حقوق سرمایه گذاری خارجی در پرتو قانون و قراردادهای سرمایه‌گذاری

بخش دوم این کتاب در چهار دفتر تحت عناوین ۱) قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی در نظم حقوقی کنونی،۲) قراردادهای جوینت ونچر، ۳) قراردادهای نفتی، ۴) قراردادهای ساخت، بهره ‌برداری و انتقال (بی.او.تی) و در ۱۱۷۴صفحه در خصوص قراردادهای رایج در عرصه سرمایه‌گذاری خارجی تالیف شده است. کتاب مزبور دارای ویژگی‌های کاربردی و حرفه‌ای فراوانی است و برای شرکت‌های تجاری، سرمایه گذاری و صنعتی منبع بسیار مفید و موثری محسوب می‌شود. عمده اسناد قراردادی مورد استناد در این کتاب حاصل تجربیات عملی به عنوان مشاور، وکیل و تنظیم‌کننده این قراردادها در طول سال‌های حضور شرکت‌های خارجی در ایران است که به همت دکتر علی حاتمی و اسماعیل کریمیان به رشته تحریر در آمده است.

در این نوشتار به معرفی اجمالی دفترهای سوم و چهارم کتاب مزبور پرداخته خواهد شد.

دفتر سوم: قراردادهای نفتی

۱- دفتر سوم این کتاب به قراردادهای وزین، چالش‌برانگیز و پیچیده «نفتی» اختصاص دارد. دراین فصل با توجه به اهمیت طرح و تنظیم قرارداد جدید نفتی ایران از یک طرف و تصویب قوانین جدید مربوط به صنعت نفت از طرف دیگر، ذیل دو بخش رویکرد جدید قانون گذار و وزارت نفت در ارتباط با به‌کارگیری قالب‌های جدید قراردادی و رونمایی از قرارداد نفتی ایران که در انتهای سال ۱۳۹۲ از سوی وزارت نفت صورت گرفت، بررسی و تحلیل شده و راهکار مقتضی به‌منظور انتخاب و بهینه‌سازی سازوکار قراردادی اجرای پروژه در بخش بالادستی صنایع نفت و گاز ایران، ارائه شده است. از سوی دیگر با عنایت به تحولاتی که در قوانین اخیر التصویب به وقوع پیوسته و همین‌طور ترسیم قرارداد جدید نفتی ایران، در این فصل سعی شده ویژگی‌ها و نقاط ضعف و قوت این قوانین و قرارداد مزبور بیان شود.

۲- با توجه به ظهور قراردادهای بیع متقابل (بای بک) از حدود دو دهه قبل در حوزه قراردادهای نفت و گاز ایران، سعی شده شروط این قراردادها به تفصیل مورد بحث قرار گرفته و در حد وسع و حسب تجربیات، به بیان نقاط قوت و ضعف این نوع قراردادها در مقایسه با سایر قراردادهای رایج در صنعت نفت و گاز پرداخته شود.

۳- در فصل دوم، با رویکردی کاربردی و برحسب خدمات و مراحل اجرای عملیات نفتی اعم از اکتشاف، توسعه و تولید، شروط و مفاد انواع قراردادهای نفتی با تکیه بر نمونه‌های عملی اجراشده در ایران و جهان و مدل‌های قراردادی، به صورت تطبیقی، تجزیه‌وتحلیل شده است. در این فصل با توجه به ظهور قراردادهای بیع متقابل (بای بک) از حدود دو دهه قبل در بخش بالادستی صنایع نفت و گاز ایران، سعی شده به‌طور کامل شروط نسل‌های مختلف این قرارداد با تاکید بر آخرین نسل آن و نمونه‌های عملی اجرا شده در کشور بررسی و تجزیه و تحلیل شده و نقاط قوت و ضعف این قرارداد در کنار تفسیر شروط سایر قراردادهای رایج در صنعت نفت و گاز جهان، بیان شود.

۴- به دلیل تنوع قراردادهای رایج در بخش بالادستی صنایع نفت وگاز در جهان، در فصل دوم این دفتر، شروط انواع این قراردادها به‌صورت تطبیقی تفسیر شده به آن دسته از مفاد این قراردادها که ماهیت آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تاکید شده است. در این کتاب برای اولین بار مفاد و شروط قراردادهای نفتی قریب به ۵۰ کشور دنیا به‌طور مفصل تحلیل و تفسیر شده و مورد نقد و کالبد شکافی قرار گرفته است.

۵- در این فصل افزون بر تفسیر شروط انواع قراردادهای مادر در بخش بالادستی صنایع نفت و گاز، انواع سرویس‌های فرعی عملیات نفتی، شامل حفاری و چاه‌آزمایی از یکسو و قراردادهای عملیاتی مشترک به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد پروژه‌های نفتی از سوی دیگر، با تاکید بر نمونه‌های عملی اجرا شده در کشور بررسی و تفسیر شده‌اند.

دفتر چهارم: قراردادهای ساخت، بهره‌برداری و انتقال (BOT)

۱- دفتر چهارم کتاب به قراردادهای ساخت، بهره‌برداری و انتقال یا بی.او.تی اختصاص یافته است. در این دفتر با رویکردی کاربردی طی دو فصل، ابتدا کلیاتی از پروژه‌های ساخت، بهره‌برداری و انتقال بیان شده و سپس به بررسی و تجزیه‌وتحلیل شروط اختصاصی این قراردادها با تاکید بر نمونه‌های اجراشده در ایران پرداخته و سعی شده است مدل بی.او.تی صرف‌نظر از موضوع پروژه، به بحث گذاشته شود.

۲- رویکرد اصلی فصل دوم این دفتر، از یکسو تجزیه‌وتحلیل مفاد قراردادهای بی.او.تی به‌ویژه در پروژه‌های اجراشده در کشور و از سوی دیگر بررسی شروط انواع قراردادهای زنجیره بی.او.تی شامل قرارداد وام یا فاینانس، قرارداد EPC (قرارداد طراحی، تامین تجهیزات و ساخت) و قرارداد بهره‌برداری و نگهداری است. با توجه به کاربرد گسترده و اهمیت بسزایی که قراردادهای EPC در پروژه‌های صنعتی کشور ایفا می‌کند در فصل دوم این دفتر، افزون بر قراردادهای استاندارد EPC مانند قرارداد نمونه فیدیک (مدل ۱۹۹۹)، مفاد برخی از قراردادهای اجراشده به شیوه EPC در کشور نیز مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است.

۳- در انتهای فصل دوم کتاب ذیل دو عنوان، به ترتیب فازهای بهره برداری و نگهداری و انتقال پروژه‌های بی.او.تی، با تاکید بر قراردادهای اجرا شده در کشور و نیز قرارداد بهره‌برداری و نگهداری، تجزیه و تحلیل شده است.

۴- در این دفتر نیز چندین پرونده بر حسب موضوعات طرح‌شده در لابه‌لای شروط قرارداد EPC، به اختصار مورد بحث قرار گرفته و آرای دادگاه‌ها یا داوری در هر مورد نقد و بررسی شده است. هدف از ذکر این پرونده‌ها که در عمده موارد به دفتر حقوقی بین‌المللی ارجاع شده است، تشریح شروط اختلاف‌برانگیز قراردادهای EPC در رویه داوری و محاکم بوده است تا به این وسیله بر فایده علمی و عملی مباحث افزوده شود. این کتاب به‌وسیله انتشارات تیسا (www.teesa.ir) به چاپ رسیده و در خرداد ۹۳ منتشر شده است.