میلیاردها دلار سود از اعماق زمین

کوشان غلامی

معادن «ریو تینتو» در ایالت اوئلوای اسپانیا، از دوران باستان برای اکتشاف طلا، مس، نقره و سایر مواد معدنی مورد حفاری قرار می‌گرفت. حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح قبایل مختلفی شروع به استخراج از این نقاط کرده بودند. پس از سال‌های زیادی که این مکان متروکه بود، مجددا معادن در سال ۱۵۵۶ کشف شدند و دولت اسپانیا از سال ۱۷۲۴ به بعد، شروع به راه‌اندازی آنها کرد، ولی ناکارآمدی این دولت در استخراج و مشکلات دیگر سیاسی و مالی باعث شد تا این معادن در سال ۱۸۷۳ به قیمتی کمتر از ارزش اصلی فروخته شود. خریداران معدن به رهبری «هیو ماتسون» یک اتحادیه تشکیل دادند که ۵۶ درصد آن متعلق به دویچه بانک بود، ۲۴ درصد شرکت ماتسون و ۲۰ درصد دیگر مربوط به شرکت حمل‌ونقل ریلی کلارک - پانچارد بود. ماتسون یک صنعتگر اسکاتلندی بود که با تشکیل این اتحادیه، گروه «ریو تینتو» را راه‌اندازی کرد و ریاست این گروه را به عهده گرفت. آنها با پیشنهاد ۵/۳ میلیون پوندی حق برداشت و تولید انحصاری کلیه معادن ریوتینتو را از آن خود کردند. این اتحادیه در ماه مارس همان سال شرکت ریوتینتو را تاسیس کرد و در پایان دهه ۱۸۸۰ کنترل معادن به دست خانواده راتشیلد افتاد که آنها میزان عملیات استخراج را به شدت بالا بردند. مدیریت جدید همچنین امکانات عملیاتی زیادی به مجموعه اضافه کردند و ضمن گسترش فعالیت‌های حفاری، روش‌های نوینی برای استخراج ابداع کردند. معادن ریو تینتو بین سال‌های ۱۸۷۷ تا ۱۸۹۱ بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در جهان بود.

تا سال ۱۹۲۵ شرکت روی بهره‌برداری از این معادن متمرکز شده و در پی گسترش فعالیت‌های خود به خارج از اسپانیا نبود. تا سال ۱۹۱۴ اوضاع مساعد بود و همکاری با سایر تولیدکنندگان سنگ‌آهن و کنترل قیمت بازار، سود زیادی را نصیب این شرکت می‌کرد، ولی با شروع جنگ جهانی اول و تاثیرات پس از آن بر بازار سنگ‌آهن اروپا سود ریو تینتو رو به کاهش گذاشت. عدم توانایی برای متنوع کردن فعالیت‌ها در آن دوران، منجر به رکود تدریجی شرکت در میان سایر شرکت‌های معدنی شد؛ بنابراین در سال ۱۹۲۵ مدیریت شرکت از «آلفرد میلنر» به «اوکلند گده» منتقل شد. گده و تیم مدیریت جدیدی که انتخاب کرده بود بر روی تنوع عملیات و سرمایه‌گذاری‌ها و تغییر استراتژی بازاریابی متمرکز شدند. او قراردادهای همکاری زیادی با مشتریان و شرکت‌های دیگر برای گسترش تکنولوژی و توسعه فعالیت‌ها به معادن جدیدی در خارج اسپانیا، منعقد کرد که مهم‌ترین آنها سرمایه‌گذاری روی معادن مس رودزیا در جنوب آفریقا بود. در دهه ۱۹۵۰، دولت ملی‌گرای فرانکو شرایط استخراج معادن را برای شرکت‌های خصوصی بسیار سخت کرد و ریو تینتو دوسوم فعالیت خود در اسپانیا را متوقف و سرمایه‌گذاری‌های خارجی را جایگزین آن کرد.

اولین فروش سهام به مبلغ ۵/۲ میلیون پوند در زمان سرمایه‌گذاری در معادن مس رودزیا انجام گرفته بود و ریوتینتو با ادغام شرکت‌های مختلف خود تحت نام «روکانا»، منابع خود را تلفیق کرد. این معادن هنگام بروز مشکلات استخراج معدن اسپانیا در زمان جنگ صنعتی و جنگ دوم جهانی، کمک بسیاری به ریو تینتو کرد. سیاست‌های فرانکو نیز باعث شد شرکت ابتدا دوسوم و سپس کلیه سهم خود را از معادنی که نامش را از آنجا گرفته بود واگذار کرده و فعالیتش را به کشورهای دیگر منتقل کند.

توسعه شرکت به کشورهای دیگر، فرصت‌های زیادی را پیش روی آنها گذاشت، ولی به دلیل فقدان سرمایه کافی نتوانستند از این فرصت‌ها استفاده کنند؛ بنابراین با شرکت زینک استرالیا ادغام شدند و Rio Tinto - Zinc یا RTZ را تاسیس کردند. این ادغام به ریو تینتو اجازه داد که از فرصت‌های جدید استفاده کند و برای زینک نیز افزایش دارایی‌های پایه را در برداشت. این مجموعه تمرکز اصلی خود را روی کشورهای دیگر گذاشته و یک شرکت زیرشاخه به نام CRA برای فعالیت‌های خود در استرالیا در نظر گرفته بود که بعدها در سال ۱۹۸۶ به دلیل اختلافات در سرمایه‌گذاری‌های جدید، این دو شرکت از هم جدا شده و مالکیت RTZ به کمتر از ۵۰ درصد رسید. در سال ۱۹۹۵ آنها با هم قرارداد همکاری بستند، ولی نام خود را تغییر دادند. RTZ به Rio Tinto plc و CRA به Rio Tinto Limited تغییر نام یافت.

در سال ۲۰۰۰ ریو تینتو شرکت استرالیایی Northern Limited را که معادن آهن و اورانیوم داشت به مبلغ ۸/۲ میلیارد دلار خریداری کرد و در سال ۲۰۰۷ بزرگ‌ترین خرید تاریخ خود یعنی شرکت کانادایی آلکان را با مبلغ ۳۸ میلیارد دلار تثبیت کرد.

ریو تینتو اکنون سومین تولیدکننده اورانیوم دنیا بوده و با بیش از ۳۵ هزار کارمند، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های استخراجی جهان است که روز به روز در حال توسعه و گسترش فعالیت‌های خود در زمینه معادن آهن، آلومینیوم، مس، طلا، نقره، اورانیوم، تیتانیوم و ... در کشورهای مختلف می‌باشد و در سال گذشته میلادی درآمدی بالغ بر ۴۴ میلیارد دلار را از آن خود کرده است.