برای صد ساله شدن باید نخست متولد شد
فرآیند سایش خلاقانه
در دو هفته گذشته به موضوع خلاقیت و پندار‌های نادرست بسیاری از مدیران تازه‌کار و کم تجربه و همچنین ویژگی‌ها و توانایی‌های تیم‌های خلاق پرداختیم. مدیران تازه کار باید بدانند که پس از دور هم جمع کردن اعضای یک تیم کارآمد، نوبت به فرآیند بسیار حساس و تعیین‌کننده ایده‌پردازی و نظر دادن اعضا می‌رسد. هر مدیر خلاق و مبتکری به‌خصوص اگر به‌تازگی بر صندلی مدیریتی تکیه زده باشد و از روحیه بداعت و ابتکار برخوردار باشد، دوست دارد روحیه خلاقیت و نوآوری را در تیم‌های کاری زیر نظر خود ایجاد و تقویت کند و پس از فراهم آوردن چنین شرایطی است که نوبت به بسترسازی و تشویق افراد گروه به ارائه نظرات و ایده‌های خلاقانه می‌رسد.
در دو هفته گذشته به موضوع خلاقیت و پندار‌های نادرست بسیاری از مدیران تازه‌کار و کم تجربه و همچنین ویژگی‌ها و توانایی‌های تیم‌های خلاق پرداختیم. مدیران تازه کار باید بدانند که پس از دور هم جمع کردن اعضای یک تیم کارآمد، نوبت به فرآیند بسیار حساس و تعیین‌کننده ایده‌پردازی و نظر دادن اعضا می‌رسد. هر مدیر خلاق و مبتکری به‌خصوص اگر به‌تازگی بر صندلی مدیریتی تکیه زده باشد و از روحیه بداعت و ابتکار برخوردار باشد، دوست دارد روحیه خلاقیت و نوآوری را در تیم‌های کاری زیر نظر خود ایجاد و تقویت کند و پس از فراهم آوردن چنین شرایطی است که نوبت به بسترسازی و تشویق افراد گروه به ارائه نظرات و ایده‌های خلاقانه می‌رسد.
بنابراین پس از آنکه یک گروه توانست فرصت ارزشمندی را از طریق تفکر خلاق شناسایی کند، زمان آن فرا می‌رسد تا یکسری گزینه و پیشنهاد برای سرمایه‌گذاری روی آن فرصت ارائه دهد. در اینجا از شما به‌عنوان مدیر انتظار می‌رود تا با دقت نسبت به مدیریت تحولات و مسائل گروه اقدام کنید. در این مرحله شما باید زمینه‌ای را فراهم کنید که در آن روش‌های فکری متفاوت و ایده‌های گوناگون مطرح در درون گروه با همدیگر سایش پیدا کنند. فرآیندی که از آن با عنوان «سایش خلاقانه» یاد می‌شود. البته باید هوشیار باشید که این سایش تفکرات به جنگ و تضاد بین عقاید که به‌طور حتم زیانبار و مخرب است، تبدیل نشود.در ادامه، یکسری ایده‌ها برای مدیریت بهینه فرآیندهای سایش خلاقانه، تشویق و ترویج تفکر کثرت‌گرایانه منتهی به خلاقیت، استفاده از تکنیک‌های ایده‌پردازی برای تولید گزینه‌ها و ایجاد محیط فیزیکی و روانی مساعد برای خلاقیت بیان می‌شود.
مدیریت فرآیند سایش خلاقانه
هنگامی که روش‌های گوناگون فکری در مقابل هم صف آرایی می‌کنند، جرقه‌های خلاقیت در همه جا پراکنده می‌شوند و این همان «سایش خلاقانه» است که البته بسیار حساس و ظریف بوده و بی‌توجهی به آن می‌تواند مشکلاتی را برای گروه به وجود آورد. اگر شما تفکرات گوناگون و متفاوت را بدون برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری مشخصی در کنار هم قرار دهید، گروهتان دچار ناهماهنگی و تعارض خواهد شد. بنابراین شما در این مرحله باید به‌طور مداوم از خود بپرسید که آیا تفاوت‌ها و تعارض‌های موجود از نوع «سایش خلاقانه» هست یا خیر. برای حصول اطمینان از حرکت در مسیر درست و منتهی به خلاقیت شما باید اعضای گروه را به تعامل و تعاطف مستمر فرا خوانید؛ از آنها بخواهید به عقاید و نظرات مخالف و متفاوتی که از سوی هم تیمی هایشان عرضه می‌شود، با دقت گوش فرا دهند و از همدیگر صادقانه سوال کنند. هوشیار باشید که اگر تعارض‌ها و تفاوت‌های درون گروه، حالت شخصی و فردی پیدا کند، بهره‌وری و بازدهی کل گروه به خطر می‌افتد و لطمه می‌بیند.
