ساختمان‌ها در ایتالیا در برابر زلزله مقاوم‌سازی می‌شوند

نیلوفر قدیری

ایتالیا کشور زلزله‌خیزی است. تنها در سال گذشته بیش از ۴۹۱ زمین‌لرزه ۵/۲ریشتر به بالا در این کشور به ثبت رسیده‌است. این شدت زمین‌لرزه شاید چندان هولناک نباشد اما به این معنی است که بالاخره این کشور از شدت لرزش در امان نیست. به همین دلیل در وزارت مسکن ایتالیا بخش ویژه‌ای برای مقابله با زلزله از طریق مقاوم‌سازی ساختمان‌ها وجود دارد که قدمت آن به نیم قرن پیش برمی‌گردد. شعار اصلی این مرکز پیشگیری از واقعه قبل از وقوع آن است. این مرکز هر سال تدابیر تازه‌ای را برای مقابله با زلزله و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها برنامه‌ریزی و اعلام می‌کند. تابستان امسال مجموعه‌ای جدید از تدابیر به روز این مرکز از سوی مدیر آن اعلام شد. از جمله مهم‌ترین این تدابیر تازه، استفاده از زنجیره‌های فلزی برای متصل کردن دیوارها و به کار بردن نوارهایی از فیبرهای کربن در دیوارها به گونه‌ای است که گویی دیوارها باندپیچی شده‌اند. این کار با هدف حفظ تعادل افقی و عمودی‌سازه‌ها صورت می‌گیرد. این تدابیر ویژه ضد زلزله برای اولین بار در شهر آسی سی در کرانه رود گاردا در شمال ایتالیا که بین ونیز و میلان واقع شده، امتحان شده‌است. در این شهر در ماه نوامبر سال ۲۰۰۴ زمین‌لرزه‌ای به قدرت ۲/۵ ریشتر به وقوع پیوست که باعث شد بسیاری از ساختمان‌های قدیمی و تاریخی آن از جمله کلیساهای تاریخی این شهر دچار آسیب جدی شوند. این زلزله باعث شد سقف ساختمان‌های قدیمی ترک بردارد و پنجره‌ها ویران شود. این ساختمان‌ها به آزمایشگاهی برای آزمودن تدابیر ویژه ضد زلزله از سوی وزارت مسکن و شهرسازی ایتالیا تبدیل شد. در بازسازی و تقویت‌سازه‌های تخریب شده و آسیب‌دیده، از بتن تقویت شده استفاده شد و تحقیقات نشان داد که این مواد ساختمانی درگذشته به صورتی دیگر و ابتدایی‌تر در ساختمان‌ها استفاده می‌شده است. در این راه از کارشناسان عملی و دانشگاهی سراسر ایتالیا کمک گرفته شد. یکی از این کارشناسان پروفسور سرجیو لاگومارسینو، استاد مهندسی‌سازه در دانشگاه جنوا است که ریاست یکی از گروه‌های کاری وزارت مسکن و شهرسازی برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله را به عهده دارد. این استاد ایتالیایی می‌گوید، بتن تقویت شده از موادی است که برای جلوگیری از تخریب ساختمان در زلزله امید زیادی به آن وجود دارد، اما به تازگی معلوم شده که این ماده با مصالح سنتی ساختمانی به خوبی تعامل برقرار نمی‌کند و ترکیب آنها ترکیب مناسبی ایجاد نمی ‌کند. ماده‌ای که از ترکیب بتن با مواد ساختمانی سنتی به دست می‌آید، به اندازه کافی خاصیت و قابلیت ارتجاعی ندارد و شوری آن و سنگ‌های به کار رفته در ساختمان را تخریب می‌کند. این استاد ایتالیایی می‌گوید که در گذشته کسی در بتن، مواد دیگری مخلوط نمی‌کرد و چیزی به آن اضافه نمی‌کرد، اما مطالعات جدید نشان داده که می‌توان با ترکیب کردن آن این ماده را تقویت کرد. از جمله راه‌های تقویت بتن اضافه کردن میله کش یا هره به آن یا میله‌های افقی به آن است. البته این استاد و کارشناس معماری ایتالیایی می‌گوید که هر ساختمان با ساختمان دیگر متفاوت است و نمی‌توان یک قانون واحد ساختمانی را برای همه ساختمان‌ها به کار برد. در هر منطقه و شهر با در نظر گرفتن آب و هوا و مصالح سنتی ساختمانی که در ‌سازه‌های آن شهر و منطقه به کار می‌رود، باید ترکیبات تازه‌ای به بتن به کار رفته در ساختمان‌های آن اضافه کرد. کارشناسان مسکن و مقاوم‌سازی زلزله در ایتالیا در طرح های مقابله با زلزله خود همچنین نوع و کارکرد هر ساختمان را در شیوه مقاوم‌سازی آنها درنظر می‌گیرند. بعضی ساختمان‌ها مانند مدارس یا ساختمان‌هایی با تراکم جمعیتی بالا نیاز به مقاوم‌سازی از نوع جدی و همه جانبه دارند. در این ساختمان‌ها مصالح بیشتری برای مقاوم‌سازی به کار می‌رود.

بر اساس آمار ارائه شده وزارت مسکن و شهرسازی ایتالیا بیش از ۳‌هزار نقطه شهرداری در این کشور با خطر متوسط و بالای خسارت ناشی از زلزله رو به رو هستند. به همین دلیل دولت ایتالیا در این طرح در مرحله اول بیش از ۵۰۰هزار ساختمان را در مناطق مختلف مورد بازبینی قرار می‌دهد تا امکان سنجی مقاوم‌سازی آن را بررسی کنند. بسیاری از این ساختمان‌ها خصوصی و متعلق به مردم است. خسارتی که زلزله در ایتالیا به جا می‌گذارد نسبت به ژاپن و یا ایالت زلزله خیز آمریکا یعنی کالیفرنیا بسیار بیشتر است چرا که در ایتالیا ساختمان‌های قدیمی بسیار زیادتر است. این ساختمان‌ها درجه آسیب‌پذیری بالایی در برابر زلزله دارند. در سال ۲۰۰۲ زلزله‌ای قوی بخش‌هایی از جنوب ایتالیا را ویران کرد. در این زلزله ویران‌کننده بیش از ۲۷‌هزار کودک مدرسه‌ای کشته شدند. خسارت این زلزله بیش از ۷ میلیون دلار برآورد شد. این رقم خسارت یک پنجم پولی است که اکنون دولت برای مقاوم‌سازی ساختمان‌های کشور در برابر زلزله هزینه می‌کند.