گروه مسکن- لیلا درخشان: نامگذاری سال جدید به نام سال اصلاح الگوی مصرف به فرصتی تبدیل شده است تا با توجه به اینکه بخش عظیمی از سرمایه‌های ملی کشور در بخش ساخت‌وساز هدر می‌رود کارشناسان برای اصلاح الگوی مصرف در ساختمان‌های کشورمان چاره‌اندیشی کنند. در این راستا مرکز مطالعات و تحقیقات و شهرسازی و معماری ایران روز گذشته اقدام به برپایی یک نشست تخصصی کرد. سیدعلیرضا قهاری، رییس مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران در این نشست اظهار کرد: همزمان با نامگذاری سال ۸۸ به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف، بسیاری از مردم و مسوولان این تصور در ذهنشان ایجاد شد که منظور از اصلاح الگوی مصرف صرفه‌جویی است. این در حالی است که به طور قطع مقام معظم رهبری با این نامگذاری ارتقا و اعتلای کیفیت زندگی مردم را مدنظر داشته‌اند. وی افزود: تاکنون راجع به موضوع اصلاح الگوی مصرف به صورت جسته و گریخته صحبت‌های زیادی شده ولی به طور مشخص تعریف درستی از این موضوع نشده است.

قهاری خاطرنشان کرد: از آنجا که مردم کشور ما به بدترین وضع الگوی مصرف عادت کرده‌اند امر صرفه‌جویی برایشان بسیار دشوار است که البته باید در نظر داشت امر صرفه‌جویی در بستر توسعه پایدار به صورت همزمان امکان‌پذیر است. قهاری با اشاره به اینکه پیشرفت‌ها با درست مصرف‌کردن حاصل می‌شود نه صرفه‌جویی تصریح کرد: در صورتی که در امر ساخت‌وساز اقدام به صرفه‌جویی کنیم در عمل از بدترین مصالح ساختمانی در امر ساخت‌وساز باید بهره بگیریم که مصداق بارز این مساله را وزارت مسکن و شهرسازی به اجرا درآورده است که از جمله می‌توان به حذف ملزومات ضروری ساخت‌وساز نظیر بروکف، کابینت و ... با هدف صرفه‌جویی اشاره کرد. البته این صرفه‌جویی در امر بهره‌گیری از کارگران ساختمانی نیز تسری یافته است به طوری که به جای استخدام کارگران ماهر از کارگران مهاجر یا کارگران بخش کشاورزی به دلیل ارزان بودن استفاده شده است.

این کارشناس مسکن با تاکید بر اینکه دولت‌ها باید برای تغییر الگوی مصرف در امر ساخت‌وساز هزینه کنند، افزود: برای تغییر این الگو باید هزینه شود و به طور رایگان نمی‌توان از فن‌آوری‌های پیشرفته استفاده کرد و این مهم به عهده دولت‌ها است که خود بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع انرژی کشور هستند. قهاری تصریح کرد: مسوولان با هدف صرفه‌جویی در هزینه منابع انرژی اقدام به افزایش هزینه مصرف آب، برق، گاز و ... می‌کنند. این در حالی است که در مدیریت منابع انرژی باید تجدید‌نظر اساسی شود و مسوولان بیش از هر چیز به اصلاح الگوی مصرف باید اعتقاد داشته باشند. رییس مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران اظهار کرد: در‌حال‌حاضر ۴۵درصد از انرژی کشور در بخش ساختمان مصرف می‌شود، این در حالی است که با تغییر سیستم‌های ساختمانی به آسانی می‌توان در حدود ۳۰درصد در بخش ساختمان صرفه‌جویی کرد. وی افزود: اما تاکنون هیچ دولتی برای تغییر سیستم‌های ساختمانی تلاش نکرده است. و به نظر می‌رسد تنها راهکار نهادینه کردن الگوی مصرف در امر ساخت و ساز فرهنگ‌سازی و پژوهش است. قهاری تصریح کرد: اصلاح الگوی مصرف از جنس بخش‌نامه نیست و برای اجرای آن نیاز به اقدامات پژوهشی است و از آنجا که مردم کشور ما به شدت سنت‌گرا هستند و هیچ تغییری را به آسانی نمی‌پذیرند از این‌رو برای هر تغییری بیش از هرچیز نیاز به فرهنگ‌سازی و ممارست است.

رییس مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران افزود: مقام معظم رهبری کلید اصلاح الگوی مصرف را زدند و اجرای این مهم با برگزاری همایش‌ها و سمینارها امکان‌پذیر نیست بلکه بیش از هرچیز همدلی مسوولان را می‌طلبد.

وظایف مهندسان بررسی شود

در ادامه این نشست تخصصی دکتر محمدمهدی محمودی، استاد دانشگاه تهران گفت: به منظور اصلاح‌ الگوی مصرف در بخش ساختمان باید وظایف مهندسان در امر ساخت و ساز بررسی شود؛ چراکه به عنوان مثال در‌حال‌حاضر اگرچه مصالح جدید ساختمانی در فرآیند ساخت و ساز ورود پیدا کرده است، اما مهندسان با روش‌های قدیمی اقدام به طراحی می‌کنند. وی افزود: اصلاح الگوی مصرف در ساختمان بدین معنا است که مهندسان از مصالح کمتر ولی باکیفیت بهتر استفاده کنند. در همین حال اگر در ساختمان‌سازی انبوه‌سازی کنیم قیمت تمام شده ساخت کاهش چشمگیری می‌یابد. محمودی تاکید کرد: اصلاح الگوی مصرف در مرحله اجرا برنامه‌ریزی دقیقی را می‌طلبد. این در حالی است که در‌حال‌حاضر ادغام نادرست مصالح ساختمانی، کوتاه شدن عمر مفید ساختمان‌ها را به دنبال داشته است.

وی افزود: مهندسان ما در زمان طراحی ساختمان باید فرهنگ مردم کشورمان را مد نظر داشته باشند و از سوی دیگر مسوولان باید در مورد دوران بهره‌وری مردم از ساختمان‌ها اقدام به فرهنگ‌سازی کنند تا از هدر رفت منابع انرژی در ساختمان‌ها ممانعت به عمل آید.

محمودی خاطرنشان کرد: در همین حال باید زباله‌های ساختمانی را تا حد امکان کاهش دهیم که این مهم حفظ محیط‌زیست کشورمان را به دنبال خواهد داشت.

زیرساخت‌های لازم فراهم شود

مهندس سیداحمد لطفی‌زاده، عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی کشور در این نشست گفت: بخش عظیمی از سرمایه‌های ملی کشور ما صرف ساخت‌وساز می‌شود، به‌طوری که در حدود ۶۷ تا ۷۰درصد سرمایه‌ها در ساختمان‌ها استفاده می‌شود.

این در حالی است که این رقم در کشورهای اروپایی به ۳۵درصد کاهش می‌یابد. وی تاکید کرد: با توجه به اینکه ساخت‌وسازهای ما به‌صورت سنتی صورت می‌گیرد میانگین عمر ساختمان‌ها در ایران به ۲۵ تا ۳۰ سال کاهش می‌یابد که درپی آن از بین رفتن سرمایه‌های ملی را به دنبال خواهد داشت؛ چرا که باید دوباره اقدام به ساخت این نوع بناها کنیم. وی با تاکید بر اینکه اصلاح الگوی مصرف در امر ساخت‌وساز نیاز به نگاه کلان دارد، گفت: برای حفظ سرمایه‌های ملی باید اقدام به فرهنگ‌سازی کنیم که این مهم مشروط بر فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم در این راستا است. لطفی‌زاده افزود: در تمام دنیا در امر ساخت‌وساز به استفاده از فن‌آوری‌های نوین که سبک‌سازی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و افزایش ایمنی ساختمان‌ها را به دنبال دارد روی آورده‌اند و این الگوی ساخت‌وساز حتی به کشورهای هند و ترکیه نیز تعمیم یافته است.

