سوی هیات دولت به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ابلاغ شد که براساس آن ساختار تشکیلاتی و نحوه رتبه‌بندی شرکت‌های مهندس مشاور مورد تجدیدنظر قرار گرفت و تفاهمنامه همکاری میان «دفتر امور مشاوران سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور» و «جامعه مهندسان مشاور ایران»، به عنوان بزرگ‌‌ترین تشکل صنفی در کشور به امضا رسید سپس واحد تشخیص صلاحیت با تصویب شورای مدیریت جامعه فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. تشخیص صلاحیت شرکت‌های مهندس مشاور با مشارکت و پشتیبانی بیش از ۱۰۰نفر از کارشناسان باتجربه متشکل از مدیران باسابقه شرکت‌های مهندس مشاور عضو جامعه که در گروه‌های ۲۴گانه جامعه عضویت دارند، صورت می‌گیرد.

گروه‌های تخصصی جامعه

جامعه مهندسان مشاور ایران از ۲۴گروه تخصصی تشکیل شده است، سازه، تاسیسات ساختمان، ژئوتکنیک و مقاومت مصالح، نقشه‌برداری، ترافیک و حمل‌ونقل، مدیریت و سیستم، معماری، شهرسازی، راه و راه‌آهن، فرودگاه، بندرسازی، منابع آب، تاسیسات شهری، سدسازی، کشاورزی و دامپروری، صنایع، مهندسی نفت و گاز، خطوط انتقال نفت و گاز و معادن و زمین‌شناسی و... .

در حال حاضر از میان ۲۴ گروه تعریف‌شده، ۱۹ گروه فعال هستند و هر کدام در شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران یک نماینده دارند.

در میان گروه‌های جامعه گروه معماری با ۲۳۱عضو پرتعدادترین و گروه‌های طراحی داخلی و مخابرات با ۴عضو کم‌تعدادترین گروه‌های تخصصی جامعه به شمار می‌روند.

کمیته‌های تخصصی

اداره جامعه مهندسان مشاور ایران به عنوان یک نهاد مدنی تخصصی با ساختار ویژه‌ای صورت می‌گیرد. در واقع علاوه بر هیات رییسه، شورای مدیریت، گروه‌های تخصصی که هر یک نقش خاصی را در اداره جامعه ایفا می‌کنند، کار گروه‌های دیگری نیز در جامعه وجود دارند که در زمینه‌های مختلف از جمله تدوین آیین‌نامه‌ها و تهیه پیشنهادها برای ارائه به نهادهای دولتی فعالیت می‌نمایند.

کمیته‌های فعال جامعه شامل کمیته عضویت، کمیته انتشارات، کمیته حق‌الزحمه، کمیته آموزش، کمیته طبقه‌بندی مشاغل، کمیته بیمه و مالیات، کمیته فیدیک، کمیته فناوری اطلاعات، کمیته شورای اخلاق حرفه‌ای، کمیته آیین‌نامه ارجاع کار، کمیته آیین‌نامه ارزشیابی، کمیته پیگیری مطالبات اعضا، کمیته مدیریت طرح، کمیته بازدیدها و مراسم، کمیته تشخیص صلاحیت و کمیته راهبری سایت هستند.

نمایندگی‌های استانی

با گسترش جامعه مهندسان مشاور ایران که موجب ایجاد مزیت برای شرکت‌های عضو جامعه در پایتخت شد، ضرورت این امر برای شرکت‌های مستقر در استان‌ها بیش از پیش رخ نمود از این رو با مشارکت شرکت‌های استانی، تاکنون ۱۴ نمایندگی در استان‌های گیلان، فارس، اصفهان، یزد، آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل، کردستان، خراسان، خوزستان، کرمانشاه، کرمان و مازندران تاسیس شده و این امیدواری وجود دارد که گسترش این دفاتر استانی بتواند در راستای اهداف جامعه مهندسان مشاور به ارتقای کمی و کیفی حرفه مهندس مشاور بپردازند.