به عقیده کارشناسان، بهترین راه برای سایش خلاقانه در درون گروه، ایجاد هنجارها و ارزش‌های گروهی به صورت مقررات گروه است. شما به‌عنوان مدیر گروه باید کلیه تعاملات درون گروهی را در قالب این هنجارها و مقررات مدیریت کنید و به این وسیله به گروه خود یک هویت تیمی ببخشید، هویتی که موجب می‌شود تا تعارض‌ها و تقابل‌های درون گروهی به نتایج مولد و مفیدی منتهی شود.حال سوال اینجاست که رهنمون‌ها و قوانین گروه شما باید شامل چه چیزهایی باشد؟ در پاسخ باید گفت که ماهیت و جنس این رهنمون‌ها به عواملی چون هدف گروه و شخصیت اعضای آن بستگی دارد. با این همه، یک سری هنجارها و قوانین کلی در این ارتباط وجود دارد که در بسیاری از گروه‌های خلاق کاربرد داشته و مصداق پیدا می‌کند. از جمله: احترام گذاشتن به همه اعضای گروه، تعهد نسبت به گوش فرا دادن فعال به دیگران، اهتمام نسبت به بیان نگرانی‌ها و تلاش برای حل تعارض‌ها.
برای تضمین و تقویت فرآیند «جریان آزاد ایده‌ها» در درون گروه می‌توان یک سری قوانین یا دستورالعمل‌های خاص را نیز به مرحله اجرا درآورد به‌عنوان مثال، همه اعضای گروه را موظف کرد نسبت به ایده مطرح شده توسط یکی از اعضای گروه، یک اظهارنظر مخالف ارائه دهند. چنین دستورالعمل‌های خاصی می‌توانند برای تحقق اهداف زیر ارائه شوند: قاعده‌مندسازی روش‌های اطلاع‌رسانی و مدیریت شکست، تشویق بیان عقاید فردی و تشویق نوآوری و «جور دیگر دیدن».
مراحل جلوگیری از شخصی شدن تعارض‌ها
۱) به دیگران مشروعیت ببخشید و فرض را بر آن بگذارید که:
• دیگران در مسیر درست حرکت می‌کنند و آنچه که می‌کنند، درست و صحیح است. دیگران ممکن است چیزهایی را ببینند که شما از آنها غافل هستید. شما هم ممکن است چیزهایی را ببینید که دیگران از آن غافل هستند. شناساندن دیدگاه‌ها و عقاید یکی از منابع مهم یادگیری به حساب می‌آیند.
۲) به همه طرفین فرصت صحبت کردن بدهید. همه اعضای گروه باید حق داشته باشند بدون قطع کردن سخن دیگران بتوانند:
• اطلاعاتی را که مبنای شکل گیری عقاید و تصمیماتشان است را ارئه دهند (شامل مشاهدات، مطالعات، گزارش‌ها و...). از واژگان و زبان خودشان برای توصیف آنچه دیده و شنیده‌اند، بهره گیرند. برای تفسیرهای خود دلیل و برهان ذکر کنند. توضیح دهند که چرا یکسری اقدامات را صورت داده‌اند یا می‌خواهند صورت دهند.
۳) تلاش کنید تا تفاوت‌های بین افراد را بفهمید. از دیگران بخواهید تا نظرشان را در مورد یک سری از مسائل کاری بیان کنند و علاوه‌بر تفسیر خود به تفسیرهای دیگر نیز توجه کنند.
4) در مورد اقدامات و تصمیمات مطلوبی که پس از در نظر گرفتن کلیه اطلاعات و داده‌ها صورت می‌پذیرند، تفکرکنید.
