سیدمحمد اعظمی‌نژاد عضو هیات‌ رئیسه کمیته تخصصی توسعه - انجمن مدیریت منابع انسانی ایران منبع: SHRM www.hrjournalist.com شرکت‌های سرآمد و متعالی حقوق، پاداش، مزایا و دیگر اقدامات موثر بر بهره‌وری کارکنان را با استراتژی‌ها همسو می‌کنند تا مشارکت فعال کارکنان پایدار بماند. برنامه‌های جبران خدمات متغیر کارکنان از جمله روش‌های مورد توجه سازمان در دنیای کسب‌و‌کار امروزی است. گاهی دیده شده است برخی از سازمان‌ها این روش‌های پرداخت را با عناوینی چون «پرداخت براساس عملکرد» یا «پرداخت تحت ریسک» به کار می‌برند چرا که ممکن است تمامی یا بخشی از برنامه‌های پرداخت مالی به کارکنان بر اساس نتایج ارزیابی عملکرد فردی یا تیمی کارکنان باشد. گمان می‌رود روش‌های جبران خدمات متغیر در کنار جبران خدمات و پرداخت‌های مالی ثابت به کارکنان می‌تواند موجب تشویق آنها به ارائه عملکردی بهتر و اثربخش‌تر شود.

معرفی ابزار

برنامه‌های جبران خدمات متغیر می‌تواند شامل روش‌های متنوعی باشد چرا که این برنامه‌ها می‌تواند در قالب پاداشی سالانه یا برنامه‌ای موردی و مبتنی بر دیده شدن عملکردی چشمگیر از کارکنان باشد. این برنامه‌ها شاید یکی از بهترین روش‌ها برای به رسمیت شناختن دستاوردهای یک تیم کاری در سازمان باشد.

تجارب و پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد برنامه‌های جبران خدمات متغیر کارکنان، عنصری کلیدی برای بهبود عملکرد کارکنان است.

چنانچه این برنامه‌ها با روشی هوشمندانه طراحی و اجرایی شود، می‌تواند به افزایش عملکرد اختیاری کارکنان و بالا رفتن تعهد شغلی آنها منجر شود. همچنین چنین رویکردی نه‌تنها در خروجی نهایی بلکه در رفتارهای مورد انتظار برای انجام کار (چگونگی) نیز تاثیرگذار است.

برای استفاده از ابزار جبران خدمات متغیر گام‌های زیر را بردارید:

گام اول- اهداف سازمانی را تدوین و در سراسر سازمان تبیین کنید. اولین گام برای برنامه‌ریزی استفاده از ابزار جبران خدمات متغیر تدوین دقیق اهداف سازمانی و اطلاع‌رسانی و تفهیم آن به سطوح مختلف در سازمان است. برای هدف‌گذاری در سازمان از رویکردهای مختلفی چون کارت امتیازی متوازن

(Balanced ScoreCard) یا مدیریت بر مبنای هدف

(Management by Objectives) می‌توانید استفاده کنید.

گام دوم- ارتباط منطقی بین عملکرد و جبران خدمت متغیر ایجاد کنید. با ایجاد ارتباطی منطقی می‌توانید اطمینان حاصل کنید که تمرکز اعضای سازمان بر کلیدی‌ترین فعالیت‌های مورد‌نظر مدیریت است. برای این کار می‌توانید معیارهایی داخلی بر مبنای دستیابی افراد، تیم‌ها یا واحدهای سازمانی به اهداف تعیین‌شده برای پرداخت‌های متغیر تعریف کنید. بسته به نوع فعالیت، ضریب اهمیت وزنی فرد یا تیم کاری در نحوه محاسبه معیارهای پرداخت می‌تواند متفاوت باشد.

گام سوم- برای نحوه پرداخت هدف‌گذاری مناسبی انجام دهید. در استفاده از ابزار جبران خدمات متغیر، این مرحله، اساسی‌ترین گام محسوب می‌شود. هدف‌گذاری برای نحوه پرداخت باید به گونه‌ای انجام شود که اطمینان حاصل کنید اهدافی چالشی و در دسترس برای ارزیابی عملکرد کارکنان تعیین شده است.

• بهبود وضعیت فعلی: نقطه آغازین مناسب برای هدف‌گذاری در نحوه پرداخت متغیر بهبود وضعیت فعلی است. برای مثال می‌توانید با کارکنان واحد فروش خود توافق کنید در صورت افزایش ۵۰ درصدی فروش، به میزان معینی از درصد سود فروش به عنوان جبران خدمات متغیر خود دریافت خواهند کرد.

• رعایت استانداردهای صنعت: استفاده از معیار بهترین تجارب در صنعت یا متوسط میزان عملکرد در صنعت نیز می‌تواند شاخص تعیین‌کننده‌ای برای تعریف اهداف عملکردی جهت جبران خدمات متغیر باشد. برای مثال اگر معیار میزان متوسط فروش یا تولید در صنعت مشابه سازمان به عنوان مبنای هدف‌گذاری قرار گیرد، رسیدن به این هدف یا عبور از آن می‌تواند مبنایی برای پرداخت جبران خدمات متغیر باشد.

• میزان مشارکت موثر: شاخص تاثیرگذار دیگر برای هدف‌گذاری جبران خدمات متغیر نیز میزان مشارکت و همکاری کارکنان در تحقق اهداف سازمانی است.

گام چهارم- از اختصاص بودجه برای جبران خدمات متغیر اطمینان حاصل کنید. وقتی قرار است در سازمان خارج از تعهدات قانونی جبران خدماتی برای کارکنان در نظر گرفته شود، همه ذی‌نفعان مرتبط باید در جریان آن قرار گیرند. بدون اطلاع سهامداران و اعضای هیات مدیره سازمان، جبران خدمات متغیر کاری خطرناک محسوب می‌شود چرا که ممکن است موجب بروز تعارضات داخلی شود.

شاید یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تامین بودجه‌های جبران خدمات متغیر، استفاده از کاهش هزینه‌ها یا افزایش درآمدی است که با مشارکت کارکنان ایجاد شده است.

به این ترتیب همراهی و تایید تیم مدیریتی سازمان کاری آسان‌تر خواهد بود. راه دیگر اختصاص درصد معینی از جبران خدمات ثابت کارکنان به عنوان مبلغ پرداخت متغیر به آنها برای تحقق یک هدف خاص سازمانی است.

گام پنجم- ارتباط موثر برقرار کنید. کلید اجرای موفق این ابزار همین گام است. ارتباط شفاف، روشن و متمرکز تضمین‌کننده تلاش‌های کارکنان و سازمان برای حفظ و افزایش تعامل کارکنان است. داشتن ارتباطات هدفمند با ذی‌نفعان سازمان- به ویژه کارکنان-مهر ضمانتی برای موفقیت این ابزار است. استفاده از نظرات کارکنان در روش‌های جبران خدمات متغیر می‌تواند در تعیین بهترین روش برای پرداخت کمک‌کننده باشد.

این نکته را فراموش نکنید که طراحی و استفاده صحیح و قوی از ابزار جبران خدمات متغیر می‌تواند اثرات مناسبی بر انگیزش، تعهد و مشارکت کارکنان و عملکرد اثربخش آنها داشته باشد.