گروه‌های تخصصی مرتبط با ساختمان

هر چند تمامی گروه‌هایی که جامعه مهندسان مشاور را شکل داده‌اند هر یک به نوعی در ساخت‌وسازهای کلانی که در کشور صورت می‌گیرد نقش ویژه‌ای ایفا می‌کنند، اما گروه‌های معماری، شهرسازی و تاسیسات ساختمان به شکل خاص در حوزه ساختمان فعالند و این گروه‌ها برای ارتقای کیفی اجرای پروژه‌های ساختمانی برنامه‌های مدون و کارشناسی شده‌ای را سازماندهی کرده‌اند، زیرا رسالت جامعه مهندسان مشاور ایران ارتقای سطح مهندسی و به روز کردن و کاربردی کردن تکنولوژی‌های جدید در سطح کشور است لذا هیات رییسه و دست‌اندرکاران جامعه همواره در تلاش بوده‌اند تا با تحت پوشش قرار دادن کلیه رشته‌های تخصصی در صنعت ساختمان بتوانند رسالت اصلی خویش را به نحو احسن به انجام برسانند.

گروه معماری

گروه معماری جامعه مهندسان مشاور ایران یکی از گروه‌های پر اهمیت در جامعه است که در حال حاضر با بیش از ۲۳۱عضو، بزرگترین گروه جامعه به شمار می روند. طراحی پروژه‌های معماری پیش از انقلاب یکی از معدود تخصص‌های مهندسی بود که به صورت کامل توسط کارشناسان و مهندسان مشاور ایرانی انجام می‌شد در حالی که اغلب پروژه‌های مربوط به سایر تخصص‌های مهندسی مشاور توسط مشاوران خارجی و یا با همکاری آنها انجام می‌شد. گروه معماری به طور مستمر با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی جهت اصلاح مواد آیین‌نامه‌های این حرفه ارتباط دارند و از سوی دیگر نمایندگان گروه در کمیته اصلاح اساسنامه نظام مهندسی، در وزارت مسکن و شهرسازی و در کمیته‌های کاری ناشی از تعامل با وزارت مسکن با هدف تغییر و اصلاح ضوابط در تخصص‌های معماری و شهرسازی فعال بوده‌اند. رسیدگی به پرونده‌های اختلاف بین مشاوران، کارفرمایان و پیمانکاران از دیگر فعالیت‌های گروه معماری است.

اصلاح قوانین و مقررات ساخت و ساز

از آنجایی که بسیاری از نابسامانی‌های حوزه ساخت و‌ساز شهری و اغتشاش در کالبد شهری ناشی از آیین‌نامه‌ها، قوانین و مقرراتی است که با نیازها و مقتضیات عمرانی جدید هماهنگ نیستند از این رو باید یک بازنگری جدید در حوزه قوانین ساخت و ساز شهری شامل نحوه استفاده بهینه از زمین، تقسیم تراکم در طبقات و ... صورت گیرد. لذا گروه معماری در حال تشکیل یک کمیته کارشناسی با پیشنهاداتی مشخص جهت اصلاح قوانین و مقررات شهری است.

ارتقای فرهنگ عمومی معماری

با توجه به این که ارتقای فرهنگ عمومی معماری در میان مردم، بیشترین تاثیرات را در ارتقای کیفیت ساخت‌و ساز شهری دارد، از این رو گروه معماری تلاش می‌کند توجه شهروندان را به مولفه‌های اصلی فرهنگ معماری جلب کند و از آن جا که دستیابی به این مهم بدون همکاری دولت امکان‌پذیر نیست، لذا بهبود تعامل با دولت به عنوان بزرگ‌ترین کارفرمای مهندسان مشاور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

هر چند گسترش روابط با سازمان‌های بین‌المللی دست‌اندرکار خدمات مهندسی شامل فیدیک، بانک جهانی و ارگان‌های مرتبط با سازمان ملل نیز اولویت ویژه‌ای دارد.

گروه شهرسازی

گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران از ابتدا تاکنون همواره با درک ضرورت همکاری و همبستگی با سایر مهندسان مشاور، از دو منظر به تشکل حرفه‌ای نگریسته و برای آن کوشیده است.

اول تقویت همبستگی مهندسان مشاور به عنوان سازمانی غیردولتی (N.G.O). دوم، احراز جایگاه شایسته در نظام توسعه عمرانی کشور که در این زمینه تلاش‌های گروه برای ارتباط و تعامل با سازمان‌های دولتی و تصمیم‌گیر در زمینه‌های عمومی فنی و اجرایی کشور و در زمینه تخصصی ارتباط با سازمان‌های مسوول توسعه جغرافیایی (منطقه‌ای و ناحیه‌ای) و شهری به جد کوشا بوده است. در ارتباط با زمینه عمومی، ارتباط و مشاوره با مجلس شورای اسلامی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در تنظیم برنامه‌های (پنج‌ساله) توسعه کشور، بهبود وضعیت نظام فنی و اجرایی به ویژه نقش مهندسان مشاور در آن از این جمله بوده است.

