توصیه‌های یک کارشناس شهری از تجربه شهرهای توسعه یافته:
کنترل جمعیت و محدودیت در بلند مرتبه‌سازی به صلاح تهران نیست
گروه مسکن – در حالی که سیاست دولت از یکسو و مدیریت شهری تهران از سوی دیگر در جهت محدود کردن جمعیت و مساحت جغرافیایی شهر تهران تنظیم شده، اما کارنامه اداره کلانشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی نشان می‌دهد اتکا به چنین سیاستی در عمل جز شکست نتیجه‌دیگری نخواهد داد.
تهران کوتوله‌ترین کلان‌شهرجهان است، چون فقط دو درصد ساختمان‌ها در این کلانشهر بلندتر از ۹ طبقه است
گروه مسکن - در حالی که سیاست دولت از یکسو و مدیریت شهری تهران از سوی دیگر در جهت محدود کردن جمعیت و مساحت جغرافیایی شهر تهران تنظیم شده، اما کارنامه اداره کلانشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی نشان می‌دهد اتکا به چنین سیاستی در عمل جز شکست نتیجه‌دیگری نخواهد داد. این کارنامه ناموفق باعث شده است اکنون در کشورهای پیشرفته، شهرها برای جذب جمعیت بیشتر با هم رقابت کنند.
برای کلانشهر تهران نقشه کشیده شده است. نقشه‌ای که در آن مدیران به علت ناتوانی در مدیریت ترافیک، حملونقل، ساماندهی جمعیت، تامین مسکن، رفع آلودگی هوا، صرفه‌جویی در زمان سفرهای درون شهری، دفن زباله، دفن اموات، طراحی راه‌های دسترسی و ...
می‌خواهند تهران را کوچک کنند.
غافل از این که نه تنها تهران محال است کوچک شود، بلکه برای هر کدام از معضلات فوق در شهرهای پیشرفته راهکاری غیر از انتقال جمعیت پیش‌بینی شده است.
دکتر فرشاد نوریان، کارشناس ارشد شهرسازی و استاد دانشگاه تهران مثال‌های نقض فراوانی را در شهرهای مختلف دنیا مطرح می‌کند که هر یک از آنها نادرستی این دیدگاه را به ویژه در شرایط شهر تهران توضیح می‌دهد.
به گزارش خبرنگار دنیای اقتصاد، طرح جامع مسکن به عنوان سرمشق دولت برای تامین مسکن و همچنین طرح جامع تهران به عنوان راهبرد اصلی شهرداری تهران برای اداره شهر، هر دو بر کنترل جمعیت شهر تهران تاکید دارد.
برنامه امسال دولت برای خانه‌دار شدن گروه‌های کم‌درآمد در تهران، نشان داد دیگر جایی در این کلانشهر ۷میلیون نفری برای میهمان جدید وجود ندارد و جدید‌ها باید به شهرهای اطراف تهران مهاجرت کنند.
این در حالی است که هم‌اکنون برنامه‌هایی نیز در دولت نهم برای تبدیل کردن تهران از شهر مهاجرپذیر به شهر مهاجرفرست در حال تدوین و حتی اجرا است.
از طرفی با انتشار بخش‌هایی از طرح جامع تهران مشخص شد که از این به بعد تراکم در تهران تحت ضابطه‌ای مشخص ارائه خواهد شد. به این صورت که در همه مناطق شهری تراکم بین ۴ تا ۵طبقه خواهد بود.
طرح جامع تهران که به زودی ابلاغ می‌شود و اجرای مفاد آن از سال آینده آغاز خواهد شد، در بحث مسکن محدودیت در بلندمرتبه‌سازی را مدنظر قرار داده است و بدین ترتیب هر گونه ساخت‌وساز در پایتخت باید از آنچه که در این طرح آمده است، تبعیت کند.
کوبا هم نتوانست
اما دکتر نوریان که به مدت دو سال به عنوان کارشناس رسمی شهرسازی شهرداری شیکاگو در تهیه طرح‌های شهری این شهر مشارکت داشته و از سال ۷۳ مشاور شهرداری تهران نیز بوده است، در این زمینه می‌گوید: متاسفانه گروهی از مسوولین معتقدند باید مانع رشد جمعیت تهران شد و حتی بخشی از جمعیت را به نقاط دیگر منتقل کرد، امری که تحقق آن غیرممکن است. زیرا نمونه‌ای در تاریخ شهرنشینی تهران نمی‌توان یافت که مانع رشد جمعیت یا رشد شهر شده باشد.
این کارشناس ارشد معماری در گفت‌وگو با ایسنا به تجربه ناموفق کنترل جمعیت هاوانادرکوبا (که یک حکومت کمونیستی پلیسی در آنجا حاکم است) اشاره می‌کند و می‌گوید: در این شهر و در مسکو در زمان شوروی سابق، پنوم پن در کره‌شمالی، پکن و... چنین طرحی با شکست روبه‌رو شد. بنابراین یک نمونه در تاریخ نمی‌توان یافت که با موفقیت جلوی مهاجرت را گرفته باشد.
