اگر بتن دستی حذف شود - ۲۴ دی ۸۸

علی اصغر کیهانی

بخش آخر

در سال‌های اخیر چند ده هزار خبر و گزارش درباره آلایندگی اتومبیل‌ها در شهر تهران چاپ شده است، اما درباره کارخانه سیمانی که چسبیده به شهر تهران، به تنهایی ۲برابر اتومبیل‌های در حال حرکت در این شهر گاز گلخانه‌ای تولید می‌کند صحبتی به میان نمی‌آید. مساله وقتی فاجعه بار می‌شود که سرنوشت سیمان تولید شده با این حجم از آلایندگی را در مرحله مصرف دنبال کنیم. یکی از کاربردهای سیمان در کشور ما و همه کشورها تولید قطعات بتنی برای مبلمان و تاسیسات شهری است. انواع جداول و کف‌پوش‌های بتنی. در فرآیند نصب هر متر طول جدول بتنی، ۶۰ کیلوگرم سیمان مصرف می‌شود. این یعنی تولید و انتشار۶۰ کیلوگرم گاز گلخانه‌ای در محیط زیست. اگر این جداول به‌صورت استاندارد تولید شوند، می‌توانند عمر مفیدی بیش از یکصد سال داشته باشند، اما بی‌توجهی به کیفیت جداول بتنی، باعث شده است که هر ۳ سال یک بار جداول خیابان‌ها را که به‌خاطر یخ زدگی از بین می روند تعویض کنیم. یعنی هر سه سال یک بار ۶۰ کیلوگرم سیمان را دور می‌ریزیم. البته خود همین دور ریختن یعنی تبدیل حاشیه شهرها به گورستان نخاله‌های ساختمانی. این عمل وقتی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم همه ساله بیش از ۵۰ میلیون متر طول جداول بتنی در ایران نصب می‌شوند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که یک درخت معمولی در طول سال بین ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم دی اکسید کربن را از محیط جذب می‌کند. به بیان ساده‌تر، هر متر جدول بتنی که از بین می‌رود، حاصل زحمات ۳ درخت متوسط را در سال از دست می‌دهیم. مصرف غلط سیمان فقط در جداول بتنی اتفاق نمی‌افتد. در سایر بخش‌های مصرف سیمان نیز، وضع به همین شکل است. در کشور ما برای رسیدن به مقاومت مشخص از بتن، به‌خاطر نداشتن دانش فنی از سیمان بیشتری استفاده می‌کنیم. یعنی ضریب بهره‌وری از سیمان بسیار پایین است. موضوعی که می‌توان با مدیریت و برنامه‌ریزی و ارتقای دانش فنی و نوسازی ماشین‌آلات خطوط تولید و با رعایت استانداردها بیش از ۴۵ درصد در مصرف سیمان صرفه‌جویی کرد. به عبارت دیگر ۲۰ میلیون تن از سیمان تولیدی در کشور ما بیش از نیاز به مصرف می‌رسد.

۲۰ میلیون تن سیمان، یعنی ۲۰ میلیون تن انواع گازهای گلخانه‌ای. البته در سال‌های اخیر به مصارف سیمان در بخش ساختمان‌سازی توجه زیادی شده است، اما این توجه نه به خاطر آثار زیست محیطی تولید و مصرف سیمان، بلکه به‌خاطر ترس از زلزله و خرابی‌های آن بوده است. زلزله ۲۶ دسامبر ۲۰۰۶ که در شهر تاریخی بم باعث تلفات ۳۵هزار نفری شد، زنگ‌های خطر را برای همه به صدا درآورد. این زلزله که شدت آن ۲/۶ در مقیاس ریشتر گزارش شد، همه شهر را ویران کرد و در این خرابی ساختمان‌های نوساز و قدیمی به یک اندازه تلفات داشتند.

بررسی‌های گوناگون مهندسین و پژوهشگران نشان داد که سیمان و بتن و فولاد، چنانچه به‌صورت استاندارد تولید و به مصرف نرسند، کمک چندانی به مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله نمی‌کنند. به همین خاطر دولت در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد که در همه ساخت و سازهای کشور باید از مصالح ساختمانی استاندارد استفاده شود و تولیدکنندگانی که نتوانند کیفیت تولیدات خود را به حد استاندارد برسانند باید تعطیل شوند.

این موضوع در شرایطی که دولت درگیر بسیاری از مشکلات اصلاح یارانه‌های انرژی است نشان می‌دهد که مقاوم‌سازی برای دولت اهمیتی بیش از گذشته دارد. در زلزله شهرستان بم، برابر آمارهای ارائه شده تاکنون ۵/۱ میلیارد دلار برای بازسازی یک شهر کوچک هزینه شده است، حال اگر زلزله‌ای در یکی از شهرهای بزرگ رخ دهد، ابعاد فاجعه غیرقابل تصور خواهد بود. مردم نیز به اهمیت استاندارد پی برده‌اند و این سرآغاز تحولی بزرگ در صنعت ساختمان‌سازی در ایران خواهد بود. شاید تا سال‌های پیش فقط در ساختمان‌های مهم دولتی یا پروژه‌های بزرگ شهرسازی زمینه‌های مصرف مصالح استاندارد فراهم بود، اما امروزه با گسترش روزافزون تولیدکنندگان مصالح ساختمانی استاندارد شاهد آن هستیم که در همه ساخت و سازها از مصالح استاندارد استفاده می‌کنند و این یعنی اصلاح الگوی مصرف و قطعا اگر آیین‌نامه اجرای مصرف مصالح ساختمانی استاندارد که به شماره ۱۲۲۰۶۷-۴۱مورخ ۷/۸/۸۷ با کمک موسسه استاندارد در کمیته فنی تهیه و ابلاغ شده اجرایی گردد به نتیجه مطلوب خواهیم رسید.

AliAsqarkeihani@yahoo.com