مارس‌ها و کارخانه شکلات‌سازی

کوشان غلامی

فرانک مارس در ۲۴ مارس ۱۸۸۳ در مینه سوتا آمریکا متولد شد. او که در کودکی، طرز درست کردن شیرینی‌های خانگی را از مادرش یاد گرفته بود، در ۱۹ سالگی شروع به فروش شیرینی‌های خود کرد. کارخانه مارس که فرانک آن را به همراه همسر دومش اتل (Ethel) در سال ۱۹۱۱ در واشنگتن تاسیس کرده بود، در نهایت موفق نبود، ولی کارمندان زیادی در آن کار کرده و شکلات‌های تازه‌ای تولید و به صورت عمده به فروش می‌رساند. در سال ۱۹۲۰ فرانک به زادگاهش بازگشت و کارخانه «مار-او-بار» را در مینیاپلیس تاسیس کرد که پس از موفقیت این کارخانه نام مارس را بر روی آن گذاشت.

فارست مارس (پسر فرانک) و همسر اول پدرش که او نیز اتل نام داشت در سال ۱۹۲۳ از یک نوع میلک شیک محبوب الهام گرفته و شکلات «میلکی وی» (Milky Way) را معرفی کردند. این محصول به عنوان یک شیرینی حاوی شیر تخمیر شده با شکلات مورد تبلیغ قرار گرفت و به زودی عنوان پرفروش‌ترین شکلات را از آن خود کرد. حوالی سال ۱۹۲۸ فرانک شرکت را به ایلینویز شیکاگو منتقل کرد. ۴ سال بعد فارست در انگلستان شروع به فعالیت کرده و شکلات مارس را به بازار معرفی کرد. این فعالیت با تاسیس دفتر مرکزی مارس در اروپا توسط فارست پس از مخالفت با پدرش فرانک، همراه بود. در این کارخانه او اولین شکلات مارس را بر پایه «میلکی وی» تولید می‌کرد. در ۱۹۳۶ نوع وانیلی این شکلات با نام جدیدی تولید شد که این نام پس از چندین بار تغییر، «میلکی وی نیمه شب» انتخاب شد. در ۱۹۶۳ بزرگ‌ترین کارخانه مارس تا آن زمان، در هلند ساخته شد که به همراه کارخانه انگلستان، اکثر نیازهای بازار اروپا را برطرف می‌کرد. این شعبه هنوز هم یکی از کارخانه‌های شکلات‌سازی بزرگ جهان است.

اکثر برندهای معروف مارس ابتدا در انگلستان تولید می‌شدند و سپس گسترش می‌یافتند. این محصولات شامل استاربرست، اسکیتلز، تویکس، اسنیکرز و تاپیک بودند و حتی شکلات مارس در آمریکا جای خود را به اسنیکرز بادامی داد که در انگلستان معرفی شده بود.

در سال ۱۹۹۰ گالاکسی که تا آن زمان در انگلستان تولید می‌شد به «داو» تغییر نام یافت و به ایرلند و خاورمیانه صادر شد. M&Ms شکلاتی و بادام زمینی نیز به بازار آمد.

مارس کماکان یک شرکت خانوادگی تلقی می‌شد و به خاطر همین محرمانه بودنش، معروف بود. روزنامه واشنگتن‌پست در مقاله‌ای در سال ۱۹۹۳ اندکی از این رازها پرده‌برداری کرد. گزارشگر این مجله توانسته بود محصول جدید کارخانه یعنی M&M's را که تا آن زمان کسی از آن خبر نداشت، مشاهده کند. حتی در سال ۱۹۹۹ شرکت از مرگ فارست یا حتی اینکه او برای شرکت کار می‌کرده سخنی به میان نیاورد.

مدیران شرکت اعتقاد داشتند چون مالکیت شرکت خصوصی است، احتیاجی به پاسخگویی به کسی جز خودشان را ندارند. به همین دلیل با تاکید بر اینکه آنها استانداردهای خاص خودشان را دارند با اکثر سازمان‌های عمومی بزرگ مانند فروشگاه‌های تعاونی همکاری نمی‌کردند. استاندارد آنها شامل پنج اصل بود و به نتایج بهتری منتج می‌شد. یکی از مثال‌های آن طرح توسعه پایدار کاکائو در شرکت بود.

به‌رغم این محرمانه بودن، مارس در میان دیگر همتایانش به عنوان بهترین آموزش‌دهنده مدیران خود مشهور بود. مثلا در انگلستان اکثر مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ، آموزش‌های تجاری اولیه خود را در مارس گذراندند. از جمله آنها می‌توان به مدیران سابق مارس، آلن لیتون (Allan Leighton) و جاستین کینگ (justin king) و مدیر ارشد سابق سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای «ازدا» و سپس سرویس پست رویال انگلیس، اشاره کرد. این آموزش‌ها ادامه یافت تا در سال‌های اخیر منجر به تاسیس دانشکده بازرگانی مارس شد.

در دوره چهارم مالکیت خانوادگی، بعد از بازنشسته شدن جان و فارست، شرکت به مدیریت خارجی روی آورد، ولی مالکیت کماکان در دستان مارس‌ها بود. «پل مایکلز» مدیر ارشد بین‌المللی جدید شرکت بود و اعضای خانواده مارس فقط در سمت‌های مشاوره‌ای در شرکت فعالیت می‌کردند.

این شرکت ۱۷ شعبه در آمریکا داشت و واحدی با نام (Mars Electonics International) دستگاه‌های فروش خودکار شکلات‌های مارس را تولید می‌کرد. این واحد همچنین دستگاه‌های تشخیص اسکناسی تولید می‌کرد که جزو معروفترین مدل‌ها در آمریکا به شمار می‌رفت.

تجارت بعدی مارس که «عرصه چهار» نام داشت، روی محصولات ماشین‌های فروش خودکار تمرکز داشت و در آن «فلاویا» و «کلیکس» را معرفی نمود که اولی در بازارهای انگلیس، ژاپن و آمریکا و دومی در انگلیس، آلمان و فرانسه فعالیت می‌کرد. در سال ۲۰۰۷ همگام با تحولات جهانی مارس، این تجارت جدید تغییر نام یافت و به «نوشیدنی‌های مارس» تبدیل شد. بخش غذاهای حیوانات خانگی مارس که بزرگ‌ترین قسمت شرکت بود نیز متحول و مجددا نامگذاری شد. مارس که کماکان جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید شکلات در جهان به شمار می‌رود و اخیرا کارخانه ریگلی را به قیمت ۲۳ میلیارد دلار خریداری کرده است، با حدود

۷۰ هزار کارمند در سراسر جهان سالانه فروشی بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار دارد. دفتر مرکزی آن در ویرجینیای آمریکا قرار داشته و در اکثر کشورهای جهان نماینده دارد.