نوریان در مقابل به موضوع رقابت شهرها در کشورهای پیشرفته برای جذب جمیعت اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: شهرهای موفق آمریکا، اروپا و خاور دور خواستار رشد جمعیت هستند و بر سر جذب جمعیت با هم رقابت دارند. که این درست بر خلاف دیدگاه حاکم در شهرهای ایران است که برنامه‌ها صرفا در جهت دفع جمعیت تهیه و تصویب می‌شوند.
تراکم و تجربه توسعه‌یافته‌ها
نوع برخورد کشورهای توسعه یافته با موضوع تراکم ساختمانی موضوعی است که این کارشناس برجسته شهری خواستار توجه مسوولان به آن شده است.
نوریان در این باره این‌گونه توضیح می‌دهد: در شیکاگو، نیویورک و بسیاری شهرهای دیگر آمریکا و سایر کشورهای توسعه‌یافته دنیا، سال‌ها است که تراکم فروشی رواج دارد اما نحوه فروش و نوع استفاده از درآمد حاصل از فروش آن برای شهرداری متفاوت است.
بنابراین می‌بینیم که مواردی مانند مخالفت با فروش تراکم یا مخالفت با افزایش جمعیت شهرها، اگرچه باب شده و شیک است، اما فاقد منطق و غیرعلمی است. مهم این است که در ازای چه چیزی تراکم فروخته شود و نحوه استفاده از درآمد حاصل از فروش تراکم چگونه است. برای مثال در تجربیات جهانی، گاهی اوقات در ازای فروش تراکم مازاد، زمینی از طرف سازنده و بساز و بفروش در اختیار شهر قرار می‌گیرد، تا شهردار بتواند جهت ارائه خدمات از آن زمین استفاده کند. بنا براین مشکل در اینجا است نه در اصل فروش تراکم، بلکه در نحوه استفاده از درآمد آن است.
فروش تراکم تامین امنیت شهر
نوریان در پاسخ به این پرسش که در سایر کشورها برای جبران محدودیت میزان فضاهای خدماتی موجود شهر ناشی از بلندمرتبه‌سازی چه راهکاری را اجرا می‌کنند، می‌گوید: واقعیت این است که تهران نسبت به شهرهای بزرگ جهان کوتاه است. تنها ۲درصد از ساختمان‌های تهران بلندتر از ۹ طبقه است که میزان کمی است. ۹۸درصد ساختمان‌های تهران کوتاهند. باید به این پرسش پاسخ بدهیم که چرا در دیگر شهرهای جهان این درصد بیشتر است؟ توجه کنیم که یکی از راه‌های توسعه فضاهای خدماتی، آزاد کردن زمین است. مدیران شهرهای پیشرفته جهان معتقدند که شهر را باید فشرده و با تراکم بالا ساخت و مانع رشد افقی آن شد.
آنها معتقدند که خسارات وارده در رشد افقی به مراتب بیشتر از رشد عمودی است. رشد افقی، دشمن توسعه پایدار شهر است، باعث از بین رفتن زمین‌های اطراف می‌شود، موجب افزایش فاصله و نیاز به حمل و نقل طولانی‌تر، مصرف انرژی و تاسیسات زیرزمینی بیشتر می‌شود و حتی گفته می‌شود که رشد افقی زمینه مساعد‌تری را برای شورش‌ها و مسائل امنیتی، اجتماعی - سیاسی فراهم می‌کند. راهبرد شهرهای مهم، فشرده‌سازی و افزایش تراکم و رشد عمودی هوشمندانه است.
و اما مترو
درست است که در تهران به دلیل ساختار نامناسب رشد شهر مشکلات متعددی در زمینه حملونقل و خدمات شهری وجود دارد، اما در کشورهایی که کلان‌شهری به مراتب پرجمعیت‌تر از تهران دارند، این مسائل کاملا حل شده است.
در پاریس دوبرابر تهران اتومبیل شخصی وجود دارد، در حالی که مساحت آسفالت آن نصف تهران است. با این وصف باید ترافیک پاریس بسیار اسف‌بارتر از تهران باشد، اما این‌گونه نیست. در پاریس و شهرهای مشابه شبکه حملونقل عمومی گسترده و پیشرفته‌ای دارند و طبیعی است که افراد از خودروی شخصی برای رفتن به محل کار و خرید و تفریح استفاده نکنند.
تبعات کنترل جمعیت و تراکم
حالا که سیاست‌های کلان برای اداره شهر تهران بر کنترل ارتفاع ساخت و ساز و جمعیت ساکن طرح‌ریزی شده است، در صورت عدم تغییر نگرش در این سیاست‌ها باید در انتظار تبعات اجرای آن باشیم.
دکتر نوریان در این باره می‌گوید: هنگامی که از سویی در ارتفاع اجازه ساخت داده نمی‌شود و از سوی دیگر امکان جلوگیری از افزایش جمعیت وجود نداشته باشد (که همان طور که گفتم این امکان وجود ندارد)، شهر فشار می‌آورد تا به صورت افقی رشد کند و خیلی تخصص در اقتصاد لازم ندارد که نتیجه گرفته شود که این به گران‌شدن زمین‌های اطراف علاوه بر زمین‌های داخل شهر و حتی شهرهای دیگر در استان‌های دیگر منجر می‌شود.
ارسال نظر