مشاور عزیز،

چند روز پیش به یک مصاحبه شغلی دعوت شدم. همه چیز داشت خوب پیش می‌‌‌رفت که مسوول مصاحبه پرسید: «بهترین دوستت تو را چطور توصیف می‌کند؟»  ماتم برد. من اصلا «بهترین دوستی» ندارم. یک نفر که نزدیک‌‌‌ترین دوستم است به ذهنم آمد اما قطعا او من را بهترین دوستش نمی‌‌‌داند. سپس به این فکر کردم که او من را چطور توصیف می‌کند. همه اینها در پنج ثانیه از ذهنم گذشت. در پنج ثانیه بعدی به این فکر کردم که چطور «باید» به این سوال جواب دهم چون اصلا من از کجا بدانم که بهترین دوستم درباره‌‌‌ام چه می‌‌‌گوید؟ در ادامه مصاحبه، گیج و سردرگم بودم و در نهایت، رد شدم. آیا پرسیدن این سوال در مصاحبه، معقول یا منصفانه است؟ آیا بهتر نیست نحوه بیان آن را اصلاح کنند و بگویند: «اطرافیانت تو را چطور توصیف می‌کنند؟»

پاسخ: دوست عزیز، سوالی که شنیدی، نسخه بازخوانی‌شده این سوال قدیمی و معروف است «به نظرت، بهترین ویژگی‌‌‌هایت چیستند؟»  اگر از تو بپرسند که بهترین ویژگی‌‌‌‌‌‌ات چیست، ممکن است از ترس اینکه مبادا خودخواه یا خودشیفته به نظر برسی، خودت را سانسور کنی و به همه ویژگی‌‌‌های خوبت اشاره نکنی. پس سوال را جور دیگری جمله‌‌‌بندی می‌کنند تا دیگر ترسی نداشته باشی و خودت را از زبان کسانی که دوستت دارند، معرفی کنی. «بهترین دوست» یک شخصیت فرضی است. کسی بعدا سراغش را نمی‌گیرد که از صحت گفته‌‌‌هایت مطمئن شود. کارفرماها معمولا با پرسیدن این سوال به دنبال این هستند که تیپ شخصیتی کارجو را کشف کنند نه عملکردش در محیط کار را. در بعضی مشاغل، تیپ شخصیتی تقریبا به اندازه مهارت‌‌‌ها مهم است و در بعضی دیگر، نه.