همکاری گسترده با وزارت مسکن و شهرسازی در زمینه‌های تخصصی برای بهبود نظام برنامه‌ریزی و طراحی توسعه جغرافیایی و شهری، اصلاح فرآیندهای تهیه تصویب و مدیریت اجرای طرح‌های توسعه را نیز در این راستا می‌توان نام برد.

شورای گروه شهرسازی ضمن هماهنگی و همکاری با سایر انجمن‌های صنفی - حرفه‌ای در زمینه شهرسازی علاوه بر اقدامات نظری و تئوریک تلاش‌های جدی در تشکیل کمیته‌های مشترک همکاری با سازمان‌های عمومی و دولتی برای اصلاح نظام برنامه‌ریزی و توسعه مشارکت مهندسان مشاور در تصمیم‌گیری برای اصلاح نظام و چگونگی تهیه طرح‌ها و برنامه مورد نیاز کشور ارجاع و توزیع عادلانه کار بین مهندسان مشاور کرده است.

گروه تهران

تشکیل گروه تهران در سال ۷۷ از ابتکارات گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران بود که با همکاری انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز صورت گرفت و طی سه سال تلاش و مذاکره با شهرداری تهران در پایان سال ۸۰ منجر به تصمیم‌گیری و تشکیل کمیته مشترک شهرداری تهران و وزارت مسکن و شهرسازی برای بازنگری در طرح‌های تفصیلی و طرح جامع تهران شد.

این تلاش که بخش اعظم مهندسان مشاور شهرساز را در بر گرفت علاوه بر بهنگام سازی اهداف راهبردها و طرح‌های توسعه تهران به تقویت جایگاه و سازماندهی مهندسان مشاور در نظام توسعه شهری کشور کمک شایانی نموده است.

گروه تاسیسات ساختمان

براساس تعاریف، گروه تخصصی تاسیسات ساختمان (تاسیسات برق و مکانیک) در مورد مسائل و مشکلات بی‌شمار مهندسی مکانیک برق و تا حدودی الکترونیک و ابزار دقیق پروژه‌های کشور فعالیت می‌کند. هر چند هنوز این مسوولیت در کشور ما به طور بایسته و شایسته عمومی و الزامی نشده است، لیکن اهمیت وجود چنین گروه تخصصی در بخش‌هایی از ساختار مهندسی به ویژه در مقوله ساخت و سازها تا حدودی مشخص و مقبول واقع شده است. در اهمیت این گروه تخصصی، کافی است بدانیم که لااقل ۳۵ تا ۴۰درصد از مجموعه هزینه‌ها، صرف‌وقت و انرژی خدمات و اقدامات اجرایی و انتظارات بهره‌برداری در کل مقوله ساخت‌وسازها در انواع پروژه‌ها، مستقیم یا غیرمستقیم به تعاریف و موجودیت همین تخصص‌ها مربوط می‌شود.

در سال‌های اخیر با توجه به گستردگی فعالیت جامعه مهندسان مشاور ایران درخواست تهیه دستورالعمل‌های فنی آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان و صنعت از جامعه مهندسان مشاور ایران افزایش یافته و گروه‌های تخصصی جامعه را در این زمینه به کمک طلبیده‌اند. در واقع طیف وسیعی از خدمات آن بر دوش شورا و اعضای این گروه قرار گرفته است. به عنوان مثال دستورالعمل‌های راهبردی و جزئیات اجرایی تاسیسات برقی و مکانیکی ارائه شده توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور از سوی گروه تاسیسات بررسی و مورد اظهارنظر قرار گرفته است.

همچنین مقررات ملی ساختمان ارائه شده توسط وزارت مسکن و شهرسازی و آیین‌نامه مقررات ملی ساختمان در وزارت مسکن و شهرسازی با همفکری گروه تاسیسات ساختمان جامعه مهندسان مشاور ایران تدوین شده است.