گروه اقتصاد بین‌الملل، شادی آذری: واحد اطلاعات اکونومیست هر سال دو بار اقدام به معرفی گران‌ترین و ارزان‌ترین شهرهای جهان می‌کند. در جدیدترین گزارش از این دست که «هزینه زندگی جهان ۲۰۱۶» نام دارد، از داده‌های سال ۲۰۱۵ برای برآورد شاخص‌های مختلف هزینه‌های زندگی در شهرهای مختلف جهان استفاده شده است.

بر اساس این رتبه‌بندی واحد اطلاعات اکونومیست، سنگاپور برای سومین سال پیاپی به عنوان گران‌ترین شهر جهان معرفی شده است؛ اما فاصله آن با دو شهری که در رده‌های بعدی آمده‌اند، کاهش یافته است. در این رتبه‌بندی شهرهای زوریخ و هنگ‌کنگ با فاصله‌ای کم از سنگاپور به طور مشترک در رتبه دومین شهرهای گران جهان قرار گرفته‌اند. شهر هنگ‌کنگ با هفت پله صعود طی تنها ۱۲ ماه در فهرست گران‌ترین شهرهای جهان، عنوان دومین شهر گران جهان را به خود اختصاص داده است. شهرهای لندن، نیویورک و لس‌آنجلس نیز در پی صعود در این فهرست به ترتیب در جایگاه‌های ششمین، هفتمین و هشتمین شهر گران جهان قرار گرفته‌اند و این‌گونه شد که شهرهای سیدنی، ملبورن و اسلو از فهرست ۱۰ شهر گران جهان خارج شدند. دلیل عمده صعود شهرهای نیویورک و لس‌آنجلس در این فهرست بیش از آنکه به افزایش داخلی قیمت‌ها مربوط باشد، به نوسانات نرخ ارز مربوط است. در واقع نه‌تنها افزایش قیمت‌ها نبوده، بلکه دقیقا برعکس هم شده است. یعنی کاهش قیمت نفت و افزایش ارزش دلار منجر به افت قیمت‌ها در این شهرها شده است و نرخ تورم نسبتا کم شده است. به‌رغم همه اینها، نیویورک در بالاترین جایگاه خود در فهرست گران‌ترین شهرها از سال ۲۰۰۲ تاکنون قرار گرفته و از سال ۲۰۱۱ جایگاهش در هزینه‌های زندگی ۴۲ پله صعود کرده است. در سال ۲۰۱۱ این شهر فقط در فهرست ۵۰ شهر گران جهان بود و نه ۱۰ شهر گران.

نکته جالب توجه دیگر اینکه همه ۲۸ شهر اروپای غربی که مورد بررسی قرار گرفتند، نسبت به همتایان آمریکایی خود شاهد افت هزینه زندگی بودند که نشان دهنده تفاوت روند احیای اقتصادی در این دو منطقه است.

از سوی دیگر با نگاهی به فهرست ارزان‌ترین شهرهای جهان در فهرست ۲۰۱۶ متوجه می‌شویم «تهران» که در فهرست سال ۲۰۱۵ در زمره ۱۰شهر ارزان جهان بود، در فهرست امسال دیگر جزو ده شهر ارزان جهان محسوب نمی‌شود و از این فهرست خارج شده است. رکود قیمت کالاها از اواسط سال ۲۰۱۴ نیرویی قدرتمند بود که موجب تضعیف بسیاری از ارزها شد. مازاد عرضه و کاهش تقاضای چین موجب افت ارزش صادرات استرالیا، برزیل، کانادا و سایرین شد که افت ارزش پول های این کشورها را در پی داشت. حتی در چین که سابقه‌ای طولانی در کنترل نرخ ارز خود داشت، گام‌هایی برای کاهش بیشتر نرخ پول این کشور طی ۱۲ ماه گذشته برداشته شده است.

