برج قبا در جنوب شرقی چهارراه طالقانی کرج نخستین برجی است که می‌توان گفت نماد هویت ایرانی محسوب می‌شود. نمای برج قبا از طرح لباس زن قشقایی الهام گرفته شده. پیش از این شاید تنها استفاده از طاق ضربی‌ها نماد معماری ایران به حساب می‌آمد، اما معمار این برج تصمیم گرفت الگوی دیگری برای پیوند معماری و هنر ایرانی پیدا کند، الگویی مبتنی بر عناصر عمودی.

محمود نجاری سی‌سی، مدرس دانشگاه هنر و معمار برج قبا از تولد این ایده می‌گوید:« این برج قرار بود برجی کاملا مدرن باشد. چرا که در بهترین نقطه کرج به لحاظ تجاری واقع شده است.»طراحی برجی مدرن با ویژگی‌های ایرانی برای وی که به احیای هویت ایرانی در شهرها می‌اندیشید، ابتدا دشوار می‌نمود. به ویژه آن که ساختمان بلند مرتبه در معماری ایرانی جایگاه تاریخی ندارد. یکی از بلندترین آثار معماری سنتی ایران کاخ عالی قاپوست که بیش از ۶ طبقه ندارد.

«کرج به عنوان شهری که منطقه‌ای ییلاقی به حساب می‌آید، همواره تداعی کننده باغشهر بوده. به همین دلیل شاید عنصر فضای سبز بتواند عنصر غالبی در هویت بخشی به طرح‌های معماری در کرج باشد. اما در این مورد خاص عناصر دیگری مد نظرم بود. در نتیجه فکر کردم شاید بتوانم از معماری ایران وام بگیرم. یعنی موضوع را به عنوان یک پروژه ملی ببینم. پروژه‌ای که از تکنولوژی روز دنیا استفاده می‌کند و کاملا مدرن است. اما سیمای آن شبیه ساختمان‌های غربی نیست.»به اعتقاد «سی‌سی» نماد معماری ایران فقط این نیست که از صورت ظاهری آثار قدیمی‌به شکل کپی برداری در پروژه جدید استفاده شود.وی افزود: «اگر در گذشته از طاق قوسی در بناهای بزرگ زده می‌شد، به خاطر این بود که بنا بتواند بار سازه را تحمل کند. بنابراین قوس متعلق به زمان خودش بود و نمی‌توانیم قوس را با مصالح جدید به بنا دیکته کنیم».

سی‌سی معتقد است پیروی از این شیوه در معماری به بهانه حفظ هویت ایرانی غلط است. چه، ظاهر و باطن کار با هم همخوانی ندارد.

وی در خصوص طراحی برج اظهار داشت: «عکس‌های متعددی دیدم. از معماری ایرانی گرفته تا هنر ایرانی. در این میان یک عکس توجه مرا جلب کرد. عکسی که تعدادی زن قشقایی را در حالت پایکوبی سنتی نشان می‌داد.

وقتی این عکس را دیدم، ناخودآگاه این زن‌ها را ذهنم به شکل یک ساختمان تجسم کرد. به نظر آمد این طرح به خاطر این که ریشه در هویت ایرانی دارد در نگاه هر ایرانی زیباست. چه ما با جز‌ءجزء این تصویر در ضمیر ناخودآگاه خود آشنا هستیم. بنابراین تناسبات و رنگ بندی لباس زن قشقایی دستمایه طراحی من در این مجموعه شد.»

...و قبا متولد شد

قبا ۱۵ طبقه است با ۲ طبقه زیر زمین. هنوز پوسته اصلی خود را بر تن نکرده. تمام ۱۷ طبقه اجرا شده و چند ماه آینده لباس زن قشقایی این برج را زینت می‌بخشد.

به گفته وی، به منظور اینکه تناسبات لباس زن قشقایی نشان داده شود، حجمی‌در بالا به شکل کروی شکل طراحی شد.

این بخش نه تنها به لحاظ فرم بلکه به لحاظ کارکردی نیز با بقیه بنا متفاوت است. این بخش از بنا برای ساخت رستوران استفاده شده است. نوع طراحی گنبد کروی، نور رستوران را نیز تامین می‌کند. ایجاد تضاد بین دو بخش کناری و میانی برج به شکلی که لباس را تصویر کند، از نکات دیگری است که در طراحی برج لحاظ شده است.

«در فضاهای کناری از ترکیب ورق سیاه کامپوزیت و عناصر عمودی آلومینیومی‌پنجره برای نمای کار استفاده کردیم که در مقابل براقی و شفافیت ورق نقره‌ای کامپوزیت در نمای روی ساختمان نوعی تضاد ایجاد کند و زمینه لباس را تداعی کند. بالا تنه لباس هم با شیشه اجرا می‌شود تا از بقیه بنا تفکیک شود.»سی‌‌سی در خصوص دلیل استفاده از شیشه‌های دو جداره گفت: این امر به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی صورت گرفت. تمام شیشه‌های جداره بیرونی ساختمان «سکوریت» است که در موقع زلزله پودر می‌شود و هیچ آسیبی به عابران خیابان نمی‌رساند. شیشه‌های جداره داخلی نیز «لامینت» است.

(مانند شیشه خودرو) لای دو لایه این شیشه یک صفحه پلاستیکی وجود دارد. در نتیجه وقتی بشکند تکه‌های آن نمی‌ریزد. به گفته «سی‌سی» تمام سازه این برج توسط یک دانشگاه آمریکایی تاییدیه علمی می‌گیرد. این دانشگاه به لحاظ لرزه‌ای تمام جوش‌ها را تایید می‌کند. وی افزود: «تمام بخش‌ها با وسواس و دقت بالا انجام می‌شود، تا این نماد بنای بلند مرتبه با تاکید به هویت ایرانی و با مقیاس‌های کشیده که برای نخستین بار در کرج اجرا می‌شود، یک ساختمان خاص باشد.»

بناهای اطراف این منطقه هیچ تصویری از نمایی واحد در سیمای شهر را القا نمی‌کند. نمی‌دانم اگر «قبا» این منطقه را آذین کند، می‌تواند با بناهای اطراف وارد گفت‌وگو شود.

پایگاه اطلاع‌رسانی شهرسازی و معماری