وی تاکید کرد: اما متاسفانه ساخت‌وسازهای کشور ما با این الگوهای رایج در دنیا تطبیق نیافته است و حتی در سنتی‌سازی نیز از مصالح استاندارد استفاده نمی‌شود. به اعتقاد لطفی‌زاده به منظور نهادینه کردن اصلاح الگوی مصرف در امر ساخت‌وساز ضروری است که چند شهر و مکان در سطح کشور به‌عنوان پایلوت انتخاب شوند سپس با وارد کردن فن‌آوری‌های نوین علاوه بر سریع‌سازی و ارزان‌سازی صرفه‌جویی انرژی و افزایش ضریب ایمنی ساختمان‌ها محقق شود. وی افزود: در حال حاضر وضعیت معماری در کشور ما بلا‌تشبیه است؛ چرا که نه مدرن است و نه سنتی. این در حالی است که معماری کشور ما در زمان گذشته دارای الگوی خاصی بود و از پیشرفت‌های زمان خود برخوردار بوده است.

به طوری که از مصالح موجود زمان خود به صورت بهینه استفاده کرده است، اما در حال حاضر با وجود تصویب آیین‌نامه‌های متعدد این مساله مصداق ندارد و در حال حاضر خدمات مهندسی، مصالح استاندارد و فن‌آوری‌های قابل اعتنایی در امر ساخت‌وساز نداریم.

لطفی‌زاده اظهار داشت: در این راستا دولت باید پیش از این گام‌های جدی برمی‌داشت تا ساخت‌وساز‌ها از سنتی‌سازی به سمت صنعتی‌سازی هدایت شوند. لطفی‌زاده افزود: انتظار رعایت شئونات اخلافی ساخت‌وساز از سرمایه‌گذار انتظار غلطی است و از این رو دولت باید مهندسان و سرمایه‌گذاران مسکن را به سمت صنعتی‌سازی که نتایج ارزنده‌ای دارد سوق دهد.

حرکت از سنتی‌سازی به‌صنعتی‌سازی

در همین حال در این نشست دکتر جلیل اولیاء، عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت به انتقاد از بی‌ثباتی آیین‌نامه‌ها و قوانین وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها پرداخت و گفت: فقدان آیین‌نامه‌های مدون شهرسازی و معماری باعث شده تا فاکتورهای اقتصادی بر قوانین غلبه کند به طوری که بعضا بسیاری از سازندگان با اهداف اقتصادی اقدام به تخریب ساختمان‌هایی که عمر مفیدشان به اتمام نرسیده می‌کنند و در مقابل اقدام به بلند‌مرتبه‌سازی می‌کنند. این استاد دانشگاه تاکید کرد: از جمله مشکلات آیین‌نامه‌های ساختمانی فقدان کدهای ساختمانی است و این خلاء باعث شده تا در هنگام ترکیب برخی از مصالح ساختمانی در زمان اجرا دستورالعمل مشخصی نداشته باشیم.

وی افزود: حرکت به سمت صنعتی‌سازی امری ضروری است و همچنان که بسیاری از کالاها به روش صنعتی تولید می‌شوند ساختمان‌ها نیز باید صنعتی تولید شوند که این مهم اصلاح الگوی مصرف را به دنبال خواهد داشت.

وی توجه به طرح جامع و اهمیت قائل شدن برای آموزش را از دیگر مولفه‌های اصلاح الگوی مصرف در امر ساختمان عنوان و تصریح کرد: از آنجا که ۹۸ درصد ساخت و سازهای ما سنتی است بهینه کردن روش‌های ساخت سنتی و آموزش متخصصان و مهندسان اجرایی از ملزومات اصلاح الگوی مصرف در ساخت‌وسازها است.

از اصلاح الگوی مصرف دفاع شود

از سوی دیگر مهندس انوشه منصوری، عضو انجمن مفاخر معماری در مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری در راستای اصلاح الگوی مصرف در ساختمان‌ها به موضوع شناسنامه فنی در ساخت‌وسازها اشاره کرد و گفت: بیمه کیفیت ساختمان باید در شناسنامه فنی اعمال شود و همچنین باید ساختمان‌ها را از نظر کیفیت درجه‌بندی کنیم.

وی افزود: باید از صنعتی‌سازی و فرهنگ‌سازی درباره اصلاح الگوی مصرف دفاع کنیم و اجازه دهیم بین نوع ساختمان‌ها رقابت وجود داشته باشد نه بین شهرداری‌ها.

وی تاکید کرد: نیاز به ساختمان‌سازی در کشور ما به قدری زیاد است که ساخت‌و سازها فقط با بهره‌گیری از فن‌آوری‌های نوین امکان‌پذیر نیست و باید در این راستا گام به گام حرکت کنیم.