انتشار کربن در ساختمان‌‌‌ها، دو جنبه دارد: یکی کربن «عملیاتی»‌‌‌ که به دلیل مصرف انرژی روزانه برای تامین روشنایی، گرما و سرمای خانه‌‌‌ها، دفاتر کار، کارخانه‌‌‌ها و مراکز خرید منتشر می‌شود و عامل ۲۷‌درصد انتشار کربن سالانه در سطح جهان است. دوم کربن «نهادینه شده» که به انتشار ناشی از فرآیند ساخت، پشتیبانی و تخریب ساختمان‌‌‌های قدیمی گفته می‌شود و عامل ۱۰‌درصد انتشار کربن در هر سال است. به هر حال، ساختن خانه‌‌‌های جدید به انبوهی از فولاد و سیمان نیاز دارد و نخاله‌‌‌های ساختمانی یک‌سوم ضایعات سالانه اتحادیه اروپا از نظر وزنی را تولید می‌کنند. مساله نگران‌‌‌کننده این است که رد پای کربن ساختمان‌‌‌ها در حال افزایش است. در حال حاضر، پیش‌بینی می‌شود انتشار کربن ساختمان‌‌‌ها تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود. این درست است که انتشار در سال ۲۰۲۰ بعد از ثبت یک رکورد بالا در سال ۲۰۱۹ تا حدی کاهش یافت، اما دلیل اصلی آن قرنطینه‌‌‌ها و توقف فعالیت‌های کاری بود و تلاش برای سبز کردن ساختمان‌‌‌ها هیچ نقشی نداشت.

بدتر آنکه، پیشرفت در بهینه‌‌‌سازی مصرف‌‌‌انرژی در ساختمان‌‌‌ها متوقف شده است. نرخ سالانه جهانی پیشرفت در این زمینه، بین سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ نصف شد که شاخص‌‌‌هایی مثل سرمایه‌گذاری در بهینه‌‌‌سازی انرژی در ساختمان‌‌‌ها و همچنین سهم انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در مصرف انرژی خانوار، ‌سنجیده شده است. پاندمی کرونا هم باعث شد یکسری برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ها به هم بریزد. روتین شدن دورکاری و تردید در مورد سطح تقاضا برای ساختمان‌‌‌های اداری در آینده، انگیزه مالکان را برای اعمال بازسازی‌‌‌های سبز در دفاتر کم کرده و تقاضا برای خانه‌‌‌های بزرگ‌تر که بتوان در آنها دورکاری انجام داد، محرک افزایش مصرف انرژی خانوارها خواهد بود.

سیاستگذاران برای پیدا کردن راه‌حل، با مشکلاتی مواجه شده‌‌‌اند. استانداردهای بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی ‌برای ساختمان‌‌‌ها در انگلستان و ولز، به این معنی است که از هر ۱۰ دفتر کار در مرکز لندن، یک دفتر با ریسک غیرقابل استفاده بودن در سال ۲۰۲۳ مواجه است. تقریبا ۶۰‌درصد دفاتر تا سال ۲۰۲۷ غیرقابل استفاده خواهند شد. در سراسر اتحادیه اروپا، که تقریبا دو سوم ساختمان‌‌‌ها برای تامین انرژی‌‌‌های گرمایشی و سرمایشی خود به سوخت‌‌‌های فسیلی وابسته هستند، مقامات می‌‌‌خواهند کاری کنند نیمی از انرژی ساختمان‌‌‌ها تا سال ۲۰۳۰ از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر تامین شود. شهرها هم اهداف بلندپروازانه‌‌‌ای تعیین کرده‌‌‌اند. نیویورک می‌‌‌خواهد تا سال ۲۰۴۰ برق بدون کربن داشته باشد؛ لس‌‌‌آنجلس هم می‌‌‌خواهد تا ۲۰۵۰ ساختمان‌‌‌هایی با انتشار کربن صفر بسازد.

