گروه مسکن- میترا یافتیان: وجود ۳۵۵ شهرداری محدوده بافت‌های فرسوده از میان ۴۱۴ شهر بالای ۱۲هزار نفر جمعیت در کشور و امکان ۲۹میلیون نفر معادل ۶۰درصد جمعیت شهری در مناطق دارای بافت فرسوده مصوب، لزوم هرچه بیشتر تسریع در روند نوسازی و بهسازی این مناطق را مورد تاکید قرار می‌دهد. دکترمحمد آئینی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران روز گذشته در جریان برگزاری نخستین روز همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران به‌عنوان دبیر کارگروه تخصصی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های نامناسب شهری گفت: براساس طبقه‌بندی سطح بافت فرسوده شهرها هم‌اکنون ۱۱ شهر بیش از هزار هکتار، ۱۰ شهر بین ۵۰۰ تا هزار هکتار، ۲۷ شهر بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هکتار، ۷۳ شهر بین ۱۰۰ تا ۲۵۰هکتار و ۱۲۸ شهر کشور کمتر از ۱۰۰ هکتار بافت فرسوده دارند.

وی با بیان اینکه سکونتگاه‌های غیررسمی عمدتا مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری را در خود جای داده‌اند، افزود: این مراکز جمعیتی، ‌بدون مجوز و خارج از برنامه‌ریزی رسمی و قانونی توسعه شهری در درون یا خارج از محدوده قانونی شهرها به وجود آمده است و عمدتا واحدهای مسکونی آن فاقد سند مالکیت بوده و به لحاظ ویژگی‌های کالبدی و برخورداری از خدمات و زیرساخت‌های شهری شدیدا دچار کمبود هستند.

به اعتقاد معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، مداخله در این‌‌گونه بافت‌ها باید از نوع ساماندهی و توانمندسازی بوده و اصل مشترک در همه انواع مداخله مشارکت مردمی باشد.

آئینی اظهار کرد: براساس آخرین اطلاعات موجود هم‌اکنون در ۲۰ شهر کشور سکونتگاه‌های غیررسمی وجود دارد که حدود ۷/۹درصد مساحت کل این شهرها را به خود اختصاص و حدود ۲میلیون و ۸۱۶هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است.

به گفته وی، ۷/۹۱درصد سکونتگاه‌های غیررسمی در داخل محدوده شهرها و ۲۵/۸درصد این مناطق در خارج از محدوده شهرها قرار دارند.

این مقام مسوول اظهار کرد: از سال ۷۷ تا ۸۶ حدود ۱۹هزار و ۶۴۹هکتار بافت فرسوده بهسازی، در ۱۵هزار و ۹۴۱ هکتار عملیات توانمندسازی انجام شده و برای ۱۸۳۴ هکتار طراحی شهری، ۶۰۷ هکتار معماری و ۷/۷ هکتار مرمت و احیا صورت گرفته است.

آئینی یادآور شد: طی این مدت ۱۳۷ هکتار از بافت‌های فرسوده توسط دولت و ۲هزار و ۵۴۴ هکتار توسط مردم و نهادهای غیردولتی بهسازی و نوسازی شده است.

وی اضافه کرد: در بخش جذب منابع داخلی و خارجی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران از سال ۷۷ تا ۸۶ توانسته هزار و ۵۱۳میلیارد ریال از محل منابع داخلی و ۴۴هزار و ۹۶۳میلیارد ریال از سایر منابع جذب کند.

وی در رابطه با تبیین نتایج ظرفیت‌سنجی و مزیت‌های نسبی بافت‌های فرسوده و نامناسب شهری گفت: بر اساس نتایج مطالعات انجام شده تراکم ناخالص در محدوده ۱۵هزار و ۷۵۰ هکتاری بافت‌های قدیمی و فرسوده مرکزی ۳۶ شهر کمتر از ۳۰ نفر در هکتار بوده است.

وی ادامه داد: متوسط تراکم ناخالص نفر در هکتار در ۳۰ شهر نسبتا بزرگ کشور حدود ۷۸ نفر در هکتار بوده که در بالاترین میزان، شهر تهران دارای تراکم قریب به ۱۲۶ نفر در هکتار است.

به گفته معاون شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، جمع‌بندی نتایج مطالعات ظرفیت‌سنجی نشان می‌دهد متوسط واحدهای نوساز تولید شده از تخریب یک واحد مسکونی فرسوده بین ۲/۳ واحد تا ۷/۶ واحد از نوسان بوده است.

آیینی افزود: در بدبینانه‌ترین حالت می‌توان عدد ۲/۲ را در نظر گرفت. در این صورت می‌توان از تخریب هر واحد فرسوده موجود ۲/۱ واحد جدید ساخت که در اکثر شهرها می‌تواند سرریز جمعیت شهری را امکان دهد.

وی یادآور شد: دستیابی به سهم ۲۰درصدی از کل ساخت و ساز کشور در محدوده بافت‌های فرسوده و نامناسب شهری دور از دسترس نخواهد بود.

وی در ادامه ابهام در تعاریف و مفاهیم اولیه بهسازی و نوسازی شهری، عدم تحقق عزم ملی موثر و حضور فعال ارگان‌ها و نهادهای مرتبط با مدیریت شهری در اجرای طرح‌های مصوب بهسازی و نوسازی شهری، عدم توجه لازم به ارتقای بهره‌وری زمین شهری و متوقف نشدن رشد ترک بافت‌های قدیمی و حاشیه‌نشینی به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و وجود آسیب‌های اجتماعی را از اصلی‌ترین چالش‌های نوسازی و ساماندهی بافت‌های فرسوده و نامناسب شهری دانست.

به گفته تنی چند از صاحبنظران در این جلسه تاکنون برنامه جامعی برای استفاده از بافت‌های فرسوده به عنوان ظرفیت‌های توسعه درون‌شهری از سوی دولت و قانونگذاران ارائه نشده، ضمن اینکه همواره نقش توسعه‌گرها و ضرورت ایجاد ساختار تشکیلات و ایجاد نهادهای تخصصی در مقیاس محلات مغفول مانده است. در جریان برگزاری این کارگاه تخصصی، مهندس علیرضا ابلقی، در ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های ارائه و اجرا شده برای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده گفت: اگرچه بافت‌های فرسوده شهری در برنامه‌ریزی توزیع و استقرار جمعیت شهری در سیاست‌های وزارت مسکن مورد اولویت قرار گرفته، اما در سال‌های اخیر به وفور شاهد توسعه‌های منفصل شهری و بی‌توجهی به ظرفیت‌های موجود برای توسعه درونی شهرها از سوی مسوولان بوده‌ایم. وی فقدان نهاد هماهنگ‌کننده بین بخشی را نیز از دیگر چالش‌های پیش‌رو در نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده دانست و افزود: باید ستادهایی به منظور نوسازی بافت فرسوده در سطح استان‌ها ایجاد شود. به گزارش دنیای اقتصاد، وجود خلاهای قانونی برای اجبار در اجرای طرح‌های بهسازی و نوسازی، لزوم تغییر در شاخص‌های شناسایی بافت‌های فرسوده و تعریف شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی در این رابطه نیز ارائه راهکارهای تحقق‌پذیری طرح‌های تهیه شده برای نوسازی و بهسازی مناطق دارای بافت فرسوده از مهم‌ترین مواردی بود که در این کارگاه تخصصی مورد بررسی و ارزیابی کارشناسان و مدیران اجرایی مربوطه قرار گرفت.