سید محمد اعظمی نژاد* منبع: Mindtools نمی‌توان اثرگذاری مطالعه اسناد کاری، مجلات تجاری، وبلاگ‌ها، کتاب‌ها و منابع اطلاعاتی دیگر را در پیشرفت کار کتمان کرد.
مطالعه و بررسی آنها به‌طور منظم یا حتی غیرمنظم، می‌تواند به توسعه دانش و مهارت‌های ما کمک شایانی کند. اما آیا تاکنون برای شما پیش آمده است که سندی را مطالعه کرده باشید، بدون آنکه مطلب مفیدی از آن به دست بیاورید؟ یا اینکه مجبور به چندبار مطالعه چیزی شوید برای اینکه به درک کاملی از محتوای آن برسید؟
این نوشتار به شما ابزار کمکی برای مطالعه هدفمند را معرفی خواهد کرد. با استفاده از این ابزار می‌توانید با حداقل تلاش در مطالعه به بیشترین بهره‌وری دست پیداکنید:
در مورد آنچه می‌خواهید بدانید، فکر کنید؛ قبل از شروع به مطالعه هر مطلبی، از خود بپرسید چرا باید آن را بخوانم؟ آیا آن مطلب را برای هدف خاصی مطالعه می‌کنید؟ بعد از مطالعه این مطلب، چه چیزی به دانسته‌های شما اضافه خواهد شد؟
وقتی هدف خود را بدانید، در این صورت می‌توانید بررسی کنید آیا منبع مورد مطالعه، کمکی برای رسیدن به این هدف می‌کند یا خیر؟ برای مثال در یک کتاب، راه ساده برای این‌کار، بررسی پیشگفتار و عناوین فصل‌های آن است. پیشگفتار کتاب، می‌تواند به شما نشان دهد، محتوای کتاب هدف مورد نظر شما را پوشش می‌دهد یا خیر؟ از خود بپرسید آیا منبع مورد مطالعه پاسخگوی نیازهای دانشی شما هست یا خیر؟ اگر اینگونه نیست بهتر است وقت خود را برای خواندن آن به هدر ندهید.
به یاد داشته باشید این کار برای مواردی که شما به صورت اینترنتی مشترک می‌شوید، مانند مجلات الکترونیک، RSS سایت‌ها، وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز مورد استفاده واقع می‌شود.
روش مطالعه عمیق را فرا بگیرید؛ زمانی که نیاز به دانش سطحی از یک موضوع دارید، با مطالعه مطالب مختصری در مورد آن به این هدف می‌رسید. برای مثال تنها مطالعه عناوین فصول یک کتاب، پیش گفتار و خلاصه‌های هر فصل می‌تواند در این مورد کافی باشد.
اگر نیاز به اطلاعات متوسط در مورد یک موضوع دارید، باید کمی وقت بیشتری بگذارید و باید مقدمه فصل‌های کتاب و خلاصه‌های هر فصل را با دقت بخوانید. می‌توانید متن اصلی هر روش فصل را با ابزار تندخوانی مطالعه و از نکات کلیدی یادداشت بردارید.
شما فقط زمانی نیاز به مطالعه متن با جزئیات کامل دارید که درک عمیقی از موضوع داشته باشید. برای این‌کار بهتر است در ابتدا مرور کلی بر منبع مرتبط با موضوع داشته باشید. این‌کار درک بهتری از ساختار آن به شما می‌دهد و در قدم‌های بعدی می‌توانید جزئیات بیشتری را استخراج کنید.
مطالعه فعالانه داشته باشید؛ هنگامی که در حال مطالعه یک سند به صورت دقیق و جزئی هستید، مطالعه فعالانه با انجام کارهایی مثل خط کشی زیر کلمات کلیدی و
یادداشت‌برداری کمک زیادی به پیشرفت استخراج اطلاعات می‌کند. این کار موجب تاکید بر اطلاعات مهم در ذهن شما می‌شود و کمک می‌کند تا بتوانید موارد مهم را بعدا مرور کنید. انجام این کار موجب می‌شود ذهن شما روی موضوع متمرکز بماند.
نحوه استفاده ازمنابع مختلف را بشناسید؛ انواع مختلفی از منابع مطالعه با مطالب مختلف، در مکان‌های متفاوت و به روش متنوعی نگهداری می‌شوند. با شناخت این منابع می‌توانید چکیده‌ای اثربخش از اطلاعات مورد نیاز خود را استخراج کنید. این منابع می‌تواند شامل این موارد باشد:
مجلات و روزنامه ها- ممکن است موضع مورد نظرتان در زرق و برق محتوای یک مجله یا روزنامه گم شود. اما اگر بخواهید اطلاعات کامل و جامعی نسبت به موضوع مورد نظر خود داشته باشید، جست‌وجو در آنها برای شما گریزناپذیر است. موثرترین روش برای کسب اطلاعات از مجلات، مرور فهرست مطالب و مراجعه مستقیم به مقالات جالب است. اگر مطلب مورد نظر را قابل استفاده تشخیص دادید بریده آن (یا فایل آن) را در یک پوشه برای استفاده‌های بعدی نگهداری کنید.
مطالعه مقالات اختصاصی، به‌طور عمده سه نوع مقاله در روزنامه‌ها و مجلات منتشر می‌شود:
- مقالات خبری؛ در این نوع مقالات نکات کلیدی در ابتدای مطلب می‌آید و سپس جزئیات در ادامه ارائه می‌شود.
- مقالات نظرات شخصی؛ در این نوع مقالات نظرات افراد منعکس می‌شود. مهم ترین مطالب در مقدمه و خلاصه آن گنجانده می‌شود.
- مقالات ویژه؛ در این نوع مقالات موضوع در قالب یک نوشتار سرگرم‌کننده پنهان شده است. معمولا مهم‌ترین اطلاعات در متن این نوع مقالات توزیع شده است.
اگر بدانید از یک مقاله چه می‌خواهید و نوع آن را تشخیص دهید، می‌توانید اطلاعات مورد نظر خود را با سرعت و اثربخشی بالاتری استخراج کنید.
از واژه نامه فنی استفاده کنید؛ اگر با متنی سخت و فنی روبه‌رو هستید، استفاده از یک واژه نامه یا یک فرهنگ لغت می‌تواند مفید باشد.
زمان مطالعه و میزان سختی مطلب نیز نقش مهمی دارند. برای مثال اگر با متن خسته‌کننده‌ای مواجه هستید یا نیاز به تمرکز بالایی برای درک مطلب دارید، بهتر است مطالعه آن را به زمانی که بیشترین انرژی را در روز دارید منتقل کنید.
سعی کنید پس از اتمام مطالعه هر مطلب، یک نقد شخصی در مورد آن بنویسید. این کار موجب یادآوری مطالب
مطالعه شده، نکات جامانده و باقی مانده برای جست‌وجو در منابع جدید است.
*عضو هیات‌رییسه کمیته تخصصی توسعه- انجمن مدیریت منابع انسانی ایران
(hrjournalist.blogfa.com)