توسعه کاری در بازارهایی با ظرفیت بالا

مترجم: مریم رضایی منبع: Economist مشتریان مرکز خرید ماندا هیل در بندر لوکس لوساکا، پایتخت زامبیا، از بسته‌های گوشت و مرغی که در یکی از شعبه‌های سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای شاپ‌رایت عرضه می‌شود، استقبال خوبی کرده‌اند. در این قسمت از فروشگاه، گوشت سه بار در هفته عرضه می‌شود و آماده‌سازی این گوشت‌ها، از تکه تکه کردن و تمیز کردن و بسته‌بندی، طبق دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای در اتاقی شیشه‌ای که در معرض دید مشتریان است، صورت می‌گیرد. این فروشگاه‌ یکی از شلوغ‌ترین مراکز خرید در کل شعب شاپ‌رایت است. اداره قسمت عرضه گوشت، توسط شرکت زام‌بیف، یک شرکت مواد غذایی پیشتاز در لوساکا اداره می‌شود. این شرکت ویترین‌های فروش گوشت را در کلیه ۲۰ شعبه شاپ‌رایت در زامبیا و نیز شعب جدید در غنا و نیجریه اداره می‌کند. سایر محصولات غذایی زام‌بیف، مانند تخم مرغ، شیر و نوشیدنی‌ها در قفسه‌های فروشگاه‌های شاپ‌رایت و دیگر سوپرمارکت‌های محلی انباشته شده است. به علاوه، زام‌بیف حدود ۱۰۰ فروشگاه مختص خود را دارد و در نتیجه یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در قاره آفریقا محسوب می‌شود. به غیر از آفریقای جنوبی، تعداد شرکت‌های بومی بزرگی که در خدمت طبقه متوسط جامعه آفریقا باشد، بسیار کم است. با این حال، افزایش تعداد این شرکت‌ها، تقاضا برای گوشت و دیگر غذاهای لوکس را افزایش می‌دهد، چون آفریقا در مصرف اینگونه غذاها پتانسیل زیادی دارد که به بقیه دنیا برسد. دانگوت فلور و UAC فودز، مهم‌ترین شرکت‌های صنایع غذایی نیجریه هستند، اما بیشتر مشتریان این شرکت‌ها از طبقه ثروتمندند. زام‌بیف اما به طور غیرطبیعی توانسته طبقه کم‌درآمد جامعه را راضی نگه دارد. فروشگاه‌های این شرکت در مناطق محروم‌تر، گوشت چربی‌دار را در بسته‌بندی‌های کوچکتر یا جگر و فرآورده‌های اینچنینی را عرضه می‌کنند. مرکز فعالیت کسب‌وکار آنها در ۵۰ کیلومتری شمال لوساکا قرار دارد. فرانسیس گروگان،‌ مدیر عامل شرکت، در سال ۱۹۹۱ از لندن به این نقطه آمد تا مدیریت یک کارخانه گوشت را که دچار مشکلات زیادی شده بود بر عهده بگیرد. همزمان با این اتفاق، کنت کاوندا، رییس جمهور زامبیا بعد از ۲۷ سال حکومت در اولین انتخابات چندحزبی این کشور شکست خورد و برکنار شد. در این شرایط، شرکت‌های دولتی پول‌های خود را از بانک‌ها خارج می‌کردند و اقتصاد زامبیا در آستانه سقوط قرار گرفته بود. گروگان خیلی زود همکاری با کارل ایروین را که از لندن به زادگاه خود برگشته بود تا شرکتی خانوادگی را در زامبیا اداره کند، شروع کرد. این زوج کاری شرایط را به نفع خود تغییر داده و در سال ۱۹۹۴ شرکت زام‌بیف را با تعداد ۶۰ پرسنل تاسیس کردند. تعداد کارمندان این شرکت اکنون به ۵ هزار نفر می‌رسد. توسعه کاری سریع آنها در خرده‌فروشی نشان‌دهنده حرکت خاص آنها بود. خریداران گوشت، نقدی خرید می‌کردند، اما آنها برای خرید دام اقدام به خرید اعتباری می‌کردند. در سال ۱۹۹۵ فروشگاه شاپ‌رایت هشت شعبه در زامبیا تاسیس کرده بود و از زام‌بیف درخواست کرد محصولات خود را برای قسمت فروش گوشت در این فروشگاه ارائه کند که فرصت خوبی برای این شرکت نوپا بود. زام‌بیف برای پیشرفت بیشتر، به خط تولید خود توجه بیشتری نشان داد و در سال ۱۹۹۶ یک کشتارگاه را خریداری کرد. همچنین مزرعه‌ای در آن نزدیکی را خرید تا خوراک دام‌ها را تامین کند. در این مزرعه، دام‌ها به مدت ۶۰ تا ۹۰ روز قبل از کشتار، به خوبی تغذیه می‌شوند. از آنجایی که کمبود دام یکی از مشکلات مزمن شرکت بود، آنها پرورش مرغ را نیز آغاز کردند. کیفیت محصولات هم متفاوت است. گوشت دام‌هایی که به خوبی تغذیه شده‌اند، به شکل استیک‌هایی در فروشگاه‌های شاپ‌رایت یا هتل‌های لوکس در سراسر لوساکا عرضه می‌شود. گوشت‌هایی را که کیفیت کمتری دارند، خود فروشگاه‌های زام‌بیف عرضه می‌کند. گروگان می‌گوید بازار این منطقه امکان فروش همه قسمت‌های دام را ایجاد کرده است. نام زام‌بیف اکنون در لوساکا و لندن جا افتاده و این شرکت در سال‌های اخیر دو بار سرمایه خود را برای توسعه ظرفیت افزایش داده است. خرید ۴۵ هزار هکتار زمین کشت سویا و کارخانه دانه‌کوبی، عرضه خوراک دام مورد نیاز برای پرورش بیشتر مرغ را تضمین کرده است. برند نوواتک زام‌بیف که خوراک دام تهیه شده از سویا است، تنها سه سال بعد از تاسیس این شرکت، به یکی از پیشتازان بازار زامبیا تبدیل شد. فروش این محصول ۱۵ درصد کل درآمد ۵۲۲ میلیون دلاری شرکت در سال گذشته را به خود اختصاص داد. به علاوه، زام‌بیف اکنون روغن سویای خوراکی را با برند زامانیتا به فروش می‌رساند که به زودی درآمدی بیشتر از گوشت برای این شرکت به همراه خواهد داشت. مدل تامین اولین تا آخرین مواد اولیه تولید این شرکت، با تحلیل سرمایه‌گذاران که می‌گویند شرکت‌ها باید به یک کسب‌وکار هسته‌ای متوسل شوند و وظایف دیگر را به متخصصین بسپارند، در تناقض است. اما اقتصاد زامبیا آنقدر پیشرفته نیست که در آن شرکت‌هایی وجود داشته باشند که بتوان برای تامین همیشگی مواد اولیه مورد نیاز، به آنها متکی شد. زام‌بیف حتی خودش مالکیت ۷۸ دستگاه کامیون یخچال‌دار برای حمل‌ونقل گوشت‌ها را در اختیار دارد. اینها به این معنی نیست که زام‌بیف تمایل ندارد با شرکت‌های دیگر همکاری کند. این شرکت اخیرا سرمایه‌گذاری مشترکی را با شرکت رین‌بو چیکن، تولیدکننده گوشت مرغ در آفریقای جنوبی آغاز کرده است. زام‌بیف همچنین صادرات گوشت به زیمبابوه را آغاز کرده و به دنبال بازارهای دیگری می‌گردد. اقدامات این شرکت در نیجریه هنوز محدود است، البته فروشگاه شاپ‌رایت تصمیم دارد تعداد شعبه‌های خود را در این کشور به ۲۰ تا ۳۰ برساند. با این حال، زام‌بیف برای پیشرفت در بازاری که با ۱۶۷ میلیون نفر جمعیت پتانسیل بالایی دارد، باید کارهای بیشتری انجام دهد. گروگان در این زمینه می‌گوید: «نمی‌توانیم این ظرفیت را انکار کنیم و باید سه یا چهار مدیر ارشدمان را به این کشورها بفرستیم.»