ترویج تفکر کثرت گرایانه
ایده‌های خلاقانه از تفکر کثرت گرایانه در میان اعضای گروه ریشه می‌گیرد. از طریق چنین تفکری است که اعضای گروه می‌توانند:
• پیوندها و ارتباطات خاص میان پدیده‌ها و رویدادها را به‌طور شفاف‌تر مشاهده کنند.
• سوالاتی را بپرسند که تا پیش از آن مطرح نشده بود.
• پرسش‌هایی را از دیدگاه‌های مختلف مطرح سازند.
هدف اصلی از تفکر کثرت گرایانه عبارتست از تولید طیف وسیع و متنوعی از گزینه‌ها و ایده‌ها برای استفاده از فرصت‌هایی که گروه توانسته شناسایی کند. فرآیند مشکل‌گشایی ابزاری قدرتمند و موثر برای تقویت تفکر کثرت‌گرایانه در تیم‌تان خواهد بود.
بنابراین پس از آنکه یک گروه توانست فرصت ارزشمندی را از طریق تفکر خلاق شناسایی کند، زمان آن فرا می‌رسد تا یکسری گزینه و پیشنهاد برای سرمایه‌گذاری روی آن فرصت ارائه دهد. در اینجا از شما به‌عنوان مدیر انتظار می‌رود تا با دقت نسبت به مدیریت تحولات و مسائل گروه اقدام کنید. در این مرحله شما باید زمینه‌ای را فراهم کنید که در آن روش‌های فکری متفاوت و ایده‌های گوناگون مطرح در درون گروه با همدیگر سایش پیدا کنند. فرآیندی که از آن با عنوان «سایش خلاقانه» یاد می‌شود. البته باید هوشیار باشید که این سایش تفکرات به جنگ و تضاد بین عقاید که به‌طور حتم زیانبار و مخرب است، تبدیل نشود.در ادامه، یکسری ایده‌ها برای مدیریت بهینه فرآیندهای سایش خلاقانه، تشویق و ترویج تفکر کثرت‌گرایانه منتهی به خلاقیت، استفاده از تکنیک‌های ایده‌پردازی برای تولید گزینه‌ها و ایجاد محیط فیزیکی و روانی مساعد برای خلاقیت بیان می‌شود.
مدیریت فرآیند سایش خلاقانه
هنگامی که روش‌های گوناگون فکری در مقابل هم صف آرایی می‌کنند، جرقه‌های خلاقیت در همه جا پراکنده می‌شوند و این همان «سایش خلاقانه» است که البته بسیار حساس و ظریف بوده و بی‌توجهی به آن می‌تواند مشکلاتی را برای گروه به وجود آورد. اگر شما تفکرات گوناگون و متفاوت را بدون برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری مشخصی در کنار هم قرار دهید، گروهتان دچار ناهماهنگی و تعارض خواهد شد. بنابراین شما در این مرحله باید به‌طور مداوم از خود بپرسید که آیا تفاوت‌ها و تعارض‌های موجود از نوع «سایش خلاقانه» هست یا خیر. برای حصول اطمینان از حرکت در مسیر درست و منتهی به خلاقیت شما باید اعضای گروه را به تعامل و تعاطف مستمر فرا خوانید؛ از آنها بخواهید به عقاید و نظرات مخالف و متفاوتی که از سوی هم تیمی هایشان عرضه می‌شود، با دقت گوش فرا دهند و از همدیگر صادقانه سوال کنند. هوشیار باشید که اگر تعارض‌ها و تفاوت‌های درون گروه، حالت شخصی و فردی پیدا کند، بهره‌وری و بازدهی کل گروه به خطر می‌افتد و لطمه می‌بیند.