چه کاری می‌توان انجام داد؟ مشکل را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد. هدف اول این است که مالکان باید تشویق شوند ساختمان‌‌‌هایی بسازند که بازدهی انرژی بیشتری داشته باشند. در بلندمدت که تولید برق به سمت انرژی‌‌‌های تجدید‌‌‌پذیر می‌رود، انتشار کربن ناشی از دستگاه‌های تهویه هوا و مصرف روزانه انرژی، کمتر خواهد شد. اما به‌‌‌روزرسانی دفاتر و خانه‌‌‌ها و تجهیز آنها به عایق و سیستم‌های کنترل هوشمند گرما و سرما، به جای استفاده از منابعی که از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند، اثرات فوری‌‌‌تری خواهد داشت.

تغییر در ساختمان‌‌‌های مسکونی سخت‌‌‌تر است، چون خیلی از صاحبخانه‌‌‌ها برای چنین کارهایی پول ندارند یا به‌‌‌ندرت جابه‌‌‌جا می‌‌‌شوند. تخصیص یارانه‌‌‌های دولتی هم بسیار گران تمام می‌شود. در ایتالیا می‌توانید کل هزینه بازسازی سبز یک خانه را به ارزش ۱۰۰‌هزار یورو (معادل ۱۰۴‌هزار دلار) برای هر خانه، از دولت مطالبه کنید. از ژوئیه ۲۰۲۰ که این طرح شروع شده، رقم قابل‌توجه ۲۱‌میلیارد دلار از طرف دولت پرداخت شده که عموما به خانواده‌‌‌های ثروتمند تعلق یافته است. دولت‌‌‌ها برای سرمایه‌گذاری در پر کردن شکاف دانش و کمبود مهارت‌‌‌های مرتبط با بازسازی سبز و استفاده از تکنولوژی‌‌‌ سبز در ساختمان‌‌‌ها، کارهای بهتری می‌توانند انجام دهند. یکی از بهترین آنها، حذف کردن بوروکراسی‌‌‌های اداری است تا صاحبخانه‌‌‌هایی که می‌‌‌خواهند بازدهی انرژی خانه‌‌‌های خود را بالا ببرند، راحت‌‌‌تر این کار را انجام دهند.

هدف دوم این است در مورد اینکه چه زمان باید ساختمان را بازسازی کرد و چه زمان لازم است آن را تخریب کنند و دوباره بسازند، تصمیم‌‌‌های منطقی‌‌‌تری گرفته شود تا هم ضایعات و آلودگی کمتری تولید شود و هم انتشار کربن به طور کلی کاهش یابد. برای این موضوع، باید قوانین و کدهای مالیاتی را اصلاح کرد. مثلا در بریتانیا، تا اوایل امسال بیشتر ساختمان‌‌‌های جدید از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف بودند، اما صرف هزینه برای بازسازی و تعمیرات شامل این معافیت نمی‌‌‌شد. هدف نهایی باید این باشد که مطمئن شویم ساخت ساختمان‌‌‌های جدید، فرآیند بسیار پاک‌‌‌تری نسبت به گذشته داشته باشد. اعطای کد به ساختمان‌‌‌های سبز یک ابزار قدرتمند است. در بلندمدت هم، افزایش مالیات کربن، کل صنعت ساختمان و زنجیره تامین مواد اولیه را مجبور به رعایت قوانین سبز خواهد کرد.

خبر خوب این است که فضا برای پیشرفت زیاد است. فرآیندهای صنعتی جدید می‌توانند انتشار کربن از تولید سیمان و فولاد را کم کنند. متدهای بهتر ساخت‌وساز، شامل خانه‌‌‌های پیش‌‌‌ساخته از نظر مصرف انرژی و انتشار کربن، بهینه‌‌‌تر هستند، اما کمتر مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند. صنعت ساخت‌وساز، سابقه خوبی در رشد بهره‌‌‌وری ندارد – نشانه‌‌‌ای که می‌‌‌گوید کار خلاقانه خاصی در این حوزه صورت نگرفته است. وقت آن رسیده که رویکردهای جدیدی اتخاذ شوند.