نقشه ذهنی ابزاری قدرتمند برای برنامه‌ریزی

سیدمحمد اعظمی‌نژاد* منبع: Mindtools آیا تاکنون برای شما پیش آمده است، در مورد موضوع یا ایده‌ای خاص مطالعه یا توفان ذهنی انجام داده باشید، اما موفق به پیاده‌سازی موفق اطلاعات به‌دست آمده روی کاغذ نشده باشید؟ ابزار نقشه ذهنی (mind map) می‌تواند برای این کار کمک‌کننده باشد. این ابزار تکنیک مفیدی است که به یادگیری موثرتر، ثبت اطلاعات دقیق‌تر و حمایت و تقویت حل مساله خلاق کمک می‌کند. با استفاده از این ابزار، قادر خواهید بود به سرعت ساختار یک موضوع مشخص را شناسایی و درک کنید. علاوه‌بر این روشی در اختیار خواهید داشت که با ثبت حقایق و نکاتی خام در یادداشت‌های معمولی به مجموعه‌ای از اطلاعات متناسب و کارآمد برسید.

ابزار نقشه ذهنی (mind map) می‌تواند برای این کار کمک‌کننده باشد. این ابزار تکنیک مفیدی است که به یادگیری موثرتر، ثبت اطلاعات دقیق‌تر و حمایت و تقویت حل مساله خلاق کمک می‌کند. با استفاده از این ابزار، قادر خواهید بود به سرعت ساختار یک موضوع مشخص را شناسایی و درک کنید. علاوه‌بر این روشی در اختیار خواهید داشت که با ثبت حقایق و نکاتی خام در یادداشت‌های معمولی به مجموعه‌ای از اطلاعات متناسب و کارآمد برسید. بیش از این ابزار نقشه ذهنی کمک می‌کند که اطلاعات را به یاد داشته باشید و قابلیت یادآوری و بازخوانی اطلاعات را برای مرور سریع به شما می‌دهد.

معرفی ابزار

ابزار نقشه ذهن توسط tony buzan ارائه شده است و از ساختاری دو بعدی به جای قالب‌های قراردادی و سنتی استفاده می‌کند. نقشه‌های ذهنی معمولا از یادداشت‌های معمولی فشرده‌تر هستند و اغلب سعی می‌شود در یک طرف یک صفحه کاغذی گنجانده شوند. این ابزار برای ایجاد تولید ایده‌های جدید و ایجاد ارتباط آسان بین آنها کمک می‌کند. علاوه‌بر این نقشه‌های ذهنی ابزاری برای شکستن پروژه‌های بزرگ به قطعات کوچک‌تر و قابل کنترل، جهت برنامه‌ریزی اثربخش‌تر و بدون جا انداختن جزئیات است. یک نقشه ذهنی خوب تصویر مناسبی از موضوع ارائه می‌دهد که به‌طور همزمان اهمیت نسبی نکات منحصربه‌فرد و ارتباطات حقایق مرتبط با موضوع در آن قابل درک است. به این ترتیب قادر خواهید بود با بالاترین سرعت ممکن مروری کلی از موضوع داشته باشید. ضمن اینکه ابزار نقشه ذهنی روشی مناسب برای هوش و حافظه است. گاهی اوقات نیز استفاده از رنگ‌ها و طرح‌های مختلف از نقشه ذهنی یک اثر هنری می‌سازد.

موارد استفاده از ابزار نقشه ذهنی:

• توفان ذهنی(به‌صورت فردی یا گروهی)

• خلاصه کردن اطلاعات و یادداشت‌برداری

• یکپارچه کردن اطلاعات به‌دست آمده از منابع مختلف

• تفکر در خصوص حل مسائل پیچیده

• نمایش اطلاعات در قالبی قابل درک

• یادگیری و حفظ کردن اطلاعات

برای استفاده از ابزار نقشه ذهنی گام‌های زیر را بردارید:

۱. عنوان موضوع مورد نظر خود را در مرکز صفحه کاغذی سفیدی بنویسید. سپس دور آن یک دایره یا بیضی بکشید.(برای مثال موضوع می‌تواند «سخنرانی موفق برای هیات‌مدیره» باشد.

۲. کلیه سرفصل‌های اصلی مرتبط با موضوع و زیرمجموعه‌های عمده را روی خطوطی که از این شکل مرکزی خارج شده است، بنویسید. در صورتی‌که علاقه‌مند باشید، می‌توانید روی هر یک آنها شکلی کوچک برای تاکید و یادآوری رسم کنید.

۳. پس از اینکه توانستید عوامل اصلی مرتبط را شناسایی کنید، اکنون برای هریک از این عوامل به دنبال زیرمجموعه‌هایی مرتبط باشید. برای مثال این نوشتار، نقشه ذهنی برای بخش مخاطبان می‌تواند به شکل زیر تکمیل شود:

۴. به همین ترتیب نقشه ذهنی را تا کوچک‌ترین جزئیات، کامل کنید. اجزای نقشه ذهنی در خصوص موضوع مورد نظر شما می‌تواند به تدریج تکمیل شود؛ بنابراین لازم نیست برای تکمیل ساختار آن نگران باشید.

برای استفاده موثرتر از ابزار نقشه ذهنی بهتر است نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

از کلمات یا عبارات ساده استفاده کنید.