به عقیده کارشناسان، بهترین راه برای سایش خلاقانه در درون گروه، ایجاد هنجارها و ارزش‌های گروهی به صورت مقررات گروه است. شما به‌عنوان مدیر گروه باید کلیه تعاملات درون گروهی را در قالب این هنجارها و مقررات مدیریت کنید و به این وسیله به گروه خود یک هویت تیمی ببخشید، هویتی که موجب می‌شود تا تعارض‌ها و تقابل‌های درون گروهی به نتایج مولد و مفیدی منتهی شود.حال سوال اینجاست که رهنمون‌ها و قوانین گروه شما باید شامل چه چیزهایی باشد؟ در پاسخ باید گفت که ماهیت و جنس این رهنمون‌ها به عواملی چون هدف گروه و شخصیت اعضای آن بستگی دارد. با این همه، یک سری هنجارها و قوانین کلی در این ارتباط وجود دارد که در بسیاری از گروه‌های خلاق کاربرد داشته و مصداق پیدا می‌کند. از جمله: احترام گذاشتن به همه اعضای گروه، تعهد نسبت به گوش فرا دادن فعال به دیگران، اهتمام نسبت به بیان نگرانی‌ها و تلاش برای حل تعارض‌ها.
برای تضمین و تقویت فرآیند «جریان آزاد ایده‌ها» در درون گروه می‌توان یک سری قوانین یا دستورالعمل‌های خاص را نیز به مرحله اجرا درآورد به‌عنوان مثال، همه اعضای گروه را موظف کرد نسبت به ایده مطرح شده توسط یکی از اعضای گروه، یک اظهارنظر مخالف ارائه دهند. چنین دستورالعمل‌های خاصی می‌توانند برای تحقق اهداف زیر ارائه شوند: قاعده‌مندسازی روش‌های اطلاع‌رسانی و مدیریت شکست، تشویق بیان عقاید فردی و تشویق نوآوری و «جور دیگر دیدن».
مراحل جلوگیری از شخصی شدن تعارض‌ها
۱) به دیگران مشروعیت ببخشید و فرض را بر آن بگذارید که:
• دیگران در مسیر درست حرکت می‌کنند و آنچه که می‌کنند، درست و صحیح است. دیگران ممکن است چیزهایی را ببینند که شما از آنها غافل هستید. شما هم ممکن است چیزهایی را ببینید که دیگران از آن غافل هستند. شناساندن دیدگاه‌ها و عقاید یکی از منابع مهم یادگیری به حساب می‌آیند.
۲) به همه طرفین فرصت صحبت کردن بدهید. همه اعضای گروه باید حق داشته باشند بدون قطع کردن سخن دیگران بتوانند:
• اطلاعاتی را که مبنای شکل گیری عقاید و تصمیماتشان است را ارئه دهند (شامل مشاهدات، مطالعات، گزارش‌ها و...). از واژگان و زبان خودشان برای توصیف آنچه دیده و شنیده‌اند، بهره گیرند. برای تفسیرهای خود دلیل و برهان ذکر کنند. توضیح دهند که چرا یکسری اقدامات را صورت داده‌اند یا می‌خواهند صورت دهند.
۳) تلاش کنید تا تفاوت‌های بین افراد را بفهمید. از دیگران بخواهید تا نظرشان را در مورد یک سری از مسائل کاری بیان کنند و علاوه‌بر تفسیر خود به تفسیرهای دیگر نیز توجه کنند.
4) در مورد اقدامات و تصمیمات مطلوبی که پس از در نظر گرفتن کلیه اطلاعات و داده‌ها صورت می‌پذیرند، تفکرکنید.
ترویج تفکر کثرت گرایانه
ایده‌های خلاقانه از تفکر کثرت گرایانه در میان اعضای گروه ریشه می‌گیرد. از طریق چنین تفکری است که اعضای گروه می‌توانند:
• پیوندها و ارتباطات خاص میان پدیده‌ها و رویدادها را به‌طور شفاف‌تر مشاهده کنند.
• سوالاتی را بپرسند که تا پیش از آن مطرح نشده بود.
• پرسش‌هایی را از دیدگاه‌های مختلف مطرح سازند.
هدف اصلی از تفکر کثرت گرایانه عبارتست از تولید طیف وسیع و متنوعی از گزینه‌ها و ایده‌ها برای استفاده از فرصت‌هایی که گروه توانسته شناسایی کند. فرآیند مشکل‌گشایی ابزاری قدرتمند و موثر برای تقویت تفکر کثرت‌گرایانه در تیم‌تان خواهد بود.
منبع: Harvard Business Review
مترجم: سیدحسین علوی لنگرودی
ارسال نظر