معبد چغازنبیل با قدمتی بیش از ۳۳۰۰سال
یکی از کهن‌ترین این آثار که با آن قدمت معماری بشر سنجیده شده است «معبدچغازنبیل» شوش است.
زیگورات در 45 کیلومتری شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه واقع است «چغازنبیل» واژه‌ای محلی که به معنای زنبیل واژگون است و همچنین زیگورات در زبان عیلامی به معنای نیایشگاه یا معبد است. این مکان نزد باستانشناسان به «دور اونتاش» معروف است که به معنای شهر اونتاش است. دستور ساخت این شهر مذهبی توسط اونتاش گال داده شده است که یکی از پادشاهان عیلامی، به سال 1250 پیش از میلاد بوده است، بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده است و مرتفع‌ترین بخش آن است.
بلندی اولیه این بنا 52 متر در قالب 5طبقه بوده است. امروز ارتفاع آن 25متر و تنها 2طبقه و نیم از آن باقیمانده است. این معبد دو تن از خدایان بزرگ عیلامی یعنی به «اینشوشیناک» و «تپیریشا» تعلق دارد. این بنا معبدی مذهبی برای نیایش بوده و به یاد «اینشوشیناک» خدای شهر شوش ساخته شده است. میسر دستیابی به چغازنبیل از طریق جاده اهواز به شوش است. اما مکان دقیق آن بین شوشتر و شوش در کنار رود دز قرار دارد و این خود حکایت از این دارد که در زمان ساخت زیگورات شهرهای شوش و شوشتر هر دو وجود داشته‌اند. این نیایشگاه در حمله سپاه خونریز «آشور بانیپال» به همراه تمدن عیلامی ویران شد تا آنکه با تلاش هخامنشیان و برای کاخ‌های زمستانی به عنوان پایتخت، بار دیگر رونق گذشته خود را به دست آورد و تا اوایل تسلط اعراب همچنان رونق داشت. این معبد 45درجه به سمت شمال‌شرق منحرف شده است.
بنای این معبد عظیم به شکل زیگورات و دارای چند طبقه است. قاعده آن مربعی به ضلع ۱۰۵ متر و ارتفاع اصلی آن ۵۲متر است. طبقات این معبد برخلاف تمامی زیگورات‌های بین‌النهرین بر روی همدیگر ساخته نشده است، بلکه هر طبقه مستقل از سطح زمین به بالا احداث شده است، به غیر از طبقه اول و پنجم تمامی طبقات از خشت پر شده‌اند.
از آثار بی‌نظیر معبد چغازنبیل می‌توان به آجرهای آن اشاره کرد که روی بیشتر آنها با خطوط میخی و عیلامی به نام و نسب پادشاه سازنده بنا اشاره شده و مشخص کرده که این بنا چگونه و برای چه هدفی ساخته شده است. در سطح آجر فرش محوطه چغازنبیل نیز بیش از 4ردپای انسان یافت شده که گمان می‌رود به کودکان تعلق دارد، چندین جای پای حیوانات از نژاد گربه‌سانان نیز وجود دارد چرا که مردمان 3200 سال پیش خشت‌ها را در کنار دریا و در معرض نور خورشید خشک می‌کردند. به گفته کارشناسان قدیمی‌ترین ردپای انسان یافت شده در جهان در معبد چغازنبیل است.
قرن‌های متمادی این بنا در زیر خاک به شکل زنبیلی واژگون مدفون بود تا اینکه به دست «رومن گیرشمن» فرانسوی از آن خاکبرداری شد، گرچه خاکبرداری از این بنای محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تکمیل دانش دنیا نسبت به پیشینه باستانی ایرانیان گردید، اما پس از گذشت حدود ۵۰سال از این کشف دست عوامل فرساینده طبیعی و بی‌دفاع گذاشتن این بنا در برابر آنها آسیب‌های فراوانی را به این بنای خشتی- گلی وارد کرده و باقیمانده طبقات بالایی را نیز دچار فرسایش شدید کرده است.
این مکان تاریخی در اجلاس کمیته میراث جهانی که در سال 1979 در مصر برگزار شد به همراه تخت‌جمشید و نقش جهان به عنوان نخستین آثار ایرانی در فهرست جهانی یونسکو جای گرفت.
ارسال نظر