پیش‌بینی عصر اطلاعات
در جوامع پساصنعتی که ما الان در آن قرار داریم، عنصر محوری جامعه حرفه‌ای بودن است و افراد به تحصیلات و آموزش‌هایی مجهز هستند که مهارت‌های مورد نیاز برای جوامع پساصنعتی است. در این نوع جوامع ما با رشد فزاینده کارگران دانشی و نخبگان فکری مواجهیم و در آنها دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دست بالا را دارند و قدرت ملت‌ها به وسیله ظرفیت‌های علمی تعیین می‌شود.
پروفسور دانیل بل را می‌توان تئوری‌پرداز بزرگ عصر اطلاعات نامید، کسی که در دهه ۱۹۶۰ انقلاب دیجیتال را که دهه‌ها بعد اتفاق افتاد با دقت تمام پیش‌بینی کرده بود.
اوکارش را ابتدا به عنوان یک روزنامه‌نگار آغاز کرد و سپس مدرک دکترایش را در سال ۱۹۶۰ از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد و از سال ۱۹۶۲ به عنوان استاد در همین دانشگاه مشغول به تدریس شد. او در سال ۱۹۶۹ به استخدام دانشگاه هاروارد درآمد و طی سال‌های بعد بیش از ۱۴ کتاب و صدها مقاله پژوهشی به‌ویژه در موضوع «جامعه پساصنعتی» نوشت.
او جزو تاثیرگذارترین صاحب‌نظران و نخبگان آمریکا در آن سال‌ها به حساب می‌‌آمد به طوری که در سال ۱۹۷۴ به عنوان یکی از ۱۰ پژوهشگر برتر آمریکا که مقالاتش در مجلات و ژورنال‌های جهان رواج گسترده‌ای داشت شناخته شد.
بل در نوشته‌ها و آثار بعدی‌اش مفهومی به نام عصر اطلاعات را مطرح کرد که به عصری گفته می‌شد که تحت سیطره طبقه جدیدی از نخبگان و تکنوکرات‌های حرفه‌ای قرار داشت. او پیش‌بینی روزی را می‌کرد که در آن، دانشمندان و مهندسان جایگزین بورژوازی حاکم می‌شدند و کنترل جوامع را به دست می‌گرفتند. او در این باره نوشته است: «هنگامی که تکنولوژی جایگزین قدرت جسمی انسان‌‌ها شود آن گاه تکنولوژی ارتباطات خواهد توانست باعث افزایش دامنه آگاهی بشر شود.»
در قرن نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم، ابزارهای اولیه ارتباطات و انتقال اطلاعات به کتاب‌ها، روزنامه‌ها، ژورنال‌‌ها و کتابخانه‌ها محدود می‌شد حال آنکه در نیمه دوم قرن بیستم ابداعاتی مانند رادیو و تلویزیون نیز به میدان آمدند و پس از آن هم کامپیوترها پا به عرصه انتقال اطلاعات و ارتباطات گذاشتند و سرآغازی شدند بر شکل‌گیری و گسترش سریع عصر اطلاعات.
بل به طور کلی پنج تغییر ساختاری پدیدآمده را که به عصر اطلاعات شکل دادند شناسایی کرده است که عبارتند از:
۱-تلاقی پیدا کردن ارتباطات تلفنی و ارتباطات کامپیوتری و تبدیل شدن آنها به یک واسطه واحد.
۲-جایگزین شدن رسانه‌های مکتوب با ارتباطات الکترونیک که امکان فرآیندهایی مانند بانکداری الکترونیک، مبادله الکترونیک اسناد و پخش الکترونیک اخبار را فراهم آورد.
۳-گسترش چشمگیر تلویزیون به واسطه توسعه ارتباطات کابلی و افزوده شدن به تعداد کانال‌های تخصصی و آسان‌تر شدن و فراگیرتر شدن دسترسی کاربران خانگی به انواع شبکه‌های تلویزیونی.
۴-ظهور پایگاه‌های داده‌های کامپیوتری به عنوان تجمیع‌کنندگان مرکزی دانش و اطلاعات که امکان جست‌وجوی گروهی و همچنین دسترسی افراد به اطلاعات را در منزل و اداره و کتابخانه فراهم می‌‌آورد.
۵-توسعه چشمگیر سیستم‌های آموزشی از طریق آموزش مجازی با کمک کامپیوتر و از راه دور آن هم در ابعاد جهانی.
اگر از دیدگاه فردی که در سال ۱۹۷۰ به آینده می‌‌نگرد نگاه کنیم در‌می‌‌یابیم که بل تقریبا هیچ چیز را از قلم نینداخته است، چرا که او بسیاری از پدیده‌هایی راکه امروزه در زندگی ما نقش پررنگی داشته‌‌اند پیش‌بینی کرده است: اینترنت، ایمیل، تلویزیون‌های کابلی و ماهواره‌ای، موتورهای جست‌وجو و تکنولوژی پایگاه‌های داده و او به روشنی تمام این پیشرفت‌ها را دیده و پیش‌بینی کرده است. به عنوان مثال بل درباره آینده صنعت رزرو کردن در عصر اطلاعات چنین نوشته است: «این صنعت خواهد توانست خدماتش را به خطوط هوایی، قطارها، تئاترها و سینماها و موسسات کرایه اتومبیل ارائه دهد آن هم از طریق شبکه‌های دیتای کامپیوتری. در اینجا اگر یک شرکت بتواند یک شبکه رزرو کارآمد را به وجود آورد آنگاه خواهد توانست خدماتش را به تمام این صنایع بفروشد.»
حال که در پایان دهه دوم از قرن بیست و یکم به این پیش‌بینی‌‌ها نگاه می‌کنیم شگفت‌زده می‌‌شویم که چطور فردی در نیم قرن پیش توانسته با این دقت و شفافیت بالا آینده را پیش‌بینی کند آن هم در دورانی که جهان پر بود از جنگ و رکود تورمی و اقتصاد هم تحت سیطره غول‌‌هایی مانند جنرال موتورز و فورد و اکسون و جنرال الکتریک قرار داشت. در حالی که پردازشگر ۴۰۰۴ اینتل به تازگی اختراع شده بود که تنها در ماشین حساب‌های الکترونیک کاربرد داشت و فقط می‌توانستند چهار عمل اصلی و محاسبات ساده ریاضی را انجام دهند. آری، بل زمانی این پیش‌بینی‌های جسورانه را ارائه داد که هنوز کامپیوترهای شخصی اختراع نشده بودند و شرکت Home Brew Computer Club دو سال بعد از انتشار کتاب بل توانست نخستین کامپیوتر شخصی را تولید کند.
دهه‌های اخیر تا حد زیادی همان‌طور پیش رفته است که بل پیش‌بینی کرده بود و تکنولوژی اطلاعات از صنعتی ۵۰ میلیارد دلاری در سال ۱۹۸۰ به غولی ۸/ ۳ تریلیون دلاری در سال ۲۰۱۸ تبدیل شده که طبق برآوردها تا پایان سال ۲۰۲۲ ارزش آن به بیش از ۵/ ۴ تریلیون دلار خواهد رسید.
و امروزه ما با یک همگرایی جدید در بردارهای تکنولوژی روبه‌رو هستیم، جایی که تکنولوژی‌‌هایی مانند محاسبات ابری، دیتای بزرگ، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا به هم خواهند پیوست و چیزهایی را امکان‌پذیر خواهند ساخت که تصور کردنش هم برای ما تا ۲۵ سال پیش غیرممکن بوده است.
(ادامه دارد)
