گروه مسکن- تاریخچه گسترش شهری چون تهران که امروز تکیه بر جای شوش، هگمتانه، پاسارگاد و اصفهان زده است، خواندنی است. این شهر تا دوره صفویه اهمیت چندانی نداشته است. با مستنداتی که به دست آمده به نظر جالب می‌رسد. شهر تهران حتی در سده سوم هجری قمری هم محل زندگی مردمان دوره اسلامی بوده و از طرفی هم بازارهای تجاری و محل آمد و شد تجار کشورهای حوزه خلیج فارس بوده و در ادامه مطلب سیر تحول تاریخ تهران از دوران صفویه به بعد در واقع چگونگی رشد پایتخت امروزی ایران از دل تاریخ چند هزار ساله ایران تا به امروز را بیان می‌کند. تهران صفوی

آبادانی و رونق تهران از زمان پادشاهان صفوی آغاز شد. چون نیای بزرگ صفویان به نام سید حمزه در شهر ری مدفون بوده و هم به جهت وجود باغ‌های وسیع، آب گوارا و چنارهای بلند، شاهان صفوی هر چند یک بار به آنجا روی می‌آوردند. به این ترتیب تهران مورد توجه پادشاهان صفوی به ویژه شاه طهماسب اول واقع شد. وی دستور ساخت بارویی به دور شهر را داد که دارای ۴دروازه و ۱۱۴برج به تعداد سوره‌های قرآن بود و برای بنای حصار شهر از دو منطقه داخل شهر خاکبرداری انجام شد که بعدها این دو منطقه به چاله حصار و چاله میدان معروف شدند. محله‌های عمده درون حصار شامل بازار، عودلاجان، سنگلج، ارگ، چاله میدان، چاله حصار بود و فضای بیرون از حصار شامل باغ‌ها و کشتزارهای پهناوری بوده که امروزه به محدوده‌های شهر تهران بدل شده است. پس از استقرار خاندان صفوی در قزوین و سپس در اصفهان، تهران از رشد و گسترش باز ماند و در روزگار واپسین پادشاهان صفوی در برخی اوقات تهران مقر موقتی دربار شد و حتی شاه سلیمان در آنجا کاخی بنا نهاد.

تهران قاجاری

در طی جنگ و کشاکش میان خان قاجار و کریمخان، لشگر قاجار، تارومار شد و کریمخان با لشگر خویش وارد تهران شد. ظاهرا قصد وی آن بود که تهران را پایتخت خویش کند و به آن سبب ساختمان دیوانی را در آنجا بنا نهاد و به فرمان او برج و باروی شهر تعمیر و ارگ سلطنتی نیز بازسازی شد. در روزگار قاجار، تهران گسترش زیادی یافت و ساخت‌و‌سازهای فراوانی در آن انجام گرفت و در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه، محلات تازه و ساختمان‌های چندی در تهران ایجاد شد که از آن جمله مسجد امام خمینی (شاه سابق)، مسجد سید عزیز‌ا...، مدرسه هروی، قصر قاجار، باغ نگارستان و لاله‌زار را می‌توان نام برد. همچنین طول باروی شهر به ۵/۷کیلومتر افزایش یافت و با ۶دروازه به بیرون از شهر متصل می‌شد. در زمان محمدشاه قاجار گسترش و رونق تهران همچنان ادامه یافت و دو کوی تازه، یکی به نام عباس‌آباد و دیگری به نام محمدیه به محلات تهران افزوده گشت و آب رودخانه کرج به نام نهر کرج به تهران انتقال یافت که آب روان میان

بلوار کشاورز یادگار همان زمان است. در آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه، به دلیل افزایش جمعیت، دیگر فضایی برای ساخت و ساز درون حصار قدیمی باقی نمانده بود.

بنابراین ایجاد محلات در بیرون از حصار قدیمی آغاز شد که از آن جمله کاخ‌های شاهی، کوشک‌های اعیانی، سفارتخانه‌ها و منازل خارجیان بوده که در بیرون از حصار ساخته شد. به کوشش اصلاح‌گر بزرگ ایران، امیرکبیر، نهادهای چندی از جمله دارالفنون، بازار امیر، بازار کفاش‌ها و سرای امیر پدید آمد.

تهران پهلوی

بی‌گمان دگرگونی‌های بنیادین در تهران از سال ۱۳۰۰ به بعد ایجاد شده است که به دوره‌های کاملا متفاوتی تقسیم می‌شود، طی سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ آن خندق‌ها و دروازه‌ها از بین رفت و شهر از چهار جهت رو به گسترش نهاد. همچنین احداث ساختمان‌ها و تاسیسات بانک ملی، وزارت امور خارجه، شهربانی کل کشور، ایستگاه راه‌آهن، دانشگاه تهران و ایستگاه فرستنده رادیو تهران، باشگاه افسران و چند بیمارستان ، مربوط به این دوره می‌باشد. در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ شهر تهران به سرعت توسعه یافت و ساختمان‌ها و شهرک‌ها و باغ راه‌های تازه‌ای ساخته شد و جمعیت شهر بر پایه آمار سال ۱۳۵۵ به حدود ۵/۴میلیون نفر رسید.

تهران پس از انقلاب

همزمان با تحولات انقلاب اسلامی که به تغییر نظام سیاسی کشور انجامید تغییرات چشمگیری در همه ابعاد جامعه به وقوع پیوست. گسترش تهران در طی این سال‌ها مربوط به عوامل متعددی از جمله وقوع جنگ تحمیلی و افزایش مهاجرت به تهران، تمرکز امکانات آموزشی و بهداشتی، درمانی و رفاهی در تهران است که موجبات گسترش بی‌رویه جمعیت در این شهر شده است. بر پایه آمار رسمی هم‌ اینک حدود ۷۳۹بوستان فعال در تهران وجود دارد که بیش از ۱۲میلیون مترمربع از سطح تهران را اشغال کرده است. بیش از ۷۱فرهنگسرا و خانه فرهنگ و همچنین ۳۳موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند.