دنیای اقتصاد: قربانی دوم «ترافیک تهران» با ردیابی عامل آسیب به «کسب‌وکارهای تجاری-خدماتی در محدوده مرکزی شهر» شناسایی شد. نتایج یک تحقیق دانشگاهی درباره عارضه‌های پنهان ازدحام خودرو نشان می‌دهد ردپای ترافیک، علاوه‌بر عارضه‌های زیست‌محیطی، در «رکود اقتصادی» نیز دیده می‌شود. در تهران، ۱۰ تا ۱۲ درصد از شهروندانی که «قصد خرید» از مراکز تجاری مناطق مرکزی و پرترافیک شهر را دارند، قبل یا حین سفر درون‌شهری، پشیمان می‌شوند و از خرید انصراف می‌دهند. متوسط سرعت تردد «خودرو» در خیابان‌ها به سطح سرعت «دوچرخه» تنزل یافته است.

بررسی آخرین وضعیت ۶ متغیر ترافیکی در شهر تهران، کاهش رونق کسب‌وکار را به عنوان دومین عارضه ناشی از گره ترافیکی پایتخت که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته بود، آشکار کرد. آمار جدید این ۶ متغیر ترافیکی شامل سرعت تردد خودرو در معابر، زمان اتلاف وقت یا تاخیر در سفرهای روزانه، سهم حمل‌ونقل عمومی واقعی از پوشش سفرهای درون‌شهری، تعداد سفرهای روزانه شهری، آمار حجم سفر به قصد خرید و تاثیر منفی اجرای طرح‌های محدودیت ترافیکی بر رونق کسب و کار روز گذشته در شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی حمل‌ونقل و ترافیک منتشر شد که نشان می‌دهد میزان جذب سفر با انگیزه خرید و استفاده از خدمات در محدوده مرکزی تهران به دلیل ترافیک سنگین و نیز اجرای طرح محدودیت ترافیکی در این منطقه تا ۱۲ درصد کاهش می‌یابد و به همین نسبت رونق کسب و کار در واحدهای تجاری و اصناف فعال در محدوده مرکزی شهر نیز می‌تواند با کاهش روبه‌رو شود. به گزارش «دنیای اقتصاد» اظهارات مقامات شهری در جریان برگزاری شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک تهران نشان می‌دهد نوع نگرش مدیریت شهری به ترافیک در حال اصلاح جدی نسبت به سال‌های گذشته است. شهرداری تهران طی بیش از ۱۰سال با رویکرد توسعه معابر بزرگراهی به دنبال علاج مشکل ترافیک تهران بود و هر سال سهم بزرگی از بودجه را که می‌توانست صرف ساخت مترو یا توسعه ناوگان اتوبوسرانی شود، به احداث بزرگراه‌ها و تونل‌های شهری اختصاص می‌داد که اصلی‌ترین بهره‌بردار آنها، دارندگان خودروهای شخصی هستند.

این سیاست موجب دامن زدن به استفاده از خودرو شخصی شد و وضعیت ترافیک تهران را نسبت به سال‌های گذشته وخیم‌تر کرد. اما دیروز سید مازیار حسینی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران با تاکید بر اینکه رویکرد شهرداری تهران باید ارائه خدمات به شهروندان باشد و نه خودروها، اظهاراتی را مطرح کرد که حاکی از تغییر نوع نگرش شهرداری به مساله ترافیک است. وی چهار شاخص شهر توسعه یافته را این‌گونه برشمرد: امروز میزان توسعه‌یافتگی شهرها را بر اساس ایجاد و توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک، پیاده‌راه و مسیر دوچرخه باید ارزیابی کرد؛ ضمن اینکه شهر پیشرفته شهری نیست که در آن فقرا هم خودرو داشته باشند، بلکه شهری را می‌توان پیشرفته تلقی کرد که در آن نرخ استفاده متمولان از خودروی شخصی کاهش یافته و حمل‌ونقل عمومی را برای سفرهای درون‌شهری جایگزین کنند.

«دنیای اقتصاد»‌ ضمن بررسی آخرین وضعیت ۶ متغیر ترافیکی بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی شهرداری مربوط به سال ۹۴، به وجود عارضه دوم ناشی از ترافیک تهران که پیش از این وجود داشته اما در اطلاعات و آمارهای متعارف رسما اعلام نمی‌شد، پی برد. اگر عارضه نخست ترافیک تهران را که برای عموم مردم و مسوولان شناخته شده است، تاثیر منفی ترافیک روی سلامت شهروندان بدانیم که از تشدید آلودگی هوا، اتلاف وقت و تنزل آرامش روانی شهروندان به دنبال آن نشات می‌گیرد، عارضه دوم آن که اگرچه تازه نیست اما اکنون آشکار شده، کاملا اقتصادی است.

یک پژوهش دانشگاهی که نتایج آن در بخشی از شانزدهمین کنفرانس مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک ارائه شد، حاکی از تاثیر منفی ترافیک سنگین و به دنبال آن اجرای طرح‌های محدودیت ترافیکی روی فعالیت‌های اقتصادی اصناف و کسب‌وکار در مرکز شهر تهران به‌عنوان کانون معضلات ترافیکی است. تحقیقات نشان می‌دهد محدوده مرکزی تهران به دلیل اجرای طرح‌های زوج و فرد و ترافیک در آن محدوده با کاهش ۶/ ۱۰ تا ۱۲ درصدی در میزان جذب تقاضای سفر با انگیزه خرید و استفاده از خدمات روبه‌رو شده است. به عبارت دیگر حدود ۱۲ درصد از شهروندان از سفر به قصد خرید یا استفاده از خدمات به مقصد مرکز شهر انصراف داده‌اند که این موضوع حاصل اعمال محدودیت‌های ترافیکی است. این پژوهش حاکی است میزان رونق کسب‌وکارهای مرتبط با فروش کالاها و خدمات به خصوص فروش کالاهای مصرفی در مرکز شهر نیز با کاهش روبه‌رو شده که این کاهش می‌تواند معادل کاهش نرخ سفرهای با قصد خرید در مرکز شهر باشد. افزون بر این، در صورت استمرار این وضعیت ترافیکی در مرکز تهران در درازمدت شاهد تغییر کاربری‌های تجاری و خدماتی به سایر کاربری‌ها تا ۱۸درصد خواهیم بود.

مطالعه مذکور می‌تواند نشان‌دهنده یکی از عوامل شب‌مردگی در محدوده مرکزی پایتخت نیز باشد. شهرداری تهران طی سال‌های اخیر به شب‌مردگی قلب پایتخت پی برده بود اما از علت آن مطلع نبود. از این رو حتی نسخه تغییر کاربری برخی از ساختمان‌های اداری واقع در مرکز شهر برای نجات تهران از شب‌مردگی بعضا از سوی مدیران شهری تجویز می‌شد. این در حالی است که طبعا کاهش سفر با انگیزه خرید عمدتا مربوط به ساعات عصرگاهی و منتهی به شب صورت می‌گیرد و می‌تواند به شب‌مردگی دامن بزند. با کشف تاثیر اجرای طرح ترافیک در شب مردگی، کارشناسان شهری اعتقاد دارند راهکار حل این مساله اجرای طرح کاهش یا «LEZ» است که به واسطه آن به جای محدود کردن تردد خودروها بر اساس شماره پلاک، صرفا خودروهای آلاینده و فرسوده با منع تردد روبه‌رو می‌شوند و در نتیجه نرخ پشیمانی از سفر به قصد خرید در ساعات عصرگاهی و منتهی به شب نیز کاهش خواهد یافت. از سوی دیگر از آنجاکه سهم پایتخت از اقتصاد بالا است، کاهش اجباری تقاضای خرید که منجر به کاهش فروش می‌شود، خود می‌تواند عامل دامن‌زدن به رکود اقتصادی نیز محسوب شود.

آخرین وضعیت متغیرهای ترافیکی

به گزارش «دنیای اقتصاد»، وضعیت بغرنج ترافیکی تهران مهم‌ترین عاملی است که به پشیمانی شهروندان از سفر به قصد خرید منجر می‌شود. برابر آمارهای ترافیکی سال ۹۴، متوسط سرعت تردد خودرو در معابر تهران از ۲۷ کیلومتر بر ساعت در سال ۹۳ به ۲۵ کیلومتر بر ساعت در سال ۹۴ کاهش یافته و تقریبا به میزان متوسط سرعت دوچرخه تنزل یافته است. همچنین بیش از نصف مدت زمان سفر شهروندان با خودروی شخصی در ترافیک اتلاف می‌شود. به عبارت دیگر نسبت مدت‌زمان تاخیر به کل زمان سفر ۵۴درصد است که نسبت به سال ۹۳ معادل دو واحد درصد افزایش یافته و نشان از بدتر شدن وضعیت ترافیک تهران دارد. از سوی دیگر سهم حمل‌ونقل عمومی به معنای واقعی (شامل اتوبوسرانی و مترو بدون احتساب تاکسی) از پوشش سفرهای درون‌شهری تهران ۳۸ درصد است که این شاخص با پاریس و توکیو فاصله زیادی دارد.

میزان افزایش سفرهای روزانه تهران نیز از ۱۸میلیون در سال ۹۳ به ۱۸ میلیون و ۳۰۰ هزار در سال ۹۴ (معادل ۲ واحد درصد) حاصل رشد دودرصدی جمعیت شهر تهران و فرآیند طبیعی و قابل‌انتظاری است که رخ داده است. همچنین آمار حجم سفر به قصد خرید در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ معادل یک واحد درصد افزایش یافته و از ۱۵ به ۱۶ درصد رسیده است. اما به رغم اینکه سفرهای با انگیزه خرید در کل شهر افزایش یافته، محدوده مرکزی شهر در جذب سفرهای به قصد خرید و استفاده از خدمات به میزان تقریبا ۱۲‌درصد ناموفق بوده است. این شاخص با توجه به استقرار بسیاری از راسته‌های بورس کالا در مرکز تهران حائز اهمیت بوده و ضرورت چاره‌جویی برای جلوگیری از آسیب اصناف و فعالان اقتصادی از عارضه ترافیک را نشان می‌دهد.