در ونزوئلا وجود چند نرخ ارز قیمت‌گذاری در این کشور را تقریبا غیرممکن ساخته است. اگر هزینه زندگی در ونزوئلا با نرخ رسمی محاسبه شود، کاراکاس چهار برابر گران‌تر از نیویورک خواهد بود. اما اگر بازار سیاه در تعیین نرخ ارز ملاک محاسبه قرار گیرد، این شهر تقریبا ۱۰ برابر ارزان‌تر از نیویورک است. افت ارزش روبل روسیه موجب شده است هزینه زندگی در شهرهای مسکو و سن‌پترزبورگ طی سال گذشته تا حدود ۴۰درصد افت کند.

واحد اطلاعات اکونومیست با اشاره به اینکه هزینه های زندگی مدام در حال تغییر است و از هم‌اکنون نشانه‌هایی مبنی بر تغییرات بیشتر قابل مشاهده است، افزود: افت قیمت نفت در سال ۲۰۱۵ و اوایل سال ۲۰۱۶ فشارهای نزولی بر ارزش پول کشورهای نوظهور و نفت‌خیز وارد خواهد کرد و این موجب تغییرات قابل توجه در قیمت‌ها خواهد شد. مسائل ژئوپلتیک گوناگون از رفراندوم خروج انگلستان از اتحادیه اروپا تا تحریم های مربوط به مناقشه اوکراین از جمله عوامل کاهنده ارزش پول اروپا خواهند بود. رقابت در خرده‌فروشی‌های آنلاین نیز در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته موجب افت قیمت‌ها می‌شود.

در روش‌شناسی این بررسی آمده است که بیش از ۵۰ هزار قیمت مختلف در هر آمارگیری برآورد شده است. هر یک از این آمارها در ماه‌های مارس و سپتامبر گردآوری و در ماه‌های ژوئن و دسامبر منتشر شده‌اند. محققان واحد اطلاعات اکونومیست طیف گسترده‌ای از مغازه‌ها را مورد بررسی قراردادند: سوپرمارکت‌ها، مغازه‌هایی با قیمت‌های متوسط و مغازه‌هایی خاص با قیمت‌های بالا. این قیمت‌ها، منعکس کننده هزینه استفاده از بیش از ۱۶۰ قلم کالا در هر شهر است. در واقع این قیمت‌ها، قیمت‌هایی نیست که روی محصولات به عنوان قیمت خرده فروشی یا هزینه تولیدکننده ذکر شده است، بلکه دقیقا مبلغی است که خریدار در فروشگاه می‌پردازد. قیمت‌ها به دلار تبدیل شده‌اند تا مقایسه آن‌ها به آسانی صورت گیرد. در گزارش سال گذشته واحد اطلاعات اکونومیست شاخص های مورد بررسی به شرح زیر توضیح داده شده بودند:

سبد خرید (Market basket): فهرستی از کالاهای مصرفی است که برای تخمین میزان تورم در یک بازار یا اقتصاد مشخص در نظر گرفته می‌شود.

شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI): نوسانات / تغییرات در قیمت سبد خرید (از کالاها و خدمات به مصرف‌کننده)، به‌ویژه آنهایی را که برای مایحتاج خانه خریداری می‌شوند، تعیین می‌کند.

شاخص اجاره (Rent Index): شاخصی است که برای اندازه‌گیری تغییرات هزینه اجاره خانه در یک منطقه جغرافیایی خاص و در طول یک دوره زمانی معین استفاده می‌شود.

شاخص مواد غذایی (Groceries Index): برای اندازه‌گیری تغییرات هزینه خرید مواد غذایی در طول یک دوره زمانی مشخص استفاده می‌شود. شاخص قیمت رستوران نیز تغییرات قیمت غذاها در رستوران‌ها در طول یک دوره زمانی معین را مشخص می‌کند.

شاخص قدرت خرید محلی (Local Purchasing Power Index): افزایش یا کاهش قدرت خرید مردم یک منطقه یا کشور در طول دوره زمانی معین را مشخص می‌کند.

زلزله دلاری در اقتصاد شهرهای جهان