 اما صرف نظر از نوع شغل، همین سوال به ظاهر بی‌‌‌اهمیت، می‌تواند بعضی از مخاطب‌‌‌ها را دچار سردرگمی کند، به‌خصوص آن دسته از افرادی که اهل تجسم نیستند، به معنای تحت‌‌‌اللفظی توجه می‌کنند و می‌‌‌خواهند صادقانه جواب دهند. موقعیت‌‌‌هایی مثل این، نشان می‌دهند که در مصاحبه‌‌‌های شخصیت‌‌‌محور، برخلاف مصاحبه‌‌‌های مهارت‌‌‌محور، مخاطب مجبور است همزمان به چند چیز فکر کند: «مسوول مصاحبه واقعا می‌‌‌خواهد چه چیزی را بداند؟ چه جوابی بدهم که اطلاعات را به بهترین شکل ممکن ارائه دهد؟» مثلا اگر به صورت تحت‌‌‌اللفظی نگاه کنم، ممکن است اولین جوابی که به ذهنم می‌رسد این باشد: «دوستانم معتقدند من آدم خیلی باحالی هستم و به محافل، انرژی می‌‌‌بخشم» و سپس دلایلی به ذهنم بیاید که بیانشان در یک محیط رسمی، درست نباشد. اینکه من اعتماد به نفس اجتماعی دارم در محیط کار نیز به دردم می‌خورد، اما باید آن را جوری مطرح کنم که غیرحرفه‌‌‌ای به نظر نرسم. پس بهتر است بگویم «می‌‌‌گویند من آدم اجتماعی‌‌‌ای هستم» یا با علم به اینکه کارفرماها به دنبال چه چیزی هستند و برای چه چیزی ارزش قائلند، به ویژگی‌‌‌ای اشاره می‌‌‌کنم که همان‌قدر صحت دارد، اما بیانش بی‌‌‌خطرتر است، مثلا «می‌‌‌گویند من آدم وفادار یا قابل اعتمادی هستم» یا «فکر می‌کنند من حلال مشکلاتم». پاسخ این سوال، در واقع ذهنیت تو نسبت به خودت را نشان می‌دهد تا ذهنیت دوستانت را. تو که قبل از مصاحبه از تک تک دوستانت نظر نخواسته‌‌‌ای! پس کارفرما با پرسیدن این سوال، به این پی می‌‌‌برد که چه حس و ذهنیتی نسبت به خودت داری. اما چرا تیپ شخصیتی تو برای بعضی کارفرماها مهم است؟ شاید می‌‌‌خواهند ببینند آیا با فرهنگ محیط کارشان همخوانی داری و آیا می‌توانی با بقیه سازمان، هماهنگ شوی یا نه. به‌‌‌علاوه، تو با پاسخ به هر سوال مصاحبه، در واقع داری خودت را معرفی می‌‌‌کنی و در بعضی از مشاغل، مهارت معرفی و ارائه بسیار مهم است.  پرسیدی که آیا این سوال منطقی یا منصفانه است؟ اگر به دنبال کارمندی هستند که توانایی پیش‌بینی سریع و یافتن جواب دلخواه آنها را داشته باشد، بله. اگر به دنبال کسی هستند که مثل آنها فکر کند، بله. اگر به دنبال کسی هستند که با فرهنگشان جور باشد، بله. اما معیار قرار دادن این سوال، ممکن است کارجوهایی را از لیست رقابت حذف کند که عملکرد خوبی دارند اما از یک فرهنگ دیگر آمده‌‌‌اند یا مسائل را جور دیگری پردازش می‌کنند یا اهل تجسم نیستند و همه چیز را تحت‌‌‌اللفظی معنی می‌کنند. اگر تو هم در یکی از این گروه‌‌‌ها قرار می‌‌‌گیری، هیچ اشکالی ندارد که به دنبال شفافیت باشی. اگر تو را به دلیل آنکه نتوانستی ذهنشان را بخوانی قضاوت می‌کنند، همان بهتر که در چنین محیطی کار نکنی. پس صادق باش و بپرس: «من در پاسخ به این سوال مشکل دارم. آیا ممکن است آن را جور دیگری بپرسید یا مثالی از آنچه به دنبالش هستید بیاورید؟» یا خودت سوال را با جمله‌‌‌بندی متفاوت بازگو کن: «آیا منظورتان این است که مردم از کدام ویژگی‌‌‌های من خوششان می‌‌‌آید؟‌»  اگر جزو آدم‌‌‌هایی هستی که این سردرگمی‌‌‌های ارتباطی زیاد برایت اتفاق می‌‌‌افتد، چه در محل کار و چه در زندگی شخصی، شاید بد نباشد که موضوع را با جزئیات با یک مشاور یا مربی شغلی مطرح کنی. سوالات مشابه سوالی که تو شنیدی در مصاحبه‌‌‌ها بسیار رایجند پس بهتر است استراتژی‌‌‌ای برای پاسخ به آنها داشته باشی. از این به بعد، با آمادگی به مصاحبه برو چون این قبیل سوال‌‌‌ها هرچند کم‌‌‌اهمیت به نظر می‌‌‌رسند، جواب نسنجیده به آنها می‌تواند ذهنیت کارفرما را نسبت به تو خراب کند. در بخش بعدی، نحوه پاسخگویی به این سوال را شرح خواهم داد.

منابع: Washington Post, Indeed.com