سیامک میراحمدی

سفارشی‌سازی انبوه (mass customization) یکی از موضوعات جدید مورد توجه علوم مدیریت و بازاریابی به شمار می‌آید علاوه بر این، امروزه این مبحث در فعالیت واحد‌ها و بنگاه‌های تولیدی با تیراژ انبوه از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار شده است، امروزه بنگاه‌های تولیدی به خوبی دریافته‌اند که کسب سود و بازدهی دیگر بسان گذشته و با نرخ‌های قبلی دست نیافتنی شده است. این موضوع دلایل متعددی دارد، از جمله افزایش رقبا و هجوم تازه واردها به بازار که ممکن است هر یک با داشتن مزیت رقابتی خاص قیمت‌ها را تهدید وتنوع بیشتر را به مصرف‌کنندگان ارائه کند که این خود موجد از دست دادن سهم یا بخش‌هایی از بازار می‌گردد که طی سال‌ها و با زحمت و هزینه بسیار بدان دست یافته‌اند.

برهمین مبنا هم اینک این موضوع در بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی از اهمیت ویژه و خاصی برخوردار شده است. از سویی سرمایه‌گذاری برای احداث خطوط تولید با ظرفیت بالا و دستیابی به تولید اقتصادی و ارائه محصول با نرخ مناسب به منظور در دست گرفتن بازار داخلی و بعضا نگاه به بازارهای فرا مرزی و از سوی دیگر ضرورت توجه و درک نیاز‌های اساسی مصرف کنندگان و ممانعت از جذب مشتری به محصولات و خدمات شرکت‌های رقیب داخلی و خارجی، تولیدکنندگان را به توجه و تمرکز بیشتر به ایده سفارشی‌سازی انبوه رهنمون کرده است.

سفارشی‌سازی انبوه ارائه محصول به مشتری است به گونه‌ای که مشتری شخصا بتواند عناصر اساسی مربوط به محصول و آرایش آن را در درون انواع مدل‌هایی که از قبل تحت نام یک برند ارائه شده اصلاح و تعدیل نماید. در اینجا لازم است بین مبحث سفارشی‌سازی انبوه و شخصی‌سازی انبوه بر اساس نوع مشارکت مشتری تمایز قائل شویم.

در شخصی‌سازی انبوه شرکت محصولات خود را بر مبنای خرید‌های قبلی مشتری (خواسته‌ها و تمایلات درونی) یا بر اساس اطلاعاتی که از طریق سیستم تحقیقات بازار در خصوص خواسته‌ها، ترجیحات و تمایلات مشتری کسب کرده است (خواسته‌ها و تمایلات برونی) ارائه می‌دهد. اما سفارشی سازی انبوه مستلزم اصلاح محصول توسط شخص مشتری است بدین نحو که شرکت در این روش تعامل و مشارکت با مشتری را اصل اساسی و خدشه‌ناپذیر به شمار آورده و به طور عملی موجبات تعامل میان مشتری، محصول و واحد طراحی را میسر و تسهیل می‌کند. فرض اساسی در ایده سفارشی سازی انبوه، خلق ارزش و ارائه بالاترین مطلوبیت به مشتری و مصرف‌کنندگان است.

به نظر می‌رسد ایده اصلی سفارشی‌سازی محصول مبتنی بر نیاز‌ها و خواسته‌های ذیل است:

۱.نیاز به بهینه‌سازی ویژگی‌های وظیفه‌ای و عملکردی محصول (ارتقای موارد ایمنی و رفاهی).

۲. نیاز به STYLE شیک‌تر و ویژگی‌های ظاهری محصول.

۳. نیاز به تمایز و میل به منحصر بفرد بودن یا نشان داده شدن مشتری.

هم اکنون معدودی از تولید کنندگان داخلی با درک اهمیت این موضوع درصدد انجام اقداماتی در این راستا برآمده‌اند که می‌توان این موضوع را اقدامی در خور توجه در زمینه مشتری‌مداری و توسعه بیشتر بازار و ارتقای نام تجاری به